DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25710#0167
Wojciech Walanus
Uwagi o niezachowanym Grobie Wielkanocnym
z kościoła Mariackiego w Krakowie
i jednej z miniatur w Pontyfikale Erazma Ciolka
Jednym z elementów artystycznej oprawy średniowiecznej liturgii Wielkiego Tygodnia
byla trwaia lub okazjonalna struktura, peiniąca funkcję symbolicznego grobu Chrystusa
- tzw. Grób Wielkanocny. W Wielki Piątek skiadano weń krzyż (ceremonia Depositio
crucis), by uroczyście podnieść go i ukazad wiernym w noc rezurekcyjną (Elevatio crucis)\
wokói i niekiedy także wewnątrz Grobu toczyia się akcja odgrywanego później oficjum
Nawiedzenia grobu (Visitatio sepulchri)'. Na terenach historycznej Maiopolski nie zacho-
waiy się niemal żadne pozostaiości takich struktur. Fakt ich używania w diecezji krakow-
skiej potwierdzają jednak księgi liturgiczne z w. XV i początku XVI 1 2 3, a także wzmianka
1 Na temat Grobów Wielkanocnych i związanych z nimi ceremonii liturgicznych zob. A. Schwarzweber, Das
heilige Grab in der deutschen Bildnerei des Mittelalters, Freiburg i. Br. 1940; N. C. Brooks, The Sepulchre of Christ
in Art andLiturgy, Urbana 1921; K. Young, TheDrama ofthe Medieval Church, Oxford 1933, t. 1, s. 112-177, t. 2,
s. 507-513; P. Sheingorn, TheEaster Sepulchre inEngland, Kalamazoo 1987 (Early Drama, Art andMusic. Referen-
ce Series, 5); J. E. A. Kroesen, The Sepulchrum Domini Through the Ages. Its Form and Function, Leuven-Paris-
Sterling 2000. Źródfa liturgiczne z terenów Polski wydai i omówił J. Lewański, Liturgiczne łacińskie dramatyzacje
Wie/kiego TygodniaXI-XVI w., Lublin 1999 (Staropolski dramat religijny, 1), s. 59-90, 235-331; zob. także idem,
Dramat i teatr średniowiecza i renesansu w Polsce, Warszawa 1981, s. 36-46, 51-65; Sredniowieczne gatunki drama-
tyczno-teatralne, z. 1 : Dramat liturgiczny, opr. J. Lewański, Wrociaw-Warszawa-Kraków 1966 (Poetyka. Zarys en-
cyklopedyczny. Dzial 1: Gatunki literackie, t. 3), s. 46-49, 54-57, 65-70. Ponadto: B. Dziechciaruk-Jędrak,
tycerzv w Muzeitm Narodowym w Krakowte jako pozostałość póżnogotyckiego Grobu Wielkanocnego, FHA, 21,
1985, s. 70-81.
2 W Małopolsce jedyną zachowaną rzeźbą (oprócz omawianych niżej figur rycerzy), której funkcj a wiązala się
zapewne z liturgią Wielkiego Piątku, jest Pietà w Łękach Strzyżowskich (około 1370), z dającą się wyjąc figurą
Chrystusa; zob. P. Łopatkiewicz, Czternastowieczna Pietàz ŁękStrzyżowskich, BHS, 51, 1989, s. 65-69; W. Walanus,
Późnogotycka rzeźba drewniana w Małopolsce 1490—1540, Kraków 2006 (Ars Vetus etNova, 21), s. 94, przyp. 102.
3 M.in. mszai z r. 1449 (Sandomierz, Biblioteka Kapitulna ms. 2): „Statim hoc defertur Crux ad Sepulchrum
[... Y'\PontyfikałFrydeiykaJagiellończyka, 1493 (Kraków, AKK, KP 14): „[...] tollatur Crux cum Incenso, honorifi-
ce, et servetur in loco aptato, Pannis cooperto [...]”; Missale Cracoviense, Nürnberg, G. Stuchs, okoio 1494: „[...]
accepta Cruce cum Eucharistia, ubi consuetudo est, et deferentes illam ad locum Sepulchri solemnibus auleis ornatum
[...]”; Missale Cracoviense, Kraków, .1. Ilaller, 1509: „[...] tollatur Ymago Resurrectionis, si est, vel Crux de loco
salutationis et feratur ad Sepulchrum [...]. Ad Sepulchrum autem solemniter coopertum venientes, apposito portatili
et subtracto corporali Corpus Christi cum reverentia super eum ponatur, ibidem Ymagine Resurrectionis vel Crucis in
Sepulchrum imposita, et postea a Prelato Sepulchrum Aqua Benedicta aspergatur et thurificetur. Hic peractis Prelatus
cum Ministris recedentibus Lumina circa Sepulchrum indesinenter ardentia relinquantur et ibidem Psalteria legantur
[...]”. Wg: Lewański,Liturgiczne łacińskie dramatyzacje , s. 243, 245,249,253. Zob. też Dziechciaruk-Jędrak, op.
cit., s. 85-86.
