DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Kronika Stowarzyszenia Historyków Sztuki
DOI Artikel:Kurzątkowska, Alicja: Zespół pałacowy w Łabuniach na tle działalności artystycznej Jakuba Zamojskiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41528#0430
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
porty, urządzeniu sali teatralnej
i pokoików w mansardzie.
W 1922 r. Szeptyccy przekazali
pałac SS. Franciszkankom, które w
latach 1933—36 adaptowały go na
cele zakonne łącząc salon z daw-
nym westybulem w jedno wielkie
wnętrze użytkowane na kaplicę.
vV 1939 r. pałac i oficyny połączono
ponownie ćwierćkolistymi galeriami,
których rekonstrukcja — z braku
materiałów historycznych — była
prawie zupełnie dowolna.
Odrestaurowane zabudowania pa-
łacowe zniszczyli w 1944 r. oku-
panci hitlerowscy. W 1952 r. od-
budowana została kasztelanka, a w
1957 r. rozpoczęto ze środków kon-
serwatorskich pracę nad odbudową
korpusu głównego.
Zespół pałacowy w Łabuniach
tworzy harmonijną całość mimo, że
złożyły się nań formy różnych faz
stylowych architektury francuskiej
XVII i XVIII w.
Założenie pałacowe należy do
rozpowszechnionego w XVIII stu-
leciu typu „entre eour et jardin”.
Sam pałac utrzymany został w cha!-
rakterze niewielkiej rezydencji ro-
kokowej zbliżonej do licznych we
Francji „maisons de plaisance”. Za-
akcentowanie jego osi ryzalitami,
oszczędna dekoracja architektonicz-
na sprowadzona do dyskretnej arty-
kulacji podziałami ramowymi, lize-
nami łub pilasitratmi, stawiają pałac
łabuński w sferze wpływów sztuki
Ludwi/ka XV. W tym samym stylu
utrzymane były rokokowe panneaux
zdobiące salon.
Podkreślenie osi budynku silnie
wyniesionymi murami ryzalitu oraz
wysadzonym dachem spotykamy
jeszcze w sztuce czasów Ludwi-
ka XIV, w. dziełach Ludwika
Le Vau i J. B. Bullet de Ohamblain.
11. 2. Łabunie, elewacja frontowa
pałacu przed rekonstrukcją galerii
i schodów. (Fot. przed 1936, zb. PIS)
lub wolnostojący „Kamlierhaus”.
W przebudowanym w XVIII w. pała-
cu w Zamościu pawilony te stanowią
akcenty wysokościowe w niskich
wydłużanych oficynach. Dwa wol-
nostojące pawilony o podobnej for-
mie flankowały wjazd na dziedziniec
dworu w Sosnowicy.
Całości założenia łabuńskiego do-
pełnia ogród rozciągający się za
pałacem. Nie posiada on wielotema-
towej kompozycji, która odpowiada-
łaby 'rokokowej architekturze pa-
łacu. Jednoosiowy, stopniujący roz-
ległe partery i geometryczne kwa-
tery obrzeżone drzewami, ukształ-
towany został raczej na zasadach
charakterystycznych dla sztuki ogro-
dowej XVII w.
Twórca planów pałacu w Łabu-
niach był architektem o zdecydo-
wanie francuskiej orientacji arty-
stycznej biegle władający poważny-
mi a jednocześnie lekkimi, spokoj-
nymi i chłodnymi formami sztuki
Ludwika XV z zachowaniem wier-
ności tradycjom stylu jego poprzed-
nika. Niektóre z elementów inspi-
rowane ibyły przez dzieła Andrea
Palladia.
Zespół pałacowy w Łabuniach
jest najwybitniejszym ze znanych
obecnie pewnych dzieł powstałych
w wyniku działalności artystycznej
Jana Jakuba Zamojskiego. Stojąc
w latach 1767—1781 na czele ordy-
nacji był on inicjatorem szeregu
przedsięwzięć na polu sztuki.
Z fundacji jego wzniesiony zo-
stał około 1768 r. kościół francisz-
kanów w Góreeku Kościelnym. Do
budowy użyto najbardziej dostęp-
nego w Puszczy Solskiej materia-
łu — drewna, a wnętrze otrzymało
bardzo prosty układ przestrzenny.
Przebudowa w ikońcu XIX w. znie-
kształciła pierwotny wygląd budo-
wli.
