DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25710#0203
Bogusław Krasnowolski
Drewniany kościół w Racławicach Olkuskich
i przemiany jego wyposażenia
Dzieła architektury z wypełniającym je wyposażeniem są dokumentami historii i sztu-
ki o walorach częstokroć wyższych niż suma tworzących je, rozpatrywanych indywi-
dualnie elementów składowych. Konstatacja ta w sposób szczególny - chociaż oczywi-
ście nie wyłączny - dotyczy kościołów katolickich, z bryłami wzbogaconymi przez liczne
przybudówki i z wnętrzami, w których odzwierciedlenie znajdowały kolejne zalecenia
władz kościelnych, inicjatywy fundatorów i dobroczyńców, narastające kulty cudownych
wizerunków, rozwijające się bractwa, zmieniające się upodobania estetyczne, wzorce ideo-
we i formalne. Wystrój takich wnętrz niekiedy tworzono od podstaw, jako negację wcześ-
niejszych realizacji, częściej jednak rozwijano na zasadzie kontynuacji, wykorzystując
dawne elementy, zwłaszcza te, które - otoczone kultem i czczone przez lokalną społecz-
ność - wymagały jedynie nowej formy. Wnętrza kościelne, wypełnione dowodami kultu
- wobec których archaiczny termin historycznej pamiątki zdaje się być bardziej adekwat-
ny niż pojęcie zabytku - stają się ważkimi dokumentami lokalnej historii.
Wąskie ramy niniejszej wypowiedzi zmuszają autora, by zamiast zająć się dziełem
monumentalnym o wielce skomplikowanej problematyce historycznej, ograniczyć się do
dzieła skromnego, pod wieloma względami prowincjonalnego: drewnianego kościoła para-
fialnego w Racławicach Olkuskich wraz z wyposażeniem kształtowanym od początku
XV do początku XX stulecia 1. Punktem wyjścia jest zachowana architektura i zachowane
- chociaż w znacznej mierze rozproszone - elementy wystroju, stan badań nad poszcze-
gólnymi elementami 2 oraz źródła pisane, w tym zwłaszcza akta wizytacji biskupich z lat
1 Artykul opartyjestnadokumentacji opracowanej przezautoradlacelówkonserwatorskich: B. Krasnowolski
(konsultacja: M. Kornccki ), Raciawicc Olkmkie, kościólparafialnyp.w. NarodzeniaN. P. Marii, dokumentacjahisto-
ryczna wystroju, wydruk komputerowy, Kralców 1994, archiwum Wojewódzkiego Maiopolskiego Konserwatora Zabyt-
ków w Krakowie.
2 Pierwszą, amatorską charakterystykę catości wystroju dai ks. Jan Wiśniewski (J. Wiśniewski, Historyczny
opis kościoiów, miast, zabytków ipamiątek w olkuskiem, Mariówka Opoczyńska 1933), ujawniając m.in. reszty trzech
gotyckich tryptyków, które z kolei staiy się przedmiotem analiz historyków sztuki: Michała Walickiego, Jerzego
Szablowskiego, Andrzeja M. Olszewskiego, Jerzego Gadomskiego (J. Szablowski, Średniowieczne zabytki w kościele
parafialnym w Raclawicach Olkuskich, BHSK, 3, 1934, s. 297-298; idem, Średniowieczne zabytki w kościelepara-
fialnym w Raclawicach Olkuskich, „Prace Komisji Historii Sztuki”, 1935, z. 2, s. 54-59; idem, Zaśnięcie Matki Bos-
kiej, obraz cechowy zpoczątku w. XVI w Mszanie Dolnej, „Prace Komisji Historii Sztuki”, 7, 1938, z. 2, s. 13, 15;
Drewniany kościół w Racławicach Olkuskich
i przemiany jego wyposażenia
Dzieła architektury z wypełniającym je wyposażeniem są dokumentami historii i sztu-
ki o walorach częstokroć wyższych niż suma tworzących je, rozpatrywanych indywi-
dualnie elementów składowych. Konstatacja ta w sposób szczególny - chociaż oczywi-
ście nie wyłączny - dotyczy kościołów katolickich, z bryłami wzbogaconymi przez liczne
przybudówki i z wnętrzami, w których odzwierciedlenie znajdowały kolejne zalecenia
władz kościelnych, inicjatywy fundatorów i dobroczyńców, narastające kulty cudownych
wizerunków, rozwijające się bractwa, zmieniające się upodobania estetyczne, wzorce ideo-
we i formalne. Wystrój takich wnętrz niekiedy tworzono od podstaw, jako negację wcześ-
niejszych realizacji, częściej jednak rozwijano na zasadzie kontynuacji, wykorzystując
dawne elementy, zwłaszcza te, które - otoczone kultem i czczone przez lokalną społecz-
ność - wymagały jedynie nowej formy. Wnętrza kościelne, wypełnione dowodami kultu
- wobec których archaiczny termin historycznej pamiątki zdaje się być bardziej adekwat-
ny niż pojęcie zabytku - stają się ważkimi dokumentami lokalnej historii.
Wąskie ramy niniejszej wypowiedzi zmuszają autora, by zamiast zająć się dziełem
monumentalnym o wielce skomplikowanej problematyce historycznej, ograniczyć się do
dzieła skromnego, pod wieloma względami prowincjonalnego: drewnianego kościoła para-
fialnego w Racławicach Olkuskich wraz z wyposażeniem kształtowanym od początku
XV do początku XX stulecia 1. Punktem wyjścia jest zachowana architektura i zachowane
- chociaż w znacznej mierze rozproszone - elementy wystroju, stan badań nad poszcze-
gólnymi elementami 2 oraz źródła pisane, w tym zwłaszcza akta wizytacji biskupich z lat
1 Artykul opartyjestnadokumentacji opracowanej przezautoradlacelówkonserwatorskich: B. Krasnowolski
(konsultacja: M. Kornccki ), Raciawicc Olkmkie, kościólparafialnyp.w. NarodzeniaN. P. Marii, dokumentacjahisto-
ryczna wystroju, wydruk komputerowy, Kralców 1994, archiwum Wojewódzkiego Maiopolskiego Konserwatora Zabyt-
ków w Krakowie.
2 Pierwszą, amatorską charakterystykę catości wystroju dai ks. Jan Wiśniewski (J. Wiśniewski, Historyczny
opis kościoiów, miast, zabytków ipamiątek w olkuskiem, Mariówka Opoczyńska 1933), ujawniając m.in. reszty trzech
gotyckich tryptyków, które z kolei staiy się przedmiotem analiz historyków sztuki: Michała Walickiego, Jerzego
Szablowskiego, Andrzeja M. Olszewskiego, Jerzego Gadomskiego (J. Szablowski, Średniowieczne zabytki w kościele
parafialnym w Raclawicach Olkuskich, BHSK, 3, 1934, s. 297-298; idem, Średniowieczne zabytki w kościelepara-
fialnym w Raclawicach Olkuskich, „Prace Komisji Historii Sztuki”, 1935, z. 2, s. 54-59; idem, Zaśnięcie Matki Bos-
kiej, obraz cechowy zpoczątku w. XVI w Mszanie Dolnej, „Prace Komisji Historii Sztuki”, 7, 1938, z. 2, s. 13, 15;