Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (33.1971)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

ADAM MAŁKIEWICZ

KILKA NIEPUBLIKOWANYCH WZMIANEK ARCHIWALNYCH
DOTYCZĄCYCH SEBASTIANA CZESZKA I HENRYKA HORSTA

(Streszczenie komunikatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału

Krakowskiego w dniu 4.XI.1969 r.)

W przechowywanych w Biblio-
tece Jagiellońskiej rękopiśmiennych
„Materiałach do dziejów ludwisar-
śtwa lwowskiego” Karola Endeckie-
go (syng. 7761 IV; dalej cyt. Bad.),
obejmujących wypisy z ksiąg miej-
skich Lwowa, niektóre z notatek
odnoszących się do lwowskiego lud-
Wisarza Daniela Króla zawierają
wiadomości dotyczące Sebastiana
Czeszka i Henryka Horsta. Z uwagi
na niedostępność oryginalnych ar-
chiwaliów oraz na specyficzny za-
kres noltat Endeckiego, nie zachęca-
jący do poszukiwania w nich ma-
teriałów do dziejów architektury i
rzeźby, wydaje się celowe opubliko-
wanie tych przypadkowych wzmia-
nek, częściowo zresztą znanych już
badaczom sztuki lwowskiej.

I. SEBASTIAN CZESZEK
1. P 1 e n i p o t e> n c j a Daniela
Króla udziel on a Czeszko wi
30 V 1578.
„Honestus Daniel pizidarius Leopol.
>[...] constituit in suum nerum legit-
timumąue plenipotentem honestum
Sebastianum Czeszek muratorem, ci-
nem Leop., ad ezigendum et emo-
nend [um] iure vel amicabili modo
debitum flor, quadriginta quinque
a pronido Jusko pannicida in Lucz-
ko commoranto” (Ind. Offic. Adroc.
Leopol. VI, 1574—79, s. 727, zap. 577;
Bad. k. 157). Plenipotencja ta zo-
stała udzielona Czeszkowi niewąt-
pliwie w związku z jakąś jego po-
dróżą do Łucka, podjętą — być
może — w celach zawodowych. Cha-
rakterystyczne jest, że Czeszek, zna-
ny w zasadzie wyłącznie jako rzeź-
biarz, w akcie tym nazwany został
muratorem.
2. Budowa nowej „huty
p u s z k ar s kie j” we Lwowie,
1582.
„Pizidarialis officinae huta dictae
intra moenia Cinitatis penes Arma-
mentarium anno presenti [sic] 1582
structura tota nona de lapidibus,
cemento et codo latere perfecta,
opera Sebastiani muratoris cinilis.
Cui praeter materiam cinilem ez
pacto pro Integra laboris mercede
dati et soluti sunt fl. 64. [...] It. Od

konia i od kary themus Sobkowi
Murarzowi, czo nie bawiącz miescz-
kich koni dal sobie czegly, wapno
i piassek do teyże tam roboty swym
parobkiem przywozić na 11 niedziel
dano in summa fl. 1 gr 2” (Fasę.
IM A 16, s. 61—62; Bad. k. 177).
Spora ilość użytego do budowy lud-
Wisarni materiału pochodziła z ce-
gielni miejskich dzierżawionych
przez Stanisława Śmieszka i „An-
gielczyka” Jana Wichta (tamże
s. 110; Baid. k. 178). Budowniczy
„huty puszkarskiej” Sebastian (So-
bek), określony jako murator cinilis,
nie został wymieniony z nazwiska,
niemniej jego identyfikacja z Czesz-
kiem wydaje się w świetle cytowa-
nej poprzednio zapiski wysoce praw-
dopodobna; w grę mogliby tu też
wchodzić bądź Sebastian, syn Felik-
sa Trębacza, w r. 1572 współzałoży-
ciel lwowskiego- cechu murarskiego,
bądź też wspomniany w aktach
miejskich w r. 1569 Sebastian mu-
rarz, zresztą chyba identyczny z któ-
rymś z dwu wymienionych.