Uwagi o niezachowanym Grobie Wielkanocnym
z kościoła Mariackiego w Krakowie
i jednej z miniatur w Pontyfikale Erazma Ciolka
Jednym z elementów artystycznej oprawy średniowiecznej liturgii Wielkiego Tygodnia
byla trwaia lub okazjonalna struktura, peiniąca funkcję symbolicznego grobu Chrystusa
- tzw. Grób Wielkanocny. W Wielki Piątek skiadano weń krzyż (ceremonia Depositio
crucis), by uroczyście podnieść go i ukazad wiernym w noc rezurekcyjną (Elevatio crucis)\
wokói i niekiedy także wewnątrz Grobu toczyia się akcja odgrywanego później oficjum
Nawiedzenia grobu (Visitatio sepulchri)'. Na terenach historycznej Maiopolski nie zacho-
waiy się niemal żadne pozostaiości takich struktur. Fakt ich używania w diecezji krakow-
skiej potwierdzają jednak księgi liturgiczne z w. XV i początku XVI 1 2 3, a także wzmianka
1 Na temat Grobów Wielkanocnych i związanych z nimi ceremonii liturgicznych zob. A. Schwarzweber, Das
heilige Grab in der deutschen Bildnerei des Mittelalters, Freiburg i. Br. 1940; N. C. Brooks, The Sepulchre of Christ
in Art andLiturgy, Urbana 1921; K. Young, TheDrama ofthe Medieval Church, Oxford 1933, t. 1, s. 112-177, t. 2,
s. 507-513; P. Sheingorn, TheEaster Sepulchre inEngland, Kalamazoo 1987 (Early Drama, Art andMusic. Referen-
ce Series, 5); J. E. A. Kroesen, The Sepulchrum Domini Through the Ages. Its Form and Function, Leuven-Paris-
Sterling 2000. Źródfa liturgiczne z terenów Polski wydai i omówił J. Lewański, Liturgiczne łacińskie dramatyzacje
Wie/kiego TygodniaXI-XVI w., Lublin 1999 (Staropolski dramat religijny, 1), s. 59-90, 235-331; zob. także idem,
Dramat i teatr średniowiecza i renesansu w Polsce, Warszawa 1981, s. 36-46, 51-65; Sredniowieczne gatunki drama-
tyczno-teatralne, z. 1 : Dramat liturgiczny, opr. J. Lewański, Wrociaw-Warszawa-Kraków 1966 (Poetyka. Zarys en-
cyklopedyczny. Dzial 1: Gatunki literackie, t. 3), s. 46-49, 54-57, 65-70. Ponadto: B. Dziechciaruk-Jędrak,
tycerzv w Muzeitm Narodowym w Krakowte jako pozostałość póżnogotyckiego Grobu Wielkanocnego, FHA, 21,
1985, s. 70-81.
2 W Małopolsce jedyną zachowaną rzeźbą (oprócz omawianych niżej figur rycerzy), której funkcj a wiązala się
zapewne z liturgią Wielkiego Piątku, jest Pietà w Łękach Strzyżowskich (około 1370), z dającą się wyjąc figurą
Chrystusa; zob. P. Łopatkiewicz, Czternastowieczna Pietàz ŁękStrzyżowskich, BHS, 51, 1989, s. 65-69; W. Walanus,
Późnogotycka rzeźba drewniana w Małopolsce 1490—1540, Kraków 2006 (Ars Vetus etNova, 21), s. 94, przyp. 102.
3 M.in. mszai z r. 1449 (Sandomierz, Biblioteka Kapitulna ms. 2): „Statim hoc defertur Crux ad Sepulchrum
[... Y'\PontyfikałFrydeiykaJagiellończyka, 1493 (Kraków, AKK, KP 14): „[...] tollatur Crux cum Incenso, honorifi-
ce, et servetur in loco aptato, Pannis cooperto [...]”; Missale Cracoviense, Nürnberg, G. Stuchs, okoio 1494: „[...]
accepta Cruce cum Eucharistia, ubi consuetudo est, et deferentes illam ad locum Sepulchri solemnibus auleis ornatum
[...]”; Missale Cracoviense, Kraków, .1. Ilaller, 1509: „[...] tollatur Ymago Resurrectionis, si est, vel Crux de loco
salutationis et feratur ad Sepulchrum [...]. Ad Sepulchrum autem solemniter coopertum venientes, apposito portatili
et subtracto corporali Corpus Christi cum reverentia super eum ponatur, ibidem Ymagine Resurrectionis vel Crucis in
Sepulchrum imposita, et postea a Prelato Sepulchrum Aqua Benedicta aspergatur et thurificetur. Hic peractis Prelatus
cum Ministris recedentibus Lumina circa Sepulchrum indesinenter ardentia relinquantur et ibidem Psalteria legantur
[...]”. Wg: Lewański,Liturgiczne łacińskie dramatyzacje , s. 243, 245,249,253. Zob. też Dziechciaruk-Jędrak, op.
cit., s. 85-86.