DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25710#0267
PlOTR KRASNY
Kilka uwag o archaizacji form architektonicznych
w „pomnikach pobożności bawarskiej”
na początku wieku XVII
Kościół jezuitów w Kolonii (il. 1,2), zbudowany w latach 1618-1629 z fundacji księ-
cia elektora bawarskiego Maksymiliana I Wittelsbacha i jego brata arcybiskupa ko-
lońskiego Ferdinanda von Bayern, jest jednym z najokazalszych przykładów stosowania
gotyckich form architektonicznych w budowlach sakralnych wznoszonych w okresie kontr-
reformacji 1. Archaiczny wyraz tej budowli ma jednak powierzchowny i nieco naiwny
charakter. Schemat bazyliki emporowej, przekrytej sklepieniami kolebkowymi, użyty
wjezuickiej świątyni, a także jej parawanowa dwukondygnacyjna fasada z trójkątnym
szczytem i spływami są bowiem rozwiązaniami upowszechnionymi w architekturze za-
konnej w Cesarstwie Niemieckim dopiero na przełomie XVI i XVII wieku. Gotycyzacja
tych rozwiązań dokonała się zaś poprzez wybór drugorzędnych rozwiązań konstrukcyj-
nych, takich jak walcowaty kształt filarów i ostrołukowe zamknięcia otworów, a także
w wyniku obfitego zastosowania niekonstrukcyjnych detali: żeber „naklejonycn” na skle-
pienia, figur świętych pod baldachimami, zawieszonychna filarach i modeiowanych w stiu-
ku floralnych kapiteli owych podpór. W fasadzie kościoła wprowadzono ponadto wielkie
ostrołukowe okna z maswerkami, a ściany wież przepruto „romańskimi” biforiami i zwień-
czono fryzami arkadkowymi 2.
Taki sposób ukształtowania świątyni świadczy wyraźnie, iż wznoszący ją warsztat
Hansa Krumpera i Hansa Alberthala posługiwał się sprawnie nowozytnymi rozwiązania-
mi architektonicznymi, zaś motywów średniowiecznych używał w niezbyt świadomy spo-
sób, bez zrozumienia ich właściwej funkcji konstrukcyjnej i roli w całościowej kompozy-
cji gmachu. Stylistyczny rezultat jego działań trudno zatem uznac za wynik długiego trwania
gotyckiej tradycji budowlanej (Nachgotik, Gothic survival), ale należy dopatrywac się
w nim przejawu świadomego nawrotu do gotyku (Neugotik, Gothic revival) przez archi-
tekta i muratorów, którym obcy był już taki sposób wznoszenia świątyń 3.
1 M. Schmidt, Reverentia undMagnificentia. Historizitdt in der Architektur Süddeutschlands, Ósterreichs und
Bohmens von 14. bis 17. Jahrhunderts, Regensburg 1999, s. 250.
2 Ibidem, s. 251-252.
3 Oba te sposoby stosowania form gotyckich w architekturze nowożytnej rozróżnił i nazwal E. Kirschbaum,
Deustche Nachgotik. Ein Beitrag zur Geschichte der kirchlichen Architektur von 1500-1800, Augsburg 1930. Zob.
też H. M. Colvin, The Origins ofthe Gothic Revival [w:] II neogotico in Gran Bretagna. Conferenze organizzate
Kilka uwag o archaizacji form architektonicznych
w „pomnikach pobożności bawarskiej”
na początku wieku XVII
Kościół jezuitów w Kolonii (il. 1,2), zbudowany w latach 1618-1629 z fundacji księ-
cia elektora bawarskiego Maksymiliana I Wittelsbacha i jego brata arcybiskupa ko-
lońskiego Ferdinanda von Bayern, jest jednym z najokazalszych przykładów stosowania
gotyckich form architektonicznych w budowlach sakralnych wznoszonych w okresie kontr-
reformacji 1. Archaiczny wyraz tej budowli ma jednak powierzchowny i nieco naiwny
charakter. Schemat bazyliki emporowej, przekrytej sklepieniami kolebkowymi, użyty
wjezuickiej świątyni, a także jej parawanowa dwukondygnacyjna fasada z trójkątnym
szczytem i spływami są bowiem rozwiązaniami upowszechnionymi w architekturze za-
konnej w Cesarstwie Niemieckim dopiero na przełomie XVI i XVII wieku. Gotycyzacja
tych rozwiązań dokonała się zaś poprzez wybór drugorzędnych rozwiązań konstrukcyj-
nych, takich jak walcowaty kształt filarów i ostrołukowe zamknięcia otworów, a także
w wyniku obfitego zastosowania niekonstrukcyjnych detali: żeber „naklejonycn” na skle-
pienia, figur świętych pod baldachimami, zawieszonychna filarach i modeiowanych w stiu-
ku floralnych kapiteli owych podpór. W fasadzie kościoła wprowadzono ponadto wielkie
ostrołukowe okna z maswerkami, a ściany wież przepruto „romańskimi” biforiami i zwień-
czono fryzami arkadkowymi 2.
Taki sposób ukształtowania świątyni świadczy wyraźnie, iż wznoszący ją warsztat
Hansa Krumpera i Hansa Alberthala posługiwał się sprawnie nowozytnymi rozwiązania-
mi architektonicznymi, zaś motywów średniowiecznych używał w niezbyt świadomy spo-
sób, bez zrozumienia ich właściwej funkcji konstrukcyjnej i roli w całościowej kompozy-
cji gmachu. Stylistyczny rezultat jego działań trudno zatem uznac za wynik długiego trwania
gotyckiej tradycji budowlanej (Nachgotik, Gothic survival), ale należy dopatrywac się
w nim przejawu świadomego nawrotu do gotyku (Neugotik, Gothic revival) przez archi-
tekta i muratorów, którym obcy był już taki sposób wznoszenia świątyń 3.
1 M. Schmidt, Reverentia undMagnificentia. Historizitdt in der Architektur Süddeutschlands, Ósterreichs und
Bohmens von 14. bis 17. Jahrhunderts, Regensburg 1999, s. 250.
2 Ibidem, s. 251-252.
3 Oba te sposoby stosowania form gotyckich w architekturze nowożytnej rozróżnił i nazwal E. Kirschbaum,
Deustche Nachgotik. Ein Beitrag zur Geschichte der kirchlichen Architektur von 1500-1800, Augsburg 1930. Zob.
też H. M. Colvin, The Origins ofthe Gothic Revival [w:] II neogotico in Gran Bretagna. Conferenze organizzate