DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25710#0261
JOACHIM ŚLIWA
Piramida księcia Aleksandra Prońskiego
(około 1550 - około 1595/1631) w Beresteczku nad Styrem
Budowli grobowych z ziem polskich, którym nadano kształt piramidy, nie znamy zbyt
wiele. Są to obiekty dość rzadkie, a dobór takiego wlaśnie kształtu mial zazwyczaj
odpowiednie uzasadnienie. Piramida jako pradawny symbol wieczności i nieśmiertelno-
ści nadawała się do celów sepulkralnych szczegóinie 1. Wyjątkowo ważny i mało znany
jest okres poprzedzający francuską wyprawę do Egiptu (1798-1801 ), gdy informacje po-
chodzące znad Nilu należały do rzadkości. Zazwyczaj więc wzorowano się wówczas na
rzymskiej piramidzie Cestiusza (il. I) 2, znanej z częstych przecież podróży do Italii. Pro-
porcje tej piramidy, odmienne od piramid egipskich z okresu Starego Państwa, odegrały
ważną rolę w egiptyzujących budowlach europejskich czasów nowożytnych.
Do zapomnianych, a niezwykle ważnych dzieł XVII-wiecznej egiptyzującej architek-
tury, którym nadano kształt piramidy, należy budowla łączona z nazwiskiem księcia Alek-
sandra Prońskiego (il. 2 i 3). Znajduje się ona na przedmieściu Beresteczka (Wołyń) nad
górnym Styrem, na wschodnich rubieżach Rzeczpospolitej (obecnie Ukraina) 3. Pod Bere-
1 Motyw piramidy (także obelisku i mastaby) występował w europejskiej sztuce sepulkralnej znacznie czę-
ściej, głównie w w. XIX. Na temat fascynacji egipską przeszłościązob. m.in. J. S. Curl, TheEgyptian Revival. Ancient
Egyptas the Inspiration for Design Motifs in the West, London-New York 2005. Por. także C. I iet/e. Die /‘yramkle.
Geschichte - Entdeckung-Faszination, Weimar-Berlin 1999. Truduprześledzenia zjawiskananaszym grunciepod-
jął się L. Zinkow, Imhotep ipawiepióra. Z dziejów inspiracji egipskich w architekturzepolskiej [w przygotowaniu],
2 Był to grobowiec Gajusza Cestiusza Epulona-, pretora i trybuna ludowego, wzniesiony wRzymie koło Porta
Ostiensis w latach 18-12 p.n.e. Nadano mu kształt stromej piramidy umieszczonej nabazie z trawertynu o wymiarach
29,5 x 29,5 m; konstrukcja samej piramidy wykonana została z cegieł, pokrytych marmurowymi płytami. W jej
wnętrzu mieściła się kornora grobowa o wymiarach 4,10 x 5,95 m, pokryta malowidłami. Wysokośc piramidy wyno-
siła 36,4 m. W wieku III włączona została w obręb murów aureliańskich. Wybór takiego kształtu grobowca łączyć
można z dużym prawdopodobieństwem z podróżą do Egiptu, odbytą niegdyś przez Cestiusza. W Rzymie znajdowała
się ponadto także inna, większa piramida. Wznosiła się ona na brzegu Tybru, w pobliżu Zarnku Anioła i znana była
jako Meta Romuli (została zniszczona w w. XVI), natomiast piramidę Cestiusza określano jako Meta Remi.
3 Rejon Horochów, obwód wołyński. Wzmianki poświęcone tej budowli sąniezwykle skąpe, zob. Grobowiec
księcia Prońskiegow Beresteczku, „Tygodnik Illustrowany”, 1897, nr 13 z 15 (27)111, s. 257; S. Mossakowski, Mauzo-
leum Morsztynów w Warszawie [w:] Funkcja dzieła sztuki, Warszawa 1972, s. 225—241 (ilustracja na s. 232) oraz
idem, Mauzoleum Morsztynów w Warszawie a egiptologia XVII wieku [w:] Sztuka jako świadectwo czasu. Studia
zpogranicza historii sztuki i historn idei, Warszawa 1981, s. 189-201 (il. na s. 193); L. Popek, Wołyń. Ocałić od
zapomnienia, Lublin 1997, il. 488; Z. Hauser Jlustrowanyprzewodnikpo zabytkach na Wołyniu iPodolu, Warszawa
2006, s. 16.
