Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (33.1971)

R

C

N

JANUSZ MACIEJ MICHAŁOWSKI

RYSUNKI I AKWARELE OSSOLINEUM '
Mieczysław Radojewski, Rysunki i akwarele artystów polskich XVII—XX w. Katalog. Wrocław
— Warszawa — Kraków 1969 (Katalogi rysunków w zbiorach Biblioteki Zakładu Narodowego im.
Ossolińskich, t. II). ss. 300 + 3 nlb., 163 ilustr. na 113 tabl.

Zakład Narodowy imienia Ossolińskich należy do
tych instytucji naukowych, które od początku swego
istnienia przywiązywały równe znaczenie do zbiorów
rękopisów, dawnych i nowych książek, jak do zbiorów
artystycznych. Ossolineum, w skład którego wchodziły
tak ważne działy jak Muzeum im. Lubomirskich
i Zbiory Pawlikowskich, było warsztatem pracy
licznych badaczy, a jego zbiory artystyczne czy to
eksponowane stale (zbiory Muzeum Lubomirskich),
czy też udostępniane z okazji licznych wystaw cza-
sowych — historycznych i artytystycznych — pełniły
dobrze społeczną służbę k Eto tej chlubnej tradycji
nawiązuje dzisiejsze Ossolineum — Biblioteka Pol-
skiej Akademii Nauk. Trudno wyobrazić sobie wy-
stawę retrospektywną dziejów naszej sztuki, zwłaszcza
w wieku XIX, bez eksponatów z wrocławskiej biblio-
teki.
W Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich
prowadzona jest systematyczna praca nad naukowym
opracowaniem zbiorów grafiki i rysunku, czego rezul-
tatem są opublikowane już Ambrożego Grabowskiego
Rękorysy Polaków... i katalog Zbiorów Pawlikow-
skich — I tom serii Katalogi rysunków w zbiorach
Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich1 2.
Tomem drugim jest wydany' ostatnio katalog rysun-
ków i akwarel artystów polskich XVII—XX w. opra-
cowany przez kustosza zbioru Mieczysława Radojew-
sikiego, a liczący 1338 pozycji (w tym kilkanaście szki-
cowników). Stanowi to część ossolińskich zbiorów —
prace artystów nieżyjących. Publikację reszty ma-
teriału zapowiada M. Radojewski we Wstępie do ka-
talogu.
Jeżeli chodzi o zakres chronologiczny kolekcji, to
stwierdzić należy, że nie wszystkie okresy są w niej
równomiernie przedstawione. Pierwszą połowę w. XVII
reprezentuje tylko Gdańszczanin Jan Krieg (poz. 209),
z początku w. XVIII pochodzi Apoteoza Św. Barbary
1 O zbiorach artystycznych Ossolineum i ich dziejach
informują opublikowane po ostatniej wojnie prace: T. MAŃ-
KOWSKI, Dzieje zbiorów graficznych Zakładu Narodowego
im.- Ossolińskich, ,.Rocznik Zakładu Naród, im. Ossolińskich”
V, 1957, s. 85—99; — H. BLUMÓWNA, Kolekcja rycin i rysun-
ków Henryka Lubomirskiego w zbiorach Zakładu Narodo-
wego im. Ossolińskich, tamże, s. 101—116; — M. GĘBARO-
WICZ, Zbiory muzealne w Zakładzie Narodowym im. Osso-
lińskich, [w:] Ossolineum, Księga pamiątkowa w 150-lecie
Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław 1967, s. 117—
—140, 12 ilustr.
2 T. SOLSKI, M. ZEMBATÓWNA [GROŃSKA], Ambro-
żego Grabowskiego ,,Rękorysy Polaków, Prace malarskie

Marcina Altomonte (poz. 1), z drugiej połowy tego
stulecia — soczysty rysunek Daniela Chodowieckiego
— niedatowane Popiersie mieszczanina (poz. 63 —
ił. 15), korzystnie wyróżniający się na tle niektórych
dość schematycznych i suchych wizerunków (np. ry-
sunków ze Zbioru Pawlikowskich w Gabinecie Sztuki
Lwowskiej Państwowej Biblioteki Naukowej) i Jana
Piotra Norblina Festyn uroczysty na lodzie (poz. 239
— il. 84) z Muzeum Lubomirskich, wariant z 1788 r.
analogicznej kompozycji w Zbiorach Czartoryskich
Muzeum Narodowego w Krakowie datowanej 1782 3.
Zachodzi sprzeczność między podpisem pod sceną w
zbiorach krakowskich („Representation de la fete don-
nee d Powąsky [...] le 10 Feurier 1782”) a adnotacją
na odwrocie passe-partout Festynu., w Ossolineum
(,,fete donnee dans l’hiver de 1788 sur la Wistule”),
która posłużyła też za podstawę do napisu tytułowego
pod kompozycją (Ślizgawka na Wiśle w Warszawie
1788 r.). Napis na odwrocie passe-partout nie ma jed-
nak charakteru własnoręcznego napisu artysty i jest
późniejszym dodatkiem, porównanie zaś obu scen
przemawia za ich identyfikacją, a odrzuceniem póź-
niejszego, błędnego określenia. Festyn... J. P. Norblina
jest ciekawym przykładem kojarzenia przez artystę
różnych technik ■— rysunku piórem, akwareli, gwaszu
a miejscami i farby olejnej. Te zabiegi techniczne
służą odtworzeniu efektów oświetlenia.
Do końca w. XVIII lub 1. ćwierci XIX w. należy
niedatowany Powrót z polowania (poz. 214) akwarela
Józefa Łęskiego (1765—1825) rysownika, grafika i mi-
niaturzysty, a zarazem profesora w Szkole Rycerskiej,
potem w Liceum Warszawskim, wreszdie profesora
astronomii w Krakowie.
(Pierwsza połowa XIX w. reprezentowana jest
szkićownikiem Kajetana Wincentego Kielisińskiego
z około 1838 r., pochodzącym ze zbiorów Julii Mękic-
kiej4, zawierającym rysunki typów miejskich ze Lwo-
ziomków naszych”, Katalog, „Ze Skarbca Kultury” 1953,
z. 1(4); Nadb.; - M. GROŃSKA, M. OCHOŃSKA, Zbiory
Pawlikowskich, Wrocław 1960; — (Katalogi rysunków w zbio-
rach Biblioteki Zakładu Naród, im. Ossolińskich, t. I).
3 Z. BATOWSKI, Norblin, Lwów 1911, s. 70-71; - Ostat-
nio M. KWIATKOWSKI (Powązki, „Rocznik Warsz.” IX,
1969, s. 143, il. 12) zajął się sceną ze Zbiorów Czartoryskich,
nie wspominając jednak o jej eplice z Ossolineum.
4 Przy okazji warto tu wskazać inny zespół rysunków
Kielisińskiego nabyty z tych samych zbiorów przez Biblio-
tekę Kórnicką PAN; przygotowuje je do publikacji mgr
Ewa Wojewodzianka.

194