Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Bandini, Angelo Maria
De obelisco Caesaris Augusti e Campi Martii ruderibus nuper eruto commentarius — Rom, 1750 [Cicognara, 2516]

DOI Seite / Zitierlink: 
https://doi.org/10.11588/diglit.8409#0187

DWork-Logo
Überblick
loading ...
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext
(XLV)

mensis fine , sed major umbra: longitudo mense
Decembris bora prima confetta, non exsupera-
bat longitudinemxxix. pedum , ex quo colligi-
tur quam parum magna ipsìusmet indicis essèt
akitudo . Alibi Plinius disside loquitur 1 de um-
bra juxta Parallelorum diversìtatem jEquinocbii
die in sìngulis regioni bus diversa, quod in hoc Col-
li circumplexu squinottii die media, Umbilicus, quem
Cjnomonem vocant, vii. pedes longus timbrarti non
ampliti* mi pedes longam reddit : nottis vero dieiqite
longissimaspatia horas xini. aquinottiales habent ,
brevissima e contrario x. Sed ut ex ordine umbra
Obelisci posTet observari, marmorea solo regula
inclusa suit, non ad Gnomonis altitudinem..,
producìa, ut male nonnulli opinati slint, sed in-
ibir ejus umbrse , qux brumx die ab iplo proji-
ciebatur , quando nimirum totius anni umbra
omnium longissima eli : Strato lapide ad Obelifci
magnhudinem , cui par sieret timbra Ironia , consetto
die, sexta bora .
Perfpicuum esl, in hisce verbis typographos
lapfos esfe, cura eorum verborum non percipia-
tur senfus , parique modo de qua die loquatur
Plinius non eruatur. Quod cu in in Manilium Sca-
liger animadvertisTet 1 , vocem Roma, non ira-
mutatis consetto die, in bruma convertit . Ali-
quantisper autem Harduinus difTentit, dum feti-
bit bruni* consitta die . Ejufmodi caitigationes
Latinorum usu , qui Brumam , hyemale Soliti -
tium , nuncupabant, ac Plinti auéloritate confir-
mari videntur, qui variis in locis fiius confettimi
peraebum Solftitium appellat. Cum tamen mos
apud Latinos non obtinuiffèt Solstitii punestum
confetta Bruma , feu confetto Bruma die nuncupan-
di, & huic loco redte convenire non videatur
Bruma die confetto, ideo hifce reltitutionibus non
adquiesco . Ait Harduinus , quod Bruma confetta
dies appellatur is, quo "Bruma committitur ; At il-
lius interpretatio , meo quidem judicio , textu
ipso non minus obfcura mihi videtur . Re qui-
dem vera ego probabilius cenfeo , fic Plinium
fcripfìflè: cuiparfieret umbra. Roma brumali die fex-
ta bora . Unum tantum verbum immutatili", eo-
que fenfus facile , ac perfpicue intelligitur. Ro-
ma vocem mutandam non esfe ex eo patet, quod
propter varias indiverfìs telluris regionibus um-
bras, Veteres cum de Gnomonum umbris lo-
quebantur, urbem prudenter addere confue-
verant . Vitruvhts fcribit! : "Umbra Gnomonis
aquinottialis , alia magnitudine efl Athenis , alia Ale-
xandria , alia Roma . Hyemalis Solftitii dies ap-
pellabatur dies brumalis , non autem dies Bruma
confetta. Vitruvius ipfe 4 : dies aquinottialìs, bruma-

bra, secondo i diversi paralleli diversa , nel giorno
Equinoziale nei vari paesi ' . Del primo parallelo di-
ce , che in hoc Cceli circumplexu xquinocbii
die media, Umbilicus , quem Gnomonem vo-
cant , vii pedes longus umbram non amplius
mi pedes longam reddit : noctis vero diei-
que longissima spatia horas xiv xquinodlia-
les habent, brevissima e contrario x. Ora ac-
ciocché dell' Obelisco si potesse cjservar la ombra re-
golarmente , su incafirata nel suclo una Jìriscia di
pietra , non della grandezza dell' Obelisco , come
qualekeduno malamente ha inteso, ma della lunghez-
za di quella ombra , che veniva da esso nel Sol-
ftizio invernale, cioè quando e più lunga , che in
tutto 1' anno : Strato lapide ad Obelisci ma-
gnitudinem , cui par sìeret umbra Rorase,
conseebo die , fexta hora .

In qnesìe parole manisesìo 'e , che portano er-
rore le ftampe , non vedendosi buon senso , e non
sapend.si per esse di qual dì s'intenda . Sen avvidi
Scaligero fepra Manilio 1, e mutò Romx in Bru-
mx , lasciando conicelo die . Vario alquanto lo
Arduino , sacendo brumx confecbx die . Queste
emendazioni fon savorite dall' ufo dei Lannì di
chiamar bruma il Solftizio d'inverno, e da quel-
lo di Plinio d' intendere in altri htoghi del Sol-
stizio passato le parole sìdus coniedhim . Con
tutto ciò non elsendsi ufato di dire conseeba bru-
ma , ne confecìo die brumx ; e non parendo
q:n cader bene , terminato il dì Solltizialtu ,
mentre fi tratta del punto del Scljìizio , e non
di tal aiorno compiuto ; rimanendo in tal modo an-
c:ra assai ofeuro , ed ambiguo il senfo , a quefte
emendazioni non fo accommodarmi . Spiega lo Ar-
duino , che brumx confeifìx dies appellatur is,
quo bruma committitur ; ma non mi riefee me-
no ofeura la chiofa del tefio . lo però tengo per af-
sai probabile , che Plinio fcrivefse così : cui par
fìeret umbra Romx brumali die , fexta hora.
Non fi muta , che una fola parola , e per esfa fi rende
il fenfo piano , e veridico . Romx non e da levare ,
perche diverfe efsendo le ombre in diverfi clima.Quan-
do variavano eli Antichi di gnomoni, e di ombre,
foleano dire di qual Citta, . Vitruvio 1 : Umbra
Gnomonis xquinocìialis alia magnitudine efl
Athenis , alia Alexandria, alia Romx. Il dì
del Solftizio jemale fi dicea dies brumalis , e non
dies brumx confedlx . V ifiesfo Vituvio4 : Dies
xquinoctialis , brumalisque , per dire il dì del-
lo equinozio , e quello del Solftizio d' in-
verno .

(1) Lib. iv. cap. xxxiv.
(2) Tag.cl.iv.

(3) Lib. ix. cap. 1 v.
(4.) Lib. ix. cap. vili.
 
Annotationen