Piramida księcia Aleksandra Prońskiego
(około 1550 - około 1595/1631) w Beresteczku nad Styrem
Budowli grobowych z ziem polskich, którym nadano kształt piramidy, nie znamy zbyt
wiele. Są to obiekty dość rzadkie, a dobór takiego wlaśnie kształtu mial zazwyczaj
odpowiednie uzasadnienie. Piramida jako pradawny symbol wieczności i nieśmiertelno-
ści nadawała się do celów sepulkralnych szczegóinie 1. Wyjątkowo ważny i mało znany
jest okres poprzedzający francuską wyprawę do Egiptu (1798-1801 ), gdy informacje po-
chodzące znad Nilu należały do rzadkości. Zazwyczaj więc wzorowano się wówczas na
rzymskiej piramidzie Cestiusza (il. I) 2, znanej z częstych przecież podróży do Italii. Pro-
porcje tej piramidy, odmienne od piramid egipskich z okresu Starego Państwa, odegrały
ważną rolę w egiptyzujących budowlach europejskich czasów nowożytnych.
Do zapomnianych, a niezwykle ważnych dzieł XVII-wiecznej egiptyzującej architek-
tury, którym nadano kształt piramidy, należy budowla łączona z nazwiskiem księcia Alek-
sandra Prońskiego (il. 2 i 3). Znajduje się ona na przedmieściu Beresteczka (Wołyń) nad
górnym Styrem, na wschodnich rubieżach Rzeczpospolitej (obecnie Ukraina) 3. Pod Bere-
1 Motyw piramidy (także obelisku i mastaby) występował w europejskiej sztuce sepulkralnej znacznie czę-
ściej, głównie w w. XIX. Na temat fascynacji egipską przeszłościązob. m.in. J. S. Curl, TheEgyptian Revival. Ancient
Egyptas the Inspiration for Design Motifs in the West, London-New York 2005. Por. także C. I iet/e. Die /‘yramkle.
Geschichte - Entdeckung-Faszination, Weimar-Berlin 1999. Truduprześledzenia zjawiskananaszym grunciepod-
jął się L. Zinkow, Imhotep ipawiepióra. Z dziejów inspiracji egipskich w architekturzepolskiej [w przygotowaniu],
2 Był to grobowiec Gajusza Cestiusza Epulona-, pretora i trybuna ludowego, wzniesiony wRzymie koło Porta
Ostiensis w latach 18-12 p.n.e. Nadano mu kształt stromej piramidy umieszczonej nabazie z trawertynu o wymiarach
29,5 x 29,5 m; konstrukcja samej piramidy wykonana została z cegieł, pokrytych marmurowymi płytami. W jej
wnętrzu mieściła się kornora grobowa o wymiarach 4,10 x 5,95 m, pokryta malowidłami. Wysokośc piramidy wyno-
siła 36,4 m. W wieku III włączona została w obręb murów aureliańskich. Wybór takiego kształtu grobowca łączyć
można z dużym prawdopodobieństwem z podróżą do Egiptu, odbytą niegdyś przez Cestiusza. W Rzymie znajdowała
się ponadto także inna, większa piramida. Wznosiła się ona na brzegu Tybru, w pobliżu Zarnku Anioła i znana była
jako Meta Romuli (została zniszczona w w. XVI), natomiast piramidę Cestiusza określano jako Meta Remi.
3 Rejon Horochów, obwód wołyński. Wzmianki poświęcone tej budowli sąniezwykle skąpe, zob. Grobowiec
księcia Prońskiegow Beresteczku, „Tygodnik Illustrowany”, 1897, nr 13 z 15 (27)111, s. 257; S. Mossakowski, Mauzo-
leum Morsztynów w Warszawie [w:] Funkcja dzieła sztuki, Warszawa 1972, s. 225—241 (ilustracja na s. 232) oraz
idem, Mauzoleum Morsztynów w Warszawie a egiptologia XVII wieku [w:] Sztuka jako świadectwo czasu. Studia
zpogranicza historii sztuki i historn idei, Warszawa 1981, s. 189-201 (il. na s. 193); L. Popek, Wołyń. Ocałić od
zapomnienia, Lublin 1997, il. 488; Z. Hauser Jlustrowanyprzewodnikpo zabytkach na Wołyniu iPodolu, Warszawa
2006, s. 16.