DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Miscellanea
DOI article:Bednarska, Jadwiga: Nieznana odbitka próbna "Avant la lettre" miedziorytu Roberta Nanteuila w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.47896#0284
JADWIGA BEDNARSKA
II. 1. Robert Nanteuil, Portret Pierre Payen Deslandes, mie-
dzioryt, odbitka 1° stanu ze zbiorów Bibliotheque Nationale
w Paryżu, Cabinet des Estampes, sygn. Res. Ed. 55 g, pudło
13, ryc. 11. (Fot. Prac. Bibl. Nationale w Paryżu)
a wreszcie tak charakterystyczny szczegół jak trzy
brodawki w pobliżu prawego oka i jedna pod dolną
wargą.
Do elementów najbardziej wypracowanych, wyka-
zujących najwięcej analogii do stanu 1°, a więc etapu
końcowego należą: owalne obramienie, umieszczone na
tle prostokątnej płaszczyzny, jednolicie wypełnionej
równoległym szrafowaniem i przerwanej u dołu po-
stumentem (choć jest ono jeszcze pozbawione napisów
i herbu), wewnętrzne tło medalionu, a przede wszyst-
kim szaty portretowanego. Natomiast zupełnie szkico-
wo pertraktowana jest głowa; twarz i włosy zazna-
czone są na odbitce próbnej zaledwie konturowym
rysunkiem. Badacze twórczości Nanteuila uważają
zgodnie, że artysta (z wyjątkiem paru całkowicie włas-
noręcznie rytowanych portretów) wykonywał prze-
ważnie tylko samą głowę osoby portretowanej, pod-
czas gdy akcesoria — jak obramienie, w którym tkwi
portret, napisy i odzienie rytowali jego uczniowie
i pomocnicy 5.
Trudno dziś ustalić dokładnie, jaki był udział sa-
mego artysty w powstaniu etapu, który reprezentuje
zachowana odbitka próbna. Wprawdzie w przypadku
tego znakomitego artysty nie można ustalić jakichś
ścisłych reguł, jednakże zbyt szkicowe potraktowanie
twarzy w stosunku do reszty przemawiałoby raczej za
tym, że powyższy etap mógł być dziełem któregoś
z pomocników, zanim sam mistrz wyrytował najważ-
niejszą partię — głowę postaci. Nie można również
wykluczyć hipotezy, że właśnie ów szkicowy zarys
twarzy i włosów może być już dziełem samego mi-
strza.
Porównanie odbitki próbnej z 1° stanem wykazuje
poza szkicowym ujęciem twarzy także brak cieniowa-
nia za pomocą systemu krzyżujących się linii, który
uwidacznia się na odbitce próbnej zarówno w partii
szat portretowanego, jak i w lewej części tła wewnątrz
owalu, gdzie zastosowano tylko siatkę złożoną z linii
wertykalnych i horyzontalnych. Portrety Nanteuila
wykazują zastosowanie różnorodnego systemu linii
5 HUGGLER [w:] THIEME-BECKER, jw., S. 340, oraz
NAGLER, jw., s. 212, ponadto M. MROZINSKA, Eugeniusz
Iwanoyko, Jeremiasz Falek Polonus [rec.J, „Biul. Hist. Sztuki”
XVI, 1954, nr 1, s. 183 a także LARAN, L’Estampe, jw., s. 31.
272
II. 1. Robert Nanteuil, Portret Pierre Payen Deslandes, mie-
dzioryt, odbitka 1° stanu ze zbiorów Bibliotheque Nationale
w Paryżu, Cabinet des Estampes, sygn. Res. Ed. 55 g, pudło
13, ryc. 11. (Fot. Prac. Bibl. Nationale w Paryżu)
a wreszcie tak charakterystyczny szczegół jak trzy
brodawki w pobliżu prawego oka i jedna pod dolną
wargą.
Do elementów najbardziej wypracowanych, wyka-
zujących najwięcej analogii do stanu 1°, a więc etapu
końcowego należą: owalne obramienie, umieszczone na
tle prostokątnej płaszczyzny, jednolicie wypełnionej
równoległym szrafowaniem i przerwanej u dołu po-
stumentem (choć jest ono jeszcze pozbawione napisów
i herbu), wewnętrzne tło medalionu, a przede wszyst-
kim szaty portretowanego. Natomiast zupełnie szkico-
wo pertraktowana jest głowa; twarz i włosy zazna-
czone są na odbitce próbnej zaledwie konturowym
rysunkiem. Badacze twórczości Nanteuila uważają
zgodnie, że artysta (z wyjątkiem paru całkowicie włas-
noręcznie rytowanych portretów) wykonywał prze-
ważnie tylko samą głowę osoby portretowanej, pod-
czas gdy akcesoria — jak obramienie, w którym tkwi
portret, napisy i odzienie rytowali jego uczniowie
i pomocnicy 5.
Trudno dziś ustalić dokładnie, jaki był udział sa-
mego artysty w powstaniu etapu, który reprezentuje
zachowana odbitka próbna. Wprawdzie w przypadku
tego znakomitego artysty nie można ustalić jakichś
ścisłych reguł, jednakże zbyt szkicowe potraktowanie
twarzy w stosunku do reszty przemawiałoby raczej za
tym, że powyższy etap mógł być dziełem któregoś
z pomocników, zanim sam mistrz wyrytował najważ-
niejszą partię — głowę postaci. Nie można również
wykluczyć hipotezy, że właśnie ów szkicowy zarys
twarzy i włosów może być już dziełem samego mi-
strza.
Porównanie odbitki próbnej z 1° stanem wykazuje
poza szkicowym ujęciem twarzy także brak cieniowa-
nia za pomocą systemu krzyżujących się linii, który
uwidacznia się na odbitce próbnej zarówno w partii
szat portretowanego, jak i w lewej części tła wewnątrz
owalu, gdzie zastosowano tylko siatkę złożoną z linii
wertykalnych i horyzontalnych. Portrety Nanteuila
wykazują zastosowanie różnorodnego systemu linii
5 HUGGLER [w:] THIEME-BECKER, jw., S. 340, oraz
NAGLER, jw., s. 212, ponadto M. MROZINSKA, Eugeniusz
Iwanoyko, Jeremiasz Falek Polonus [rec.J, „Biul. Hist. Sztuki”
XVI, 1954, nr 1, s. 183 a także LARAN, L’Estampe, jw., s. 31.
272