Wręcz inną skalę reprezentuje
kościół w Tarnogrodzie, którego bu-
dowa rozpoczęta w r. 1751 zakoń-
czona została po 1771 r. Fundację
tego obiektu przypisać można Ja-
nowi Jakubowi Zamojskiemu, na
którego prawa do Tarnogrodu prze-
szły w 1751 r., po śmierci ciotki,
Marianny z Zamojskich Dzieduszyc-
kiej. Mimo, iż autorstwo projektu
nie zastało dotychczas potwierdzone
źródłowo i chociaż budowa kościoła
zakończona została po śmierci Ber-
narda Meretyna, który zmarł w
1759 r., związanie budowli z dzia-
łalnością tego architekta przez Ta-
deusza Mańkowskiego, wydaje się
nie budzić żadnych wątpliwości.
Zarówno ogólna koncepcja jak
i opracowanie elewacji, wnętrze oraz
traktowanie detalu (mp. latami ka-
miennych, kapiteli), wykazują wy-
raźne podobieństwo z pewnymi
Porównania z planami Jules
Hardouin-Mansarta nasuwa ściśle
symetryczny rzut poziomy, z sienią
i salonem na osi głównej. Brak
jest charakterystycznego dla roko-
kowych pałaców zróżnicowania po-
mieszczeń w zależności od ich prze-
znaczenia. Nie zrezygnowano z re-
gularności rzutu na rzecz wygody
i intymności wnętrza. Analogiczne
plany oraz zbliżone do rezydencji
łafoiuńsikiej bryły posiadają pałace
w Strzyżowie nad Bugiem i Oszczo-
wie. Ten sam typ tylko w zwielo-
krotnionej skali reprezentuje pałac
w Narolu.
„Kasztelankazamykająca skrzy-
dło zachodnie, której odpowiednik
zaplanowany był z pewnością po
stronie przeciwnej dziedzińca, otrzy-
mała formę pawilonu powszechnie
spotykanego w sztuce Francji,
Saksonii, Czech czy Polski jako za-
kończenie Skrzydła pałacowego
II. 3. Łabunie, zabudowania gospodarcze — oficyna, kasztelanka,
stajnia, pawilon zach. (Fot. przed 1936, zb. PIS)
402
porty, urządzeniu sali teatralnej
i pokoików w mansardzie.
W 1922 r. Szeptyccy przekazali
pałac SS. Franciszkankom, które w
latach 1933—36 adaptowały go na
cele zakonne łącząc salon z daw-
nym westybulem w jedno wielkie
wnętrze użytkowane na kaplicę.
vV 1939 r. pałac i oficyny połączono
ponownie ćwierćkolistymi galeriami,
których rekonstrukcja — z braku
materiałów historycznych — była
prawie zupełnie dowolna.
Odrestaurowane zabudowania pa-
łacowe zniszczyli w 1944 r. oku-
panci hitlerowscy. W 1952 r. od-
budowana została kasztelanka, a w
1957 r. rozpoczęto ze środków kon-
serwatorskich pracę nad odbudową
korpusu głównego.
Zespół pałacowy w Łabuniach
tworzy harmonijną całość mimo, że
złożyły się nań formy różnych faz
stylowych architektury francuskiej
XVII i XVIII w.
Założenie pałacowe należy do
rozpowszechnionego w XVIII stu-
leciu typu „entre eour et jardin”.
Sam pałac utrzymany został w cha!-
rakterze niewielkiej rezydencji ro-
kokowej zbliżonej do licznych we
Francji „maisons de plaisance”. Za-
akcentowanie jego osi ryzalitami,
oszczędna dekoracja architektonicz-
na sprowadzona do dyskretnej arty-
kulacji podziałami ramowymi, lize-
nami łub pilasitratmi, stawiają pałac
łabuński w sferze wpływów sztuki
Ludwi/ka XV. W tym samym stylu
utrzymane były rokokowe panneaux
zdobiące salon.
Podkreślenie osi budynku silnie
wyniesionymi murami ryzalitu oraz
wysadzonym dachem spotykamy
jeszcze w sztuce czasów Ludwi-
ka XIV, w. dziełach Ludwika
Le Vau i J. B. Bullet de Ohamblain.
11. 2. Łabunie, elewacja frontowa
pałacu przed rekonstrukcją galerii
i schodów. (Fot. przed 1936, zb. PIS)
lub wolnostojący „Kamlierhaus”.
W przebudowanym w XVIII w. pała-
cu w Zamościu pawilony te stanowią
akcenty wysokościowe w niskich
wydłużanych oficynach. Dwa wol-
nostojące pawilony o podobnej for-
mie flankowały wjazd na dziedziniec
dworu w Sosnowicy.
Całości założenia łabuńskiego do-
pełnia ogród rozciągający się za
pałacem. Nie posiada on wielotema-
towej kompozycji, która odpowiada-
łaby 'rokokowej architekturze pa-
łacu. Jednoosiowy, stopniujący roz-
ległe partery i geometryczne kwa-
tery obrzeżone drzewami, ukształ-
towany został raczej na zasadach
charakterystycznych dla sztuki ogro-
dowej XVII w.
Twórca planów pałacu w Łabu-
niach był architektem o zdecydo-
wanie francuskiej orientacji arty-
stycznej biegle władający poważny-
mi a jednocześnie lekkimi, spokoj-
nymi i chłodnymi formami sztuki
Ludwika XV z zachowaniem wier-
ności tradycjom stylu jego poprzed-
nika. Niektóre z elementów inspi-
rowane ibyły przez dzieła Andrea
Palladia.
Zespół pałacowy w Łabuniach
jest najwybitniejszym ze znanych
obecnie pewnych dzieł powstałych
w wyniku działalności artystycznej
Jana Jakuba Zamojskiego. Stojąc
w latach 1767—1781 na czele ordy-
nacji był on inicjatorem szeregu
przedsięwzięć na polu sztuki.
Z fundacji jego wzniesiony zo-
stał około 1768 r. kościół francisz-
kanów w Góreeku Kościelnym. Do
budowy użyto najbardziej dostęp-
nego w Puszczy Solskiej materia-
łu — drewna, a wnętrze otrzymało
bardzo prosty układ przestrzenny.
Przebudowa w ikońcu XIX w. znie-
kształciła pierwotny wygląd budo-
wli.
Wręcz inną skalę reprezentuje
kościół w Tarnogrodzie, którego bu-
dowa rozpoczęta w r. 1751 zakoń-
czona została po 1771 r. Fundację
tego obiektu przypisać można Ja-
nowi Jakubowi Zamojskiemu, na
którego prawa do Tarnogrodu prze-
szły w 1751 r., po śmierci ciotki,
Marianny z Zamojskich Dzieduszyc-
kiej. Mimo, iż autorstwo projektu
nie zastało dotychczas potwierdzone
źródłowo i chociaż budowa kościoła
zakończona została po śmierci Ber-
narda Meretyna, który zmarł w
1759 r., związanie budowli z dzia-
łalnością tego architekta przez Ta-
deusza Mańkowskiego, wydaje się
nie budzić żadnych wątpliwości.
Zarówno ogólna koncepcja jak
i opracowanie elewacji, wnętrze oraz
traktowanie detalu (mp. latami ka-
miennych, kapiteli), wykazują wy-
raźne podobieństwo z pewnymi
Porównania z planami Jules
Hardouin-Mansarta nasuwa ściśle
symetryczny rzut poziomy, z sienią
i salonem na osi głównej. Brak
jest charakterystycznego dla roko-
kowych pałaców zróżnicowania po-
mieszczeń w zależności od ich prze-
znaczenia. Nie zrezygnowano z re-
gularności rzutu na rzecz wygody
i intymności wnętrza. Analogiczne
plany oraz zbliżone do rezydencji
łafoiuńsikiej bryły posiadają pałace
w Strzyżowie nad Bugiem i Oszczo-
wie. Ten sam typ tylko w zwielo-
krotnionej skali reprezentuje pałac
w Narolu.
„Kasztelankazamykająca skrzy-
dło zachodnie, której odpowiednik
zaplanowany był z pewnością po
stronie przeciwnej dziedzińca, otrzy-
mała formę pawilonu powszechnie
spotykanego w sztuce Francji,
Saksonii, Czech czy Polski jako za-
kończenie Skrzydła pałacowego
II. 3. Łabunie, zabudowania gospodarcze — oficyna, kasztelanka,
stajnia, pawilon zach. (Fot. przed 1936, zb. PIS)
402