DOI Heft:
I. Po śmierci Jana Białostockiego: Wspomnienia i nekrologi
DOI Artikel:Poprzęcka, Maria; Białostocki, Jan [Bearb.]; Białostocki, Jan [Gefeierte Pers.]: Jan Białostocki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19643#0114
Profesor za swoich nauczycieli, dla spłacenia długu wdzięczności poświęcając im piękne
portrety-wspomnienia, bądące zarazem podsumowaniem ich naukowej twórczości.
Trudno w krótkich słowach określić zakres i charakter badawczej pracy Profesora
Białostockiego. Jego bibliografia liczy ponad 500 pozycji: książek, rozpraw, artykułów,
muzealnych i ekspozycyjnych katalogów, pisanych i wydawanych w różnych językach i w
różnych krajach; wiele z nich stało się klasycznymi pozycjami w literaturze o sztuce.
Najbliższa była Mu epoka nowożytna, zamknięta między XV a XVIII wiekiem, między
malarstwem niderlandzkich prymitywów a sztuką gasnącego baroku. Najbliższymi arty-
stami — Diirer i Rembrandt, do których wracał przez całe życie. Ale pisał też o malarstwie
romantycznym, XX-wiecznej rzeźbie, artystach współczesnych, wędrówkach wątków tema-
tycznych, dziejach wyobrażeń, idei i toposów, ogarniając swą myślą ogromne obszary sztuki
dawnej i nowej. Przedmiotem Jego badania i znawstwa była sztuka europejska. Wyjątkiem
jest książka o sztuce prekolumbijskiej Ameryki — owoc pobytu na wykładach w Meksyku.
Przez ćwierć wieku wykładając na uniwersytecie dzieje doktryn artystycznych wydał
wiele źródłowych tekstów teoretycznych, do których miał szczególne zamiłowanie. Uwień-
czeniem tej działalności jest wielotomowa antologia myśli o sztuce, wynik ogromnej pracy
translatorskiej i krytycznej, pozwalająca obcować z myślą o sztuce od antyku po wiek XIX,
pozycja nie mająca odpowiednika w literaturze światowej. Jak niegdyś wielcy przedstawicie-
le wiedeńskiej szkoły historii sztuki, łączył funkcje nauczyciela akademickiego i muzeologa,
pracę dydaktyczną — z kompetencjami znawcy obcującego wciąż bezpośrednio z dziełami
sztuki.
Całej Jego naukowej działalności towarzyszyła nieustanna refleksja teoretyczna nad
zadaniami nauk humanistycznych i miejscem, jakie zajmuje wśród nich nauka o sztuce. Jemu
samemu najbliższa była zawsze ikonologia — metoda poznawcza skupiona na interpretacji
treściowej dzieła sztuki, na odkrywaniu zawartych w nim znaczeń, sensów, symboli. Był
jednak otwarty na wszystkie nowe postawy i propozycje metodologiczne —jak struktura-
lizm czy semiotyka — których przegląd dał w cyklu wykładów w College de France,
powtórzonych potem w Polskiej Akademii Nauk, gdzie z właściwym sobie trzeźwym
racjonalizmem wydobywał to, co istotnie przydatne dla zrozumienia i wyjaśnienia sztuk
wizualnych. Był niestrudzony w zaszczepianiu polskim historykom sztuki świadomości
metod i celów ich pracy, którą tak łatwo zagubić w codziennej rutynie. Nikt dotąd w dziejach
polskiej historii sztuki nie zrobił tyle dla przyswojenia jej największych osiągnięć nauki
światowej, rozszerzenia badawczych horyzontów, ukazania rozległości perspektyw, a
zarazem dla wpojenia poczucia odpowiedzialności za zachowanie ciągłości tradycji w
okresie głębokich przekształceń, jakich doznaje świat. Profesor Białostocki łączył je z
poczuciem odpowiedzialności za stan środowiska zawodowego, nad którym sprawował
pieczę, stojąc przez wiele lat na czele Stowarzyszenia Historyków Sztuki, organizując
konferencje naukowe, inspirując wydawnictwa, zakładając czasopisma, wciąż czynny,
110
portrety-wspomnienia, bądące zarazem podsumowaniem ich naukowej twórczości.
