Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (26.1964)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

0 5


II. 4. Zamość, kamienica Jana Kasiń-
skiego, pl. Mickiewicza 3. Rzut
przyziemia. (Opr. W. Galicki na pod-
stawie materiałów inwentaryzacyj-
nych Ośrodka Dokumentacji Za-
bytków)


II. 5. Zamość, kamienica Szymona
Birkowskiego, pl. Mickiewicza 6.
Rzut przyziemia. (Opr. W. Galicki
na podstawie materiałów inwentary-
zacyjnych Ośrodka Dokumentacji
Zabytków)

średnio z Morandem: 1. Franciszka
Tellaniego (późniejsza Zamoyskich
1591—99), Staszica 23; 2. Lidii i Sta-
nisława Abrahamowiczów, zaprojek-
towana przed 1599, wzniesiona po
1604, Staszica 25; 3. „szczebrzeska”
wzniesiona przed 1600, Staszica 27;
4. „turobińska” wznoszona w latach
po 1604, najdalej do 1610, Staszi-
ca 31; 5. Stanisława Spoletowskiego
1603—9, pl. Mickiewciza 14; 6. Szy-
mona Birkowskiego 1606—16, pl. Mic-
kiewicza 6; 7. Gabriela Bartoszewi-
cza 1632—34, Ormiańska 26; 8. „Soł-
tanowska” (pod Madonną) po 1642.
Drugi nurt polega na stopniowym
zastępowaniu domów drewnianych
murowanymi, w kilku kolejnych
etapach. W pierwszym wznoszono
jako murowane dwa trakty przed-
nie, dostawiając je do istniejących
tylnych, pierwotnych pomieszczeń
szkieletowych (dom Kiecza kupiony
od Moranda w 1598 roku, do które-
go architekt zobowiązuje się dobu-
dować trakt przedni). Wznoszono też
dwa trakty murowane z tradycyj-
nie drewnianą izbą tylną (nr 8
z lat 1604—10). Końcowym etapem
kształtowania się kamienicy jest
nadbudowa pięter murowanych. Do
tej grupy zaliczyć można kamienice:
1. Jana Kinasta rozbudowaną w la-
tach 1638—39, Staszica 19; . „Tatu-
łowiczowską” nadbudowaną w la-
tach 30-tych Mickiewicza 16; 3.
,Wilczkowską” nadbudowaną w la-
tach 1665—72, Ormiańską 30; 4.
Auxentego Owanisowicza, o pię-
trze z attyką nadbudowanym w la-
tach 1689—97, Mickiewicza 8; 5. „Bin-
kowską” przebudowaną i nadbudo-
waną w ostatniej ćwierci XVII wie-
ku. Ukształtowana w wyniku
powyższych etapów budowlanych
kamienica rynkowa w Zamościu jest
budynkiem murowanym, dwu- rza-
dziej trzykondygnacjowym, poprze-
dzonym trzy- lub czteroprzęsłowym
podcieniem, o układzie wnętrza
dwu- lub trzytraktowym oraz trzy-
lub czterooisiowej elewacji zwień-
czonej wysoką attyką, kryjącą po-
grążony dach. Podwórza w dział-
kach wewnętrznych bloku otoczone
są mu rami z bramą wjazdową od
ulicy tylnej. W działkach narożnych
trakt przyuliczny dochodzi do końca
parceli.
Systematyka planów ka-
mienic. W latach 1591—1625
większą część układów kamienic
rynkowych stanowią rzuty oparte
o zasadę wąskiej sieni przelotowej
pomiędzy pomieszczeniami rozwinię-
tymi w ciągi dwu- lub trzytrakto-
we. (Kamienice: Morandowska, „tu-
robińska” oraz kilka innych w tejże
pierzei pd.). W tym samy okresie,

w węższych tylko granicach czaso-
wych lat 1600—1610 występują
układy oparte o zasadę szerokiej
sieni przelotowej z dwu- lub trze-
ma pomieszczeniami po jednej stro-
nie sieni. W pierzei pd. reprezentują
go kamienice: „szczebrzeska” zbudo-
wana ok. 1600 (27) oraz nr 29. W pie-
rzei wsch. kamienica „Autunowi-
czowska” (14) i „Tatułowiczowska”
(16). Trzecim układem występującym
w tym okresie jest typ szerokiego,
krótkiego dwutraktu, z dwoma rów-
norzędnymi pomieszczeniami od fron-
tu, o charakterze mieszkalnym, re-
prezentacyjnym, nie zaś handlowym.
Te oszczędne, zwarte rzuty, które
odczytać można w kamienicach
szczególnie pierzei zach. (1, 3, 9)
mogą być świadectwem najwcześ-
niejszego' typu zabudowy murowanej,
typu być może znormalizowanego',
wznoszonego jakby pośpiesznie z
obawy przed utratą parceli,
a z myślą o późniejszej rozbudowie.
Reprezentacyjnym dla tej grupy jest
dom Franciszka Tellaniego (23) i Ja-
na Kasińskiego (3). Od lat 1630-tych
zaczyna przeważać w układach ka-
mienic zamojskich typ rzutu wiel-
komiejskiego, o charakterze ogólno-


II. 6. Zamość, kamienica „Rudomi-
czowska”, Ormiańska 28. Rzut przy-
ziemia. (Opr. W. Galicki na podsta-
wie materiałów inwentaryzacyjnych
Ośrodka Dokumentacji Zabytków)

318