Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (33.1971)

BRAT JAN Z NYSY...

przez Jana z Nysy26. Na podobieństwo ołtarzy z Opa-
tówka i Tuchowa zwrócił już uwagę T. Dobrowolski27.
Może więc część wielkiej spuścizny brata Jana
przetrwała do naszych czasów. Najwcześniejszym
z dzieł, które można by mu przypisać, byłyby dwa
dwustronnie malowane skrzydła ołtarza z Przytko-
Wic z około r. 1455 (il. 2) i mała kwatera w kościele
w Naramie z tego samego czasu, obraz Wątpienia
Tomasza (il. 1) powstały zapewne około r. 1459; z cza-
su między r. 1460 a 1465 pochodzą: tryptyk z Opa-
tówka (il. 3, 4) i dwa skrzydła ołtarzowe z Maniowych
(il. 5, 6); w r. 1465 ukończona została polichromia
kaplicy św. Młodzianków w katedrze wawelskiej
(il. 7) z fundacji kasztelana Jana Hinczy z Rogowa23
i wr eszcie w r. 1468 (?) namalował tryptyk lub polip-
tyk dla kościoła w Tuchowie29 (il. 8—10). Ołtarz tu-
chowski był prawdopodobnie ostaitnim dziełem tego
artysty, o czym świadczy nieukończona scena Ukrzy-
żowania na rewersie jedynej zachowanej kwatery
skrzydła. Śmierć Jana z Nysy nastąpiła więc zapewne
Około r. 1469.
Tak więc obraz dziejów sztuki Krakowa wzbogaca
się o nową indywidualność twórczą. Dające się przy-
pisać temu artyście prace reprezentują wysoki po-
ziom i dobry warsztat, co pozwala je włączyć w krąg
najlepszych z ocalałych dzieł malarstwa okresu przej-
ściowego połowy w. XV. Dopóki jednak nie odnajdzie
się niezaprzeczalnie pewne ogniwo łączące obraz wo-
tywny aptekarza Tomasza z kościołem Bożego Ciała
jako miejscem jego pierwotnego tam pobytu, a opie-
rać się będziemy jedynie na domniemaniach — obok
imienia Jana z Nysy jako twórcy przypisanych mu
wyżej (dzieł stawiać będziemy znak zaptania.
26 Jest to jedyny, znany mi, przypadek zachowania się
dwóch niemal identycznych dzieł malowanych przez tego
samego artystę
27 T. DOBROWOLSKI, Historia sztuki polskiej, Kraków
1962, t. I, s. 380-381.
28 K. ESTREICHER, Dekoracja malarska kaplicy Hinczy
z Rogowa w katedrze na Wawelu, „Prace Kom. Hist. Sztuki”
1939—1946; — J. KALINOWSKA, Kaplica Jana Hinczy z Rogo-
wa w katedrze na Wawelu i jej malowidła ścienne, (w druku).
29 E. ŁOMNICKA-ŻAKOWSKA (Początki portretu polskie-
go, Adoranci w polskim malarstwie tablicowym, miniaturo-
wym i ściennym w wieku XV i w pierwszym dziesięcioleciu
wieku XVI, „Studia Żródłoznawcze, Commentationes” XIV,
Warszawa—Poznań 1969, s. 29) zaproponowała następującą
identyfikację postaci donatorów na obrazie tuchowskim: pod
św. Mateuszem — opat tyniecki, Maciej Skawinka; pod św.
Jakubem — zakonnik benedyktyński Grzegorz, do r. 1468
prepozyt parafii tuchowskiej. Przed tym rokiem mógł Grze-
gorz zamówić ołtarz dla kościoła pod wezwaniem św. Jakuba
w Tuchowie. Autorka (tamże, s. 32) datuje obraz wotywny
z wyobrażneiem Niewiernego Tomasza zbyt późno, bo na
początek w. XVI. Analiza stylistyczna kwater ołtarza z Tu-
chowa, jak również wyraźne związki tego dzieła z zapewne
wcześniejszym, bo z r. 1466, choć stylistycznie bardziej za-
awansowanym ołtarzem z kościoła śś. Piotra i Pawła z Leg-
nicy (podobny program ikonograficzny ołtarza, podobne wy-
obrażenie po trzech świętych na tle zawieszonej na drążku
tkaniny na rewersach skrzydeł obu ołtarzy) skłaniają rów-
nież do datowania ołtarza tuchowskiego na lata 1467, 1468 —
wkrótce po ukończeniu poliptyku legnickiego.


U. 10. Jan z Nysy (?), Sw. Andrzej,
skrzydło ołtarza z Przytkowic, rewers,
Muzeum Diecezjalne w Krakowie.
(Fot. R. Kozłowski)

377