DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25710#0185
PlOTR HORDYŃSKI
Tabula Cebetis z oficyny Hieronima Wietora.
Zapomniany drzeworyt krakowski z roku 1519
polskim piśmiennictwie o sztuce nie napotkamy wzmianki o krakowskim druku
V V ulotnym z oficyny Hieronima Wietora przedstawiającym Tabula Cebetis, opubli-
kowanym przed trzydziestu z górą laty w książce Reinharta Schleiera'. Drzeworyt ten ma
szczególne miejsce wpolskiej grafice pierwszych dziesięcioleci w. XVI nie tylko ze wzglę-
du na swą rzadkość - najprawdopodobniej zachowal się tylko w jednym egzemplarzu 1 2 -
bogatą i skomplikowaną treśc czy znaczne rozmiary (38,5 x 29 cm). To jeden z najstar-
szych wydanych w Polsce samodzielnych drzeworytów nie przeznaczonych do książki.
Jest on także jednym z kilku najwcze.śniejszycli na świecie przedstawień tego tematu
i pierwszym, który wiernie oddaje zawartość tekstu. Co więcej, dzielo to nie tylko nie
opiera się na obcych wzorach, ale stalo się wzorem dla zagranicznego artysty.
Rycina ta jest ilustracją antycznego dialogu, który przedstawia drogę życia człowiecze-
go wiodącąku cnocie i prawdziwenru szczęściu. Dialog ten, zatytulowanyPinax, byi przy-
pisywany w epoce renesansu uczniowi Sokratesa, Kebesowi, lecz w rzeczywistości pocho-
dzi najprawdopodobniej z I w. po Chrystusie 3 i powstał w kręgu myśli stoickiej. Jego treść
stanowią opis i komentarze do malowidla, jakie mialo rzekomo znajdować się w świątyni
Kronosa w Atenach. Wkrótce po publikacji łacińskiego tłumaczenia Ludovica Odaxiusa
w Bolonii w r. 1497 pod tytuiem Tabula Cebetis zdobył on ogromną popularność i do
poiowy w. XVI ukazało się w różnych krajach około 60 wydań 4. Tabula Cebetis wydawa-
na była bądź jako samodzielny tekst bez ilustracji, bądź jako tekst z ryciną, bądź jako
samodzielna rycina. Pierwsza ilustracja pojawiła się w wydaniu z Frankfurtu nad Odrą w
r. 1507, kolejna w r. 1512 w Lipsku. Hieronim Wietor kilkakrotnie drukował tekst dialogu
Kebesa. Po raz pierwszy podczas swego pobytu w Wiedniu w r. 1515, bez ilustracji 5, zaś
1 R. Schleier, Tabula Cebetis oder Spiegel des menschlichen Lebens darin Tugendunduntugent abgemalet ist.
Studien zur Rezeption einer antiken Bildbeschreibung im 16. und 17. Jahrhundert, Berlin 1973.
2 Ibidem, s. 81. Egzemplarz ten znajduje sie w British Museum, Department of Prints & Drawings.
3 T. Sinko, Literaturagrecka, t. 3, cz. 1, Kraków 1951 s. 129-130.
4 Jak podaje Schleier, op. cit., s. 25, do polowy w. XVIII ilość edycji wzrosla do 200.
5 H. Bułhak, Wiedeńska oficyna Hieronima Wietora [w:] Zbadań naddawna książką. Studia ofiarowaneprofi
Alodii Gryczowej w 85-lecie urodzin, t. 2, Warszawa 1993, poz. 104.
Tabula Cebetis z oficyny Hieronima Wietora.
Zapomniany drzeworyt krakowski z roku 1519
polskim piśmiennictwie o sztuce nie napotkamy wzmianki o krakowskim druku
V V ulotnym z oficyny Hieronima Wietora przedstawiającym Tabula Cebetis, opubli-
kowanym przed trzydziestu z górą laty w książce Reinharta Schleiera'. Drzeworyt ten ma
szczególne miejsce wpolskiej grafice pierwszych dziesięcioleci w. XVI nie tylko ze wzglę-
du na swą rzadkość - najprawdopodobniej zachowal się tylko w jednym egzemplarzu 1 2 -
bogatą i skomplikowaną treśc czy znaczne rozmiary (38,5 x 29 cm). To jeden z najstar-
szych wydanych w Polsce samodzielnych drzeworytów nie przeznaczonych do książki.
Jest on także jednym z kilku najwcze.śniejszycli na świecie przedstawień tego tematu
i pierwszym, który wiernie oddaje zawartość tekstu. Co więcej, dzielo to nie tylko nie
opiera się na obcych wzorach, ale stalo się wzorem dla zagranicznego artysty.
Rycina ta jest ilustracją antycznego dialogu, który przedstawia drogę życia człowiecze-
go wiodącąku cnocie i prawdziwenru szczęściu. Dialog ten, zatytulowanyPinax, byi przy-
pisywany w epoce renesansu uczniowi Sokratesa, Kebesowi, lecz w rzeczywistości pocho-
dzi najprawdopodobniej z I w. po Chrystusie 3 i powstał w kręgu myśli stoickiej. Jego treść
stanowią opis i komentarze do malowidla, jakie mialo rzekomo znajdować się w świątyni
Kronosa w Atenach. Wkrótce po publikacji łacińskiego tłumaczenia Ludovica Odaxiusa
w Bolonii w r. 1497 pod tytuiem Tabula Cebetis zdobył on ogromną popularność i do
poiowy w. XVI ukazało się w różnych krajach około 60 wydań 4. Tabula Cebetis wydawa-
na była bądź jako samodzielny tekst bez ilustracji, bądź jako tekst z ryciną, bądź jako
samodzielna rycina. Pierwsza ilustracja pojawiła się w wydaniu z Frankfurtu nad Odrą w
r. 1507, kolejna w r. 1512 w Lipsku. Hieronim Wietor kilkakrotnie drukował tekst dialogu
Kebesa. Po raz pierwszy podczas swego pobytu w Wiedniu w r. 1515, bez ilustracji 5, zaś
1 R. Schleier, Tabula Cebetis oder Spiegel des menschlichen Lebens darin Tugendunduntugent abgemalet ist.
Studien zur Rezeption einer antiken Bildbeschreibung im 16. und 17. Jahrhundert, Berlin 1973.
2 Ibidem, s. 81. Egzemplarz ten znajduje sie w British Museum, Department of Prints & Drawings.
3 T. Sinko, Literaturagrecka, t. 3, cz. 1, Kraków 1951 s. 129-130.
4 Jak podaje Schleier, op. cit., s. 25, do polowy w. XVIII ilość edycji wzrosla do 200.
5 H. Bułhak, Wiedeńska oficyna Hieronima Wietora [w:] Zbadań naddawna książką. Studia ofiarowaneprofi
Alodii Gryczowej w 85-lecie urodzin, t. 2, Warszawa 1993, poz. 104.