DOI issue:
Nr. 3-4
DOI article:Kalinowski, Konstanty: Związki artystyczne Wielkopolski i Śląska w XVII i XVIII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48735#0245
Biuletyn Historii Sztuki
R. LIII, 1991, Nr 3—4
PL ISSN 0006-3967
KONSTANTY KALINOWSKI
Poznań, Instytut Historii Sztuki UAM
ZWIĄZKI ARTYSTYCZNE WIELKOPOLSKI I ŚLĄSKA
W XVII I XVIII WIEKU
Znajdująca się dotychczas na marginesie badań,
tak polskiej, jak i przedwojennej niemieckiej his-
torii sztuki, problematyka związków artystycznych
pomiędzy Śląskiem a Wielkopolską, stanowiących
zresztą jedynie fragment szerszych kontaktów
artystycznych Śląska z ziemiami Rzeczypospolitej
Obojga Narodów, zaczyna zajmować należne jej
miejsce w perspektywie badawczej polskieli histo-
ryków sztuki. Odnośnie do XVII i XVIII w. ryso-
wać się poczyna wyraźnie świadomość znaczenia ślą-
sko-polskich kontaktów dla formowania charakteru
stylowego sztuki polskiej oraz docenianie roli
Śląska jako naturalnego pomostu ułatwiającego
transportowanie wzorów czerpanych z Czech, Mo-
raw czy południowych Niemiec1. Najwięcej uwagi
poświęcono dotychczas, najwyraźniej uchwytnym
w sferze faktów, kontaktom artystycznym Śląska
i Wielkopolski w XVIII stuleciu2.
Artykuł nie rości sobie pretensji do wyczerpu-
jącego przedstawienia całokształtu kontaktów ar-
tystycznych Wielkopolski ze Śląskiem w 2. połowie
XVII i XVIII w. Jego cel jest znacznie skromniej-
szy, ograniczony do wstępnego uporządkowania
znanych faktów i wskazania ewentualnych dalszych
kierunków badań.
1. Relacje zachodzące pomiędzy sztuką Wiel-
kopolski i Śląska w XVII i XVIII stuleciach śle-
dzić wypada na dwóch przenikających się płasz-
czyznach. Przedmiotem zainteresowania są bo-
wiem z jednej strony konkretne dzieła powstałe
na obszarze Wielkopolski wykazujące cechy stylo-
we zbliżone do identycznycli z odnotowanymi na
terenie Śląska, z drugiej architekci, rzeźbiarze czy
malarze przybyli do Wielkopolski ze Śląska, przy-
noszący ze sobą własny repertuar stylowy. Inte-
resować nas powinni przy tym nie tylko ludzie
urodzeni na Śląsku, lecz również tacy, którzy
z racji wykształcenia i praktyki zawodowej zwią-
zani byli przed przybyciem do Wielkopolski ze
Śląskiem, a więc twórcy przenoszący na teren Wiel-
kopolski obowiązujące na Śląsku wzorce formalne.
Ponieważ w okresie baroku trudno mówić, tak
w architekturze jak i rzeźbie, o specyficznie śląs-
kich cechach stylowych3, istotnym staje się ukaza-
nie oddziaływania wzorców ówczesnej śląskiej prak-
tyki artystycznej na dzieła powstające w Wielko-
polsce. Nie należy zapominać przy tym, że w 2.
połowie XVII i w 1. połowie XVIII w. Śląsk
stanowił integralną część Królestwa Czeskiego
wchodzącego w skład monarchii habsburskiej,
przy czym postępująca od zakończenia wojny
trzydziestoletniej unifikacja formalna praktyki ar-
tystycznej doprowadziła około 1700 r. do znaczne-
go ujednolicenia stylowego sztuki śląskiej z pozos-
tałymi prowincjami cesarstwa, szczególnie sąsia-
dującymi bezpośrednio Czechami i Morawami.
Specyficznie lokalne formy uległy znacznemu wy-
retuszowaniu. Po połowie XVIII stulecia doszło
także do nałożenia na dotychczasowy późnobaro-
kowy repertuar stylowy, przeniesionych z Branden