Trudno w krótkich słowach określić zakres i charakter badawczej pracy Profesora
Białostockiego. Jego bibliografia liczy ponad 500 pozycji: książek, rozpraw, artykułów,
muzealnych i ekspozycyjnych katalogów, pisanych i wydawanych w różnych językach i w
różnych krajach; wiele z nich stało się klasycznymi pozycjami w literaturze o sztuce.
Najbliższa była Mu epoka nowożytna, zamknięta między XV a XVIII wiekiem, między
malarstwem niderlandzkich prymitywów a sztuką gasnącego baroku. Najbliższymi arty-
stami — Diirer i Rembrandt, do których wracał przez całe życie. Ale pisał też o malarstwie
romantycznym, XX-wiecznej rzeźbie, artystach współczesnych, wędrówkach wątków tema-
tycznych, dziejach wyobrażeń, idei i toposów, ogarniając swą myślą ogromne obszary sztuki
dawnej i nowej. Przedmiotem Jego badania i znawstwa była sztuka europejska. Wyjątkiem
jest książka o sztuce prekolumbijskiej Ameryki — owoc pobytu na wykładach w Meksyku.
Przez ćwierć wieku wykładając na uniwersytecie dzieje doktryn artystycznych wydał
wiele źródłowych tekstów teoretycznych, do których miał szczególne zamiłowanie. Uwień-
czeniem tej działalności jest wielotomowa antologia myśli o sztuce, wynik ogromnej pracy
translatorskiej i krytycznej, pozwalająca obcować z myślą o sztuce od antyku po wiek XIX,
pozycja nie mająca odpowiednika w literaturze światowej. Jak niegdyś wielcy przedstawicie-
le wiedeńskiej szkoły historii sztuki, łączył funkcje nauczyciela akademickiego i muzeologa,
pracę dydaktyczną — z kompetencjami znawcy obcującego wciąż bezpośrednio z dziełami
sztuki.
Całej Jego naukowej działalności towarzyszyła nieustanna refleksja teoretyczna nad
zadaniami nauk humanistycznych i miejscem, jakie zajmuje wśród nich nauka o sztuce. Jemu
samemu najbliższa była zawsze ikonologia — metoda poznawcza skupiona na interpretacji
treściowej dzieła sztuki, na odkrywaniu zawartych w nim znaczeń, sensów, symboli. Był
jednak otwarty na wszystkie nowe postawy i propozycje metodologiczne —jak struktura-
lizm czy semiotyka — których przegląd dał w cyklu wykładów w College de France,
powtórzonych potem w Polskiej Akademii Nauk, gdzie z właściwym sobie trzeźwym
racjonalizmem wydobywał to, co istotnie przydatne dla zrozumienia i wyjaśnienia sztuk
wizualnych. Był niestrudzony w zaszczepianiu polskim historykom sztuki świadomości
metod i celów ich pracy, którą tak łatwo zagubić w codziennej rutynie. Nikt dotąd w dziejach
polskiej historii sztuki nie zrobił tyle dla przyswojenia jej największych osiągnięć nauki
światowej, rozszerzenia badawczych horyzontów, ukazania rozległości perspektyw, a
zarazem dla wpojenia poczucia odpowiedzialności za zachowanie ciągłości tradycji w
okresie głębokich przekształceń, jakich doznaje świat. Profesor Białostocki łączył je z
poczuciem odpowiedzialności za stan środowiska zawodowego, nad którym sprawował
pieczę, stojąc przez wiele lat na czele Stowarzyszenia Historyków Sztuki, organizując
konferencje naukowe, inspirując wydawnictwa, zakładając czasopisma, wciąż czynny,
110