DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Miscellanea
DOI article:Taszycka, Maria: Z zagadnień związków hafciarstwa wieku XV z grafiką (wrocławski ornat z Ukrzyżowaniem)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.47896#0262
MARIA TASZYCKA
się całkiem przypadkowy, jeśli uświadomimy sobie,
że miasto to leżało na bardzo uczęszczanym szlaku
handlowym. Szlak ów łączył Kraków z Włochami po-
przez tereny południowo-niemieckie i śląskie, a Ulm
był na nim ważnym punktem tranzytowym, podobnie
jak Wrocław. Kontakty między tymi obu miastami
musiały być więc żywe i cieszące się znakomitą sła-
wą druki z Ulm mogły z łatwością przedostawać się
na Śląsk towarzysząc transportom luksusowych towa-
rów włoskich.
Zestawienie porównawcze haftu wrocławskiego
z datowianymi drzeworytami pochodzącymi z Ulm
pozwala przesunąć na 4. ćw. w XV czas powstania
zabytku, określony w katalogu polskich haftów śred-
niowiecznych tylko ogólnie na 2. połowę stulecia13.
Świadczyć się też ono zdaje przeciwko przypuszcze-
niu, jakie w recenzji ze sztokholmskiej wersji wy-
stawy haftów wysunęła L. Wilckens19, która źródła
dla kompozycji naszego zabytku chciała się doszukać
wśród dawniejszych wzorów z kręgu sztuki czeskiej.
18 GUTKOWSKA-RYCHLEWSKA, TASZYCKA, jw.
10 L. WILCKENS, Mittelalterlłche Stickereien aus Polen
- Zur Ausstellung in Stockholm, „Kunstchronik” (Miinchen)
1968, n° 2. s. 39.
REMARQUES SUR LES LIENS ENTRE LA BRODERIE DU XVe SIECLE ET LES ARTS
GRAPHIQUES (LA CHASUBLE AVEC LE CRUCIFIEMENT DE WROCŁAW)
La ąuestion de 1’influence des arts graphiąues sur
la broderie d’ćglise au XVe siecle n’apparait jusqu’ici
qu’en marge de la litterature scientifique. U en resulte
que nous connaissons fort vaguement 1’histoire des
liens entre la broderie medievale et les arts graphi-
ques. Nous savons qu’une influence plus marquee de
la gravure sur la broderie se manifeste vers le milieu
du XVe siecle. A cette epoque la production des bro-
deries se developpe et par la suitę leur qualite moyen-
ne artistique et technique baisse d’une maniere sen-
sible. Ces changements interviennent dans la periode
d’un epanouissement de la gravure sur bois; le plus
d’importance pour la broderie avait la production
d’estampes sur feuilles volantes qui, penetrant faci-
lement meme dans les petits centres artistiques, devin-
rent un element de l’equipement des ateliers de bro-
deurs. Ces estampes ont fourni aux brodeurs des
modeles de compositions prets et faciles a copier;
elles ont influe par leur caractere sur le style genśral
de la production de broderies. On trouve un interes-
sant exemple des liens entre la broderie du XVe
siecle et les arts graphiques en comparant la broderie
qui represente le Christ crucifie entre deux larrons
(Musee de 1’Archidiocese de Wrocław) avec deux gra-
vures sur bois a theme iconographique identique,
attribuees a 1’imprimerie de Conrad Dickemut d’Ulm
et datees de 1483—84. Frappante dans ces trois oeuvres
est leur composition pareille (les croix des larrons
sont placees dans les angles sous les bras de la croix
du Christ), la meme conception contrastee de la scene
ou les figures statiques de Marie et de St. Jean
s’opposent aux corps dynamiquement tordus des lar-
rons, et enfin la ressemblance visible dans la ma-
nierę de montrer les figures du Christ et des per-
sonnes au pied de la croix. La grandę ressemblance
entre la broderie de Wrocław et les gravures sur bois
d’Ulm devient comprehensible lorsqu’on tient compte
du fait que cette ville se trouvait sur une voie com-
merciale tres frequentee, reliant Cracovie a l’Italie.
Sur cette voie Ulm etait un important point de tran-
sit, de meme que Wrocław. Les contacts entre ces
villes devaient donc etre fort vifs et les imprimes
d’Ulm avaient pu parvenir en Silesie sans difficulte
en accompagnant les marchandises italiennes de luxe.
się całkiem przypadkowy, jeśli uświadomimy sobie,
że miasto to leżało na bardzo uczęszczanym szlaku
handlowym. Szlak ów łączył Kraków z Włochami po-
przez tereny południowo-niemieckie i śląskie, a Ulm
był na nim ważnym punktem tranzytowym, podobnie
jak Wrocław. Kontakty między tymi obu miastami
musiały być więc żywe i cieszące się znakomitą sła-
wą druki z Ulm mogły z łatwością przedostawać się
na Śląsk towarzysząc transportom luksusowych towa-
rów włoskich.
Zestawienie porównawcze haftu wrocławskiego
z datowianymi drzeworytami pochodzącymi z Ulm
pozwala przesunąć na 4. ćw. w XV czas powstania
zabytku, określony w katalogu polskich haftów śred-
niowiecznych tylko ogólnie na 2. połowę stulecia13.
Świadczyć się też ono zdaje przeciwko przypuszcze-
niu, jakie w recenzji ze sztokholmskiej wersji wy-
stawy haftów wysunęła L. Wilckens19, która źródła
dla kompozycji naszego zabytku chciała się doszukać
wśród dawniejszych wzorów z kręgu sztuki czeskiej.
18 GUTKOWSKA-RYCHLEWSKA, TASZYCKA, jw.
10 L. WILCKENS, Mittelalterlłche Stickereien aus Polen
- Zur Ausstellung in Stockholm, „Kunstchronik” (Miinchen)
1968, n° 2. s. 39.
REMARQUES SUR LES LIENS ENTRE LA BRODERIE DU XVe SIECLE ET LES ARTS
GRAPHIQUES (LA CHASUBLE AVEC LE CRUCIFIEMENT DE WROCŁAW)
La ąuestion de 1’influence des arts graphiąues sur
la broderie d’ćglise au XVe siecle n’apparait jusqu’ici
qu’en marge de la litterature scientifique. U en resulte
que nous connaissons fort vaguement 1’histoire des
liens entre la broderie medievale et les arts graphi-
ques. Nous savons qu’une influence plus marquee de
la gravure sur la broderie se manifeste vers le milieu
du XVe siecle. A cette epoque la production des bro-
deries se developpe et par la suitę leur qualite moyen-
ne artistique et technique baisse d’une maniere sen-
sible. Ces changements interviennent dans la periode
d’un epanouissement de la gravure sur bois; le plus
d’importance pour la broderie avait la production
d’estampes sur feuilles volantes qui, penetrant faci-
lement meme dans les petits centres artistiques, devin-
rent un element de l’equipement des ateliers de bro-
deurs. Ces estampes ont fourni aux brodeurs des
modeles de compositions prets et faciles a copier;
elles ont influe par leur caractere sur le style genśral
de la production de broderies. On trouve un interes-
sant exemple des liens entre la broderie du XVe
siecle et les arts graphiques en comparant la broderie
qui represente le Christ crucifie entre deux larrons
(Musee de 1’Archidiocese de Wrocław) avec deux gra-
vures sur bois a theme iconographique identique,
attribuees a 1’imprimerie de Conrad Dickemut d’Ulm
et datees de 1483—84. Frappante dans ces trois oeuvres
est leur composition pareille (les croix des larrons
sont placees dans les angles sous les bras de la croix
du Christ), la meme conception contrastee de la scene
ou les figures statiques de Marie et de St. Jean
s’opposent aux corps dynamiquement tordus des lar-
rons, et enfin la ressemblance visible dans la ma-
nierę de montrer les figures du Christ et des per-
sonnes au pied de la croix. La grandę ressemblance
entre la broderie de Wrocław et les gravures sur bois
d’Ulm devient comprehensible lorsqu’on tient compte
du fait que cette ville se trouvait sur une voie com-
merciale tres frequentee, reliant Cracovie a l’Italie.
Sur cette voie Ulm etait un important point de tran-
sit, de meme que Wrocław. Les contacts entre ces
villes devaient donc etre fort vifs et les imprimes
d’Ulm avaient pu parvenir en Silesie sans difficulte
en accompagnant les marchandises italiennes de luxe.