Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (26.1964)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI


U. 6. Trześniów, kościół. Obraz Vir
Dolorum. (Fot. A. Czerepiński)
Dwie w obecnej postaci niemal
bliźniacze cerkwie w Krzywem
(1759) i Witryłowie (1812), dwudziel-
ne, zbliżają się swym rozwiązaniem
do kościołów rzymsko-katolickich,
co tłumaczyć można ich peryferyj-
nym położeniem. Skromność tego
typu cerkiewek sprawiała, iż już
w XVIII i XIX wieku typ ten był
krytylkowany przez duchowieństwo
grelko-kaltólickie z uwagi na brak
reprezentacyjności.
W trakcie inwentaryzacji nie od-
naleziono już żadnych drewnianych


U. 7. Stara Wieś, kościół. Obraz
Zaśnięcia Matki Boskiej

dworów. Brak ten w pewnym stop-
niu wynagradzają niektóre zagrody
plebańskie, z klasycyzującymi bu-
dynkami mieszkalnymi i bogatszy-
mi w opracowaniu ciesielskim bu-
dynkami gospodarczymi z w. XVIII
i XIX (Bliznę, Golcowa, Jasionów,
Wesoła). Kilka budynków miesz-
czańskich o charakterze dworków
z 1. poł. w. XIX zachowało się w
Brzozowie.
Chłopskie budownictwo wiejskie
wymaga podjęcia szerszych badań,
tak z uwagi na liczbę obiektów, jak
ich różnorodność. W czasie inwen-
taryzacji zwrócono uwagę na rewe-
lacyjny zespół budownictwa ludo-
wego w Haczowie, jak też na war-
tościowe zgrupowania w Bliznem
i Starej Wsi.
W zakresie malarstwa ściennego
dominujące znaczenie posiada od-
kryta w r. 1955 przez J. i S. Ga-
domskich gotycka polichromia z 4.
ćw. w. XV w Haczowie. Polichro-
mia pokrywa ściany prezbiterium,
obejmując dwa rzędy kwater z
przedstawieniami figuralnymi o bo-
gatym programie ikonograficznym
oraz szeroki pas ornamentalny, po-
nadto pole wypełnione inskrypcją.
Odkrycie polichromii było refero-
wane i opublikowane w „Biuletynie
H. S.”, XIX (1957), nr 2.
Drugim zespołem malowideł
ściennych o dużym znaczeniu jest
polichromia cerkwi w Uluczu, po-
chodząca z XVII w. i obok malo-
wideł w Graziowej i Powroźniku
należąca do najstarszych zachowa-
nych obiektów tego rodzaju. Malo-
widła obejmują na pn. ścianie nawy
sceny z życia i męki Chrystusa,
z centralną sceną Ukrzyżowania;
ponadto w pendent ywach kopuły
zachowały się dwa popiersia ewan-
gelistów i postacie klęczących fun-
datorów.
Malarstwo barokowe reprezen-
tuje skromnie polichromia z ok. poł.
w. XVIII w zakrystii popaulińskie-
go kościoła w Starej Wsi. Środek
sklepienia zajmuje scena Adoracji
Matki Boskiej przez św. Pawła, po-
la między lunetami — postacie
ewangelistów, na ścianach sceny ze
Starego i Nowego Testamentu.
Wnętrze cerkiewki w Obarzymie
posiada skromną monochromatycz-
ną dekorację malarską z 1828 r. De-
koracja ta jest o tyle ciekawa, iż
charakter jej oderwany od nurtu
malarstwa cerkiewnego przypisać
należy fundacji dziedziczki wsi
Tekli z Bogdańskich Pohoreckiej.
Kompozycja wprowadza iluzjoni-
styczne podziały architektoniczne,
pomiędzy którymi wkomponowano
sceny Ukrzyżowania, Zmartwych-
wstania, postacie ewangelistów i

zacheuszki. Dekorację ścian uzu-
pełnia analogicznie malowane ante-
pedium ołtarza ze sceną Ostatniej
Wieczerzy, wreszcie polskie napisy
fundacyjne i epitafijne na parape-
cie chóru muzycznego.
Z malarstwa sztalugowego, wy-
stępującego w kilkudziesięciu o-
biektach wysuwa się na czoło nie-
znany przed inwentaryzacją obraz
wotywny w Trześniowie *. Przed-
* Obraz ten odkryty w 1956 r. w ra-
mach inwentaryzacji zabytków pow.
brzozowskiego (M. Kornecki, J. Samek,
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, pow.
brzozowski, maszynopis w Instytucie
Sztuki PAN) został później opublikowa-
ny przez J. i A. Czerepińskich („Biule-
tyn H. S.” XXV (1963), nr 1). Przyp. red.


U. 8. Przysietnica, kościół. Skrzydło
tryptyku. (Fot. M. Kornecki)

222