DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25710#0279
Jan Jakub Dreścik
Typariusze pieczęci Szkoły Głównej
Wielkiego Księstwa Litewskiego
w Muzeum XX. Czartoryskich w Krakowie
Ksiądz Poczobut, człek sławny, byi obserwatorem
I całej Akademii naonczas rektorem
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, ks. VIII
odróżnieniu od Uniwersytetu Jagiellońskiego, który doczekał się fachowej publi-
V V kacji swych pieczęci * 1, druga wyższa uczelnia dawnej Rzeczypospolitej - Uniwer-
sytet Wileński - takowego kompletnego opracowania nie posiada 2. Zanim ktoś podobny
trud podejmie, godzi się opublikować trzy nieznane typariusze pieczęci tej uczelni, prze-
chowywane w Muzeum XX. Czartoryskich. Losów tych tłoków nie potrafimyjak na razie
źródłowo udokumentować. Z dużą dozą prawdopodobieństwa można jednak przyjąć, iż
należały one do spuścizny po Adamie Jerzym Czartoryskim, w łatach 1803-1824 kurato-
rze okręgu szkolnego wileńskiego.
Typariusze wykonane są z mosiądzu. Na wszystkich wyobrażono tarczę „francuską
nowożytną” z przedstawieniem Pogoni litewskiej, na pionowo szrafowanym - co ozna-
cza czerwień - tle 3, pod mitrą książęcą, na tle podbitego gronostajami paludamentum,
obramioną załamującą się taśmą z napisem, związanym u dołu wieńcem laurowym, „na-
krytym” z kolei biretem doktorskim. Całość okala obwódka z perełek. Owalne tarcze
jeźdźców trzech Pogoni odznaczają się nieproporcjonalnie dużymi rozmiarami.
Największy z tłoków (nr inw. XIII-3430), o wymiarach: 78,15 * 76,7 x 13,8 mm, nosi
na tarczy Pogoni wyobrażenie Orła bez korony (il. 1). Paludamentum obejmuje od góry
Nie znając litewskiego, a chcąc uniknąć „wyważania otwąrtych drzwi”, przed przystąpieniem do pisania
tych uwag skonsultowałem się ze specjalistą w dziedzinie sfragistyki litewskiej, Panem prof. Edmundasem Rimśą,
który uprzejmie podzielił się swoją wiedzą na temat pieczęci Uniwersytetu Wileńskiego. Za okazaną życzliwość
składam wyrazy wdzięczności. Braków w swej bibliografii na szczęście nie odnotowałem. Bardzo cenne natomiast
okazaly się podane przez profesora informacje o istniejących odciskach interesujących mnie pieczęci. Panu dr. hab.
Zenonowi Piechowi winien jestem podziękowanie za pośrednictwo w tej sprawie.
1 A. Chmiel, Pieczęcie Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wy-
dział Historyczno-Filozoficzny”, 60, 1917 oraz osobne odbicie. Nowe wydanie (Kraków 1996) w oprac, Zenona
Piecha przedstawia aktualny stan badań i przynosi nowy materiał sfragistyczny.
2 M. Gumowski, Handbuch derpolnischen Siegelkunde, Graz 1966, s. 122, grzeszy tu horrendalnym biędem
przyznając uczelni wileńskiej tytul Szkoły Glównej wr. 1812 (sic!).
3 J. Szymański, Naukipomocnicze historii, Warszawa 1983, s. 678, il. 77; s. 679, il. 79.
Typariusze pieczęci Szkoły Głównej
Wielkiego Księstwa Litewskiego
w Muzeum XX. Czartoryskich w Krakowie
Ksiądz Poczobut, człek sławny, byi obserwatorem
I całej Akademii naonczas rektorem
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, ks. VIII
odróżnieniu od Uniwersytetu Jagiellońskiego, który doczekał się fachowej publi-
V V kacji swych pieczęci * 1, druga wyższa uczelnia dawnej Rzeczypospolitej - Uniwer-
sytet Wileński - takowego kompletnego opracowania nie posiada 2. Zanim ktoś podobny
trud podejmie, godzi się opublikować trzy nieznane typariusze pieczęci tej uczelni, prze-
chowywane w Muzeum XX. Czartoryskich. Losów tych tłoków nie potrafimyjak na razie
źródłowo udokumentować. Z dużą dozą prawdopodobieństwa można jednak przyjąć, iż
należały one do spuścizny po Adamie Jerzym Czartoryskim, w łatach 1803-1824 kurato-
rze okręgu szkolnego wileńskiego.
Typariusze wykonane są z mosiądzu. Na wszystkich wyobrażono tarczę „francuską
nowożytną” z przedstawieniem Pogoni litewskiej, na pionowo szrafowanym - co ozna-
cza czerwień - tle 3, pod mitrą książęcą, na tle podbitego gronostajami paludamentum,
obramioną załamującą się taśmą z napisem, związanym u dołu wieńcem laurowym, „na-
krytym” z kolei biretem doktorskim. Całość okala obwódka z perełek. Owalne tarcze
jeźdźców trzech Pogoni odznaczają się nieproporcjonalnie dużymi rozmiarami.
Największy z tłoków (nr inw. XIII-3430), o wymiarach: 78,15 * 76,7 x 13,8 mm, nosi
na tarczy Pogoni wyobrażenie Orła bez korony (il. 1). Paludamentum obejmuje od góry
Nie znając litewskiego, a chcąc uniknąć „wyważania otwąrtych drzwi”, przed przystąpieniem do pisania
tych uwag skonsultowałem się ze specjalistą w dziedzinie sfragistyki litewskiej, Panem prof. Edmundasem Rimśą,
który uprzejmie podzielił się swoją wiedzą na temat pieczęci Uniwersytetu Wileńskiego. Za okazaną życzliwość
składam wyrazy wdzięczności. Braków w swej bibliografii na szczęście nie odnotowałem. Bardzo cenne natomiast
okazaly się podane przez profesora informacje o istniejących odciskach interesujących mnie pieczęci. Panu dr. hab.
Zenonowi Piechowi winien jestem podziękowanie za pośrednictwo w tej sprawie.
1 A. Chmiel, Pieczęcie Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wy-
dział Historyczno-Filozoficzny”, 60, 1917 oraz osobne odbicie. Nowe wydanie (Kraków 1996) w oprac, Zenona
Piecha przedstawia aktualny stan badań i przynosi nowy materiał sfragistyczny.
2 M. Gumowski, Handbuch derpolnischen Siegelkunde, Graz 1966, s. 122, grzeszy tu horrendalnym biędem
przyznając uczelni wileńskiej tytul Szkoły Glównej wr. 1812 (sic!).
3 J. Szymański, Naukipomocnicze historii, Warszawa 1983, s. 678, il. 77; s. 679, il. 79.