Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Bandini, Angelo Maria
De obelisco Caesaris Augusti e Campi Martii ruderibus nuper eruto commentarius — Rom, 1750 [Cicognara, 2516]

DOI Seite / Zitierlink: 
https://doi.org/10.11588/diglit.8409#0102

DWork-Logo
Überblick
loading ...
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext
76 de Augusti C&s. Obelisco Cap.XIIL

lio, o Manlio afironomo, e poeta celebre dei tetti-
si d'Augusio1 ; benché anche il dotto Alberto Fabri-
cio nella Biblioteca Latina , e Michel Fayrs nella
vita di Manilio premejsa all' edizione sattane per
usi del Serenìssimo "Delsino , sacciano menzione di
quefia palla , ed a lui ne attribuiscano V arti-
sicioso ritrovamento.
Nelle più antiche edizioni così leggefi quesio
luogo : Digna cognitu res , & ingenio fas-
cimelo . Manlius mathematicus apici aura-
tam pilam addidit. Il Padre Arduino, che usò
tutta la diligenza pojjìbile , acciocché la sua^j
riescijse di tutte le altre la più corretta , tclse il
■nome di Manlio, e lesse : digna cognitu res ,
& ingenio fsecundo mathematici . Apici au-
ratam pilam addidit . Zina tale diversità <t_>
mio giudizio è nata dal vedersi nei più antichi
JMjs. dopo la parola fsecundo o facundi quesie
due note N' L. le quali comunemente ( sapendosi
esser siorite Manilio ai tempi d' Augujìo ) senza
entrare più avanti, sono fiate prese per signisica-
re quesio celebre mattetnatico, che poi per contra-
zione lo hanno chiamato Manlio . Il Padre Ar-
duino poi credendo, che tale non sosse il loro figni-
sicato , le ha tralasciate . Ne gli uni , ne /' al-
tro a mio giudizio, hanno dato nel segno : impe-
rocché riguardo di nome del matematico, che ac-
comodò la palla, e deserisse la meridiana , mi lu-
singo di aver satta una fingolare seoperta , la qua-
le spero , che sarà per rieseire tanto più grata agli
eruditi, quanto che non "e fiata satta da veruno di
quei grand' uomini , che si sono siudiati di correg-
gere , e d'illuftrare quest'utilijsimo scrittore . Dun-
que laddove quefii o hanno inteso le suddette note
N' L. per JManilio , ole hanno tralasciate pernon
le saper rilevare , io con V ajuto dei due celebri
Codici , cioè del Riccardiano, di tutti il più an-
tico , e del Laurenziano, raccomodando quefio pas-
so cotanto controverso , le leggo in tal guisa : Di-
gna cognitu res ingenio Facundini Liberti ma-
thematici . Is apici &c. poiché nel Riccardiano in
specie così trovasi chiaramente scrìtto : Digna_>
cognitu res ingenio Facundin' L. mathematicis
apici &c. E chi nm vede , che Facundin' non si
(i ) Manlius hic, qui ^Augujli state ssoruit, diversus a
Manlio Antiocheno fuit, quem Plinius lib.xxxv.cap.xvii.
Astrologias conditorem vocat,ut Jofepbus Scaliger in Tro-
hg.ad Mani!., & Fabricìus Bibl.Lat.Tom.I cap.xvili.ua.-
dunt. Blancanus in Chronologia Matbematicorum utrum-
que confundens, hunc vocat Cajuin Manilium Antioche-
num aurologum, qui omnium primus, quamvis grascus A-
stronomica latine cecinit.Manilium poetam etindem esse ac
Manlium Antiochenum perperam pariter traditaci. Bapt.
I{icciolius part. II. Chronici Almagesto praemissi . M. Ma-
tiilius ^Antiochenus fcripsit ad defarem <Asironomkon
lib. v. iyc. Hic eft Me Manlius contratto nomine, qui
ebdisio in Campo Martio ab Uugusso eretto, pilam in-

maticus ac poeta Augusii tempestate disertissi-
mus licet pras ceteris Joannes Albertus Fabricius
in latina Bibìiotheca , ac Michael Fayrs in Ma-
nilii Vita, editioni ad usum serenissimi Delphi-
ni prcemiilà, de hujusmodi artificio, quod Ma-
nilio tribuunt, meminerint.
In antiquioribus editionibus hic Plinii
locus ita legitur : digna cognitu res , & ingenio
soecundo • Manlius mathematicus apici auratam—3
pilam addidit . Harduinus vero , qui omnem
adhibuit diligentiam , ut suam concinnaret j
Manlii nomen expunxit , ita scribens : digna
cognitu res, soiwenio soecundo mathematici. Api-
ci auratam pilam addidit. Hujus diversitatis ra-
tio , ni fallor , petenda est, ex quo in vetustiori-
bus Mss. codicibus post verbum soecundo vel sa-
emidi , observantur hse literse N' L. quibus non-
nulli C non ignorantes Manilium Augusii tem-
poribus ssoruissè ] ejus nomen , factum deinde
Manlius per contracìionem , suffecerunt. Har-
duinus , has neutiquam Manilium lignificare re-
cìe existimans, ejus nomen omisit. Neutri arbi-
traci meo rem tetigerunt ex iis, quse proferam,
a me noviter animadversis de mathematico , qui
pilam obelisco addidit, 6c meridianam ipsam
descripsit. Quod quidem inventum eo magis ac-
ceptum fore eruditis arbitror , quo nullus antea
ex tot celeberrimis viris , qui ut Plinium resti-
tuerent, ac illustrarent omnem navarunt ope-
ram , deprehendit. Itaque , ubi illi vel relatas
notulas N' L. prò JManilio acceperunt, vel, ut-
potè non intelledtas , omiserunt omnino ; ego
duorum celeberrimorum Codicum ope, Riccar-
diani videlicet omnium vetustissimi, & Lauren-
tiani, corrupta Plinii verba restituens, ita lego :
Digna cognitu res, ingenio Facundini liberti m'athema.
tìcì. Is apici auratam pilam addidit. In Riccardia-
no enim precipue , ita clare scriptum reperi :
Digna cognitu res ingenio Facundin L. mathematicis
apici Ore. Ecquis enim non videt illud Facundin
non aliter quam Facundini : L. vero liberti, ut
in omnibus vetustis inscriptionibus liberti no-
men notatur, intelligendum esse ? Et profedlo
soecundi,
auratam ìmpofuit, ut colletta umbra melius terminaretur ,
ac dies tequinottii & Solstitii Jìgnaret isne. Prasstan ti silmi
hujusce poetas , Se mathematici nitidi (Ti mum opus Bono-
niae impreiTum an. mcccclxxiv perVgonem i\ugcrium ,
ac Dominum Bertoccum apud ci. Bindum Simonem Teruz-
%ium Patricium Florentinum asiervatur , in quo brevis
Mantlìi vita prajmittitur , ubi hasc ad rem nostram : Flo-
ruit D. ^lugusti temporibus , quod ipse in principio hujus
operis tndicat & Tlinius tejlatur cum resert lib. xxxvi.
Tslatur. Hissor. cujusdam "obelisci cacumini per Manlium
mathematicum auratam pilam suijse additam ad dignofeen-
datn berarum rationes .
 
Annotationen