Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (33.1971)

W SPOMNIENIE

POŚMIERTNE

IN MEMORIAM FRITS LUGT


W dniu 17 lipoa 1970 r. zmarł niespodziewanie
w Amsterdamie Frits Lugt. Znany w szerokich kołach
historyków sztuki, muzeologów, kolekcjonerów, ze swej
niedoścignionej erudycji, opartej na głębokiej wiedzy
i na żywym bezpośrednim stosunku do tak trudnej
do opanowania rysunkowej twórczości zwłaszcza arty-
stów flamandzkich, holenderskich, włoskich i fran-
cuskich — był zarazem przedstawicielem najgłębiej
pojętej kultury europejskiej.
Frits Lugt urodził się w Amsterdamie w r. 1884.
Ojciec jego był inżynierem, studia odbywał w Delft.
Jedyny syn, Frits nie poszedł w ślady ojca — od dzie-
ciństwa zdradzał zainteresowania artystyczne. Odzie-
dziczył je po matce, Jeannette Verschuur. Szczególnym
kultem otaczał Rembrandta; gdy miał lat 15 napisał
książkę o Rembrandcie z własnymi ilustracjami; sam
bowiem już wówczas rysował i kopiował, opanowując
gruntownie znajomość walorów i techniki rysunku.
Trudna ta dziedzina sztuki, szczególnie trudna dla
autorytatywnego opracowania, stała się pasją F. Lugta
od lat młodzieńczych.

Zainteresowanie rysunkiem znalazło też swój real-
ny wyraz w kolekcjonerstwie Lugta, znamiennym dla
głęboko osobistego stosunku do każdego szkicu czy
skończonego dzieła. Interesowała go szczególnie tak
fascynująca w badaniach rysunków pierwsza kon-
cepcja artysty, pierwsza myśl twórcza i każdy szkic
detalu, mający swe przeznaczenie w późniejszym opra-
cowaniu całości. Ostrożność sądu, sądu zawsze traf-
nego, spokojna postawa naukowca o silnej indywidual-
ności — i przy tym wielka skromność przy ujmują-
cym sposobie bycia — zyskiwały Mu powszechny
szacunek i wiarę w nieomylność Jego autorytetu.
Frits Lugt interesował się nie tylko rysunkiem,
jako dokumentem twórczości danego artysty. Żywy
jego stosunek do tego, jak się dawniej przywykło
uważać, marginesowo działu sztuki, nie ograniczał
się do samego obiektu, nawet do jego twórcy — in-
teresowały go koleje tego rysunku -—■ ludzie, którzy
się nim zainteresowali, kolekcje, przez które prze-
chodził.
Z tych zainteresowań powstała nadzwyczaj cenna
publikacja zarówno o większych zbiorach grafiki i ry-
sfunlków, j alk i o mniejszych kolekcjach, opracowanych
na podstawie ich znaków własnościowych: F. Lugt,
Les Marąues de Collections de Dessins et d’Estampes,
Amsterdam 1921. Supplement, La Haye 1956. Do-
ciekliwy badacz, rozmiłowany w materiale, stanowią-
cym trzon zbiorów graficznych, wykraczał daleko poza
ramy przeciętnych słowników i encyklopedycznych ze-
stawień. Uważny czytelnik polski z wdzięcznością dla
autora znajduje tam cenne uwagi i informacje, doty-
czące kolekcjonerów polskich, ślad sumiennych po-
szukiwań dla dostarczenia czytelnikowi możliwości
ścisłych danych, służących tak często do dalszych
badań.
Wyrazem jego własnych osiągnięć w zakresie stu-
diów nad rysunkami jest nie tylko wysoki poziom
jego własnej kolekcji, ale znakomite opracowanie nau-
kowych katalogów z najwybitniejszych zbiorów ry-
sunków holenderskich i flamandzkich Paryża^ jak
Louvre, Ecole des Beaux-Arts, Biblioteheąue Natio-
nale, Coli. Dutuit i in. (Musee du Louvre. Inuentaire
generał les dessins des ecoles du Nord. 5 tomów: 1929,
1931, 1933, 1949, 1968; Musee des Beaux-Arts de la
Ville de Paris. coli. Dutuit, 1927; Bibl. Nationale,
Cabinet des Estampes, 1936; Ecole Nation. Superieure
des Beaux-Arts, 1950).
Kolekcji swej nie traktował jako niedostępnego,
zamkniętego dla innych skarbu. Zwłaszcza w czasach
ostatnich organizowane wystawy problemowe w Ho-
landii, Francji, we Włoszech udostępniły badaczom,
historykom sztuki, artystom wybrane rysunki, opra-

197