Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (33.1971)

POLONICA W PÓŁNOCNEJ SŁOWACJI

tern ufundował w r. 1642 wojewoda krakowski i sta-
rosta spiski Stanisław Lubomirski. Przy wejściu wmu-
rowano tablicę z godłem „Religionis et Litteris Sac-
rum”. Od r. 1648 wykładowcami byli także Polacy
m.in. Wacław Opatowski profesor retoryki i Szymon
Konarski jeden z reformatorów wychowania publicz-
nego w Polsce9. W rozległych korytarzach kolegium
wisiały niegdyś portrety królów polskich, rektorów
pijarskich i dobrodziejów klasztoru. Do czasów ostat-
nich pozostał tylko niedawno zaginiony uszkodzony
portret przeora pijarów Hieronima Błeszyńskiego
(il. 2). W czasie ostatniej wojny przekłuto bagnetem
oczy portretowanego. W łacińskim napisie wyliczono
jego zasługi przy renowacji ołtarzy oraz datę śmierci
r. 1774. Na sklepieniu przedsionka klasztornego za-
chował się do dziś rzeźbiony orzeł polski i herb Wa-
zów z napisem „Ladislaus IV”. Część słynnej biblio-
teki pijarskiej, w której znajdowało się wiele polskich
rękopisów i dzieł łacińskich, została podobno wywie-
ziona do św. Jura koło Bratysławy w r. 1948 10. Więk-
szość drogocennych zbiorów, po zeskrobaniu złota
inicjałów, spalono na miejscu w latach pięćdziesiątych
po drugiej wojnie światowej 11.
W tym samym kościele Pijarów pod wezwaniem
św. Stanisława ze Szczepanowa ocalał olbrzymich roz-
miarów obraz w głównym ołtarzu przedstawiający
Wskrzeszenie Piotr owiną (il. 3). W zwieńczeniu ołtarza
znajdował się niegdyś mały, ośmioboczny obraz św.
Jerzego. Obydwa malowidła spajał herb Lubomir-
skich. We W skrzeszeniu Piotr owiną dopatrywano się
niesłusznie ręki LekszyCkiego. Obraz ten jednak już
na pierwszy rzut óka wykazuje cechy szkoły Dola-
belli 12. Na tle absydy z ołtarzem, na którym mieści
się obraz Noli me tangere, ukazana jest na pierwszym
planie scena Wskrzeszenia Piotrowina. Skośnie usta-
wione wieko sarkofagu podkreśla perspektywiczną
głębię kościoła. Nad wynurzającym się z grobu Pio-
trowinem pochyla się młody diakon ze świecą w ręce.
Po lewej na czele grupy duchownych stoi św. Stani-
sław w stroju biskupim (il. 4). Po prawej mężczyźni
i kobiety w strojach współczesnych wyrażają gestami
zdziwienie lub pobożne skupienie (il. 5). Ponad strefą
ziemską unosi się Niebo z Trójcą św. w kłębiących
się obłokach, z klęczącą Marią i św. Janem oraz anio-
łami, trzymającymi wieniec i palmę męczeństwa. Po-
dział na dwie strefy kompozycji, płytkość perspektywy
architektonicznej, posługiwanie się twardymi jakby
ciosanymi fałdami szat w obrazie podolinieckim świad-
czą o cechach warsztatu Dolabelli. Postacie nie są
wprawdzie tak wydłużone jak na obrazach Dolabelli,
przedstawiają jednak ten sam typ sarmacki, który
przeważał w późniejszej fazie jego twórczości. Dola-
bella kilkakrotnie malował scenę Wskrzeszenia Pio-
trowina jak np. w obrazie z kościoła Bernardynów
w Warcie z r. 1620 13. Na przedzie sarkofagu w obrazie
podolinieckim wyraźnie wymalowano datę „Anno Do-
9 M. ORŁOWICZ, Ilustrowany przewodnik po Spiszu, Ora-
wie, Liptowie i Czadeckim, Lwów-Warszawa 1921, s. 138; -
M. GOTKIEWICZ, W 300-lecie kolegium podolinieckiego,
„Wierchy” XIX, 1949.
10 GOTKIEWICZ, jw.
u Wiadomość tę zawdzięczam proboszczowi par. Wniebo-
wzięcia P. Marii oraz kościelnemu popijarskiego kościoła
św. Stanisława ze Szczepanowa w Podolińcu.
12 w tej kwestii skorzystałam z uwag udzielonych mi
przez prof. dr W. Tomkiewicza. ORŁOWICZ, jw., s. 138; -
K. SOUREK, Umeni na Slouensku, Praga 1938, il. 716.
13 W. TOMKIEWICZ, Dolabella, Warszawa 1969, il. 29.


11. 1. Św. Kinga z kościoła par. p.w. Wniebowzięcia
N. Marii Panny w Podolińcu. (Fot. E. Polak-Trajdos)



II. 2. Portret pijara o. Hieronima Błeszyń-
skiego w byłym kolegium podolinieckim,
obecnie zaginiony. (Fot. E. Polak-Trajdos)

183