II. HENRYK HORST
1. Małżeństwo i stosunki
r o d z li n n e.
„...Blasius alutarius et Bartolomeus
Gompricht lanius cines Leopolienses
ad instantiam famati Danielis Kroi
(...] recognonerunt: sibi bene con-
stare formiterque se scientiae et me-
moriae mandatum habere famatum
olim [!!!] Henricum Horst lapicidam
alias staniecz atque honestam Bar-
baram adhuc supstitem famati olim
Martini Kroi lanii cinis Leopolien.
filiam, praedicti nero Danielis Kroi
pizidarii sorrorem germanom, iustis
et legitimis nuptiis Leopoli iuzta
ritum S. Romanae Catholicae Eccle-
siae coniundos et copulatos fuisse,
ez quorum hoc matrimonio proge-
niti sunt liberi, quorum alii iam fato
functi sunt, alii nero adhuc nini de-
gunt” (Acta Consul. Leopol. XVI, s-.
1299, zap. 1156; Bad- k. 315). Przed-
stawiona 27 VII 1596 rajcom miasta
Lwowa genealogia potomków Jad-
wigi, siostry Daniela Króla, pozwala
ustalić pochodzenie Barbary Horsto-
wej, znanej z ksiąg miejskich Poz-
nania (por. Brosig, Mat. do hist.
sztuki wielkopolskiej, s. 104—6 i

1'19—24). Była ona córką rzeżnika
lwowski ego Mardina Króla i Jadwi-
gi ze Strzelina, córki Melchiora Bo-
gatego. Małżeństwo z nią ułatwiło
Horstowi, przybyszowi nie mające-
mu -obywatelstwa lwowskiego, asy-
milację w lokalnym środowisku rze-
mieślniczym. Brat Barbary, Daniel,
był najczynniejszym ludwisarzem
lwowskim końca w. XVI i sprawo-
wał funkcję puszkarza miejskiego.
Spośród trzech jej sióstr Zofia za-
mężna była za Marcinem Elleberge-
rem ślusarzem i po raz drugi za
chirurgiem Antonim; mąż najmłod-
szej, Jadwigi, Jan Nowodomski (No-
wodworski?) z Pragi, był konwisa-
rzem. Ze szwagrem łączyły Horsta
bliższe stosunki. W r. 1582 byli obaj
(wraz z Błażejem zamesznikiem)
współopieikunami nieletniej Jadwigi
Bieniaszówny (por. M. Gębarowicz,
Studia nad dziejami kultury arty-
stycznej późnego renesansu w Pol-
sce, s. 59). W związku z wyjazdem
do Poznania w r. 1586 Horst miano-
wał Daniela — obok Leandra Gut-
tetera — swym plenipotentem we
Lwowie (por. tamże, s. 68—69).
2. Kupno nieruchomości
na przed mieś di u Halickim,
26 III 1586.
„...Andreas, Filius et aiebat Lau-
rentii olim architectoris de Dunayów
cum uzore Anna [...] recognonerunt,
quia ius suum haereditarium ad
domum, hortum et arream [...] in
platea Strumiłowa [?] nendiderunt
famato Henrico Horst muratori la-
pidumque sculptori suburbano Leo-
polien”. (Acta Consul. Leopol. XII,
s. 427—8, zap. 577; Bad. k. 177).
3. Prace dla Pawła K a ło-
pian a, 1576.
„Henricus Horst lapidum sculptor
contra Paulum Nonicampianum me-
dicinae dodorem [...] debere sibi
illum florenos tres et grossos sez
mercedis pro suo labore a quatour
annis retentae”. (Ind. lud. Civ. Leo-
pol. XIV, s. 875, zap. 650; Bad. k.
166). Data powyższej zapiski, 11 XI
1580, pozwala odnieść wzmiankowa-
ną pracę Horsta, której charakteru
i zakresu nie znamy, do r. 1576.
Łoziński [Sztuka lwowska, s. 115)
zdaje się sugerować związek notatki

409