O Dominique-Vivant Denonie i kilku jego rysunkach z Egiptu...

293

sji uczonych 25. Wykonanie rycin Denon powierzył kilkunastu artystom - w zależności od
charakteru rysunku 26. Dedykowane Bonapartemu dzielo, wydane w 150 egzemplarzach
na papierze welinowym, bylo kosztowne, zaś nieco tańsze wydanie ukazało się w nakła-
dzie około 400 egzemplarzy 27. Pierwszy z wielu tomówDescription de l ’Egypte, publika-
cji zespołowej uczonych, został wydany dopiero w r. 1809. Oba te dzieła, tak różne w za-
łożeniu, dały, jak wiadomo, podstawy egiptologii. VoyageDenona osiągnęło bardzo szybko
ogromny sukces. W ciągu kiłku lat ukazały się tłumaczenia na angielski, niemiecki, wloski,
duński, holenderski.

Książę Adam Kazimierz Czartoryski sprowadził z Paryża do biblioteki puławskiej
„zwyczajne” wydanie Voyage. Przysłał je pod koniec r. 1803 Charles Pougens (1755-
1833), znakomicie wyksztalcony tłumacz i leksykograf, syn naturalny księcia Conti, od
czasu rewolucji księgarz-wydawca. Podobno na zlecenie Bonapartego przygotował bi-
bliotekę dla ekspedycji egipskiej, a w subskrypcji zamówił cztery egzemplarze dziela
Denona 28. W liście z 4 stycznia 1801 książę prosi go o konsekwentne przysyłanie książek
z zakresu literatury i starożytności, jak też o to, „co ukazało się na temat Egiptu w tym
rodzaju, dobrego i autentycznego”. Przesyłki potwierdzają kolejne listy (,,je n’ai reçu que
les ouvrages sur l’Egypte”). Pod nieobecność księcia w Puławach wszelkie informacje
dotyczące biblioteki przekazywał mu Gotfryd Ernest Groddeck. W liście z 18 stycznia
1804 powiadamiał o książkach przysłanych z Paryża i „najważniejszej wśród nich, wspa-
niale wydanej w dwóch tomach Voyage en Egypte Denona” 29.

Można przypuszczac, że księżna Izabela poznała tę pracę Vivant Denona, mimo że
nie pozostawiła żadnej na ten temat notatki. Mogła być nią zainteresowana z uwagi na
cztery rysunki wykonane przez niego w Egipcie, którymi obdarowała ją córka Zofia Za-
moyska. Nieznane do tego czasu, znajdują się w Bibliotece Książąt Czartoryskich w Kra-
kowie. Dwa z nich wklejone są obok młodzieńczego wizerunku Denona do wspomnianej
już księgi „Portretów [i autografów] artystów, aktorów i kompozytorów” 30.

Rysunek pierwszy (il. 1 ) przedstawia - w ujęciu od strony brzegu Nilu - widok nocny
ogarniętej pożarem egipskiej wsi Salamieh, z dwoma minaretami i na pierwszym planie
drzewami palmowymi. Kłęby dymu po obu stronach kontrastują z rozświetloną ogniem
częścią środkową widoku. Na stronie odwrotnej jest pozostawiony przez Denona podpis:
„Embrasement en Salmie (bis)” i jego notatka: „Dessin fait a la luer de 1’embrasement
a deux heures du matin dans le mois du decembre 1798”; rysunek sygnowany 31.

25 Dominique-Vivant Denon, Voyage dans la Basse et la Haute Egypte, pendant les campagnes du général
Bonaparte, Paris 1802, tabl. XX bis.

26 Ch. Orgogozo, Le voyage dans la Basse et la Haute-Egypte [w:] Denon 1999; s. 108-115.

27 W spisie subskrybentów byly też nazwiska dwóch Polaków: putkownika Stanislawa Mycielskiego i generała
Michata Sokolnickiego.

28 BCz, rkps 6038, Listy Xięcia Jenerata Czartoryskiego do Pana Pougens czlonka Instytutu Francji, 1801-
1811 ; w liście z 2 IX 1802 książę poleca Pougensowi swojego zięcia Stanisiawa Zamoyskiego, z prośbą, aby udzielii
mu rad dotyczących zakupów książek i przedmiotów, które go zainteresują.

25 BCz, rkps 6037, Korespondencja Gotfryda Ernesta Groddecka z księciem Adamem Kazimierzem Czartory-
skim. Pozyskany przez Pougensa egzemplarz miat być prawdopodobnie przeznaczony, jak można się domyślać, dla
„Gio. Bacohi [?] del Cairo, amico de Mr DeNon” lubjego żony „Lamoglie Gio. Bacohi [?] del Cairo”. Świadczyiyby
o tym mate karteczki pozostawione zapewne przez Pougensa, znajdujące się przy planszach 81 i 83.

30 BCz, rkps 2846IV, nr 49,49a, 52.

31 Rysunek 9,3 x 17,2 cm, tusz lawowany, naklejony na papier brązowy otoczony paskiem szer. 1 cm w ko-
lorze ciemnego brązu i obwiedziony linią czarną, podklejony papierem jasno szarym, na którym jest powyższy tekst
Denona i jego podpis. U góry nad rysunkiem liczba 28 oznaczająca numer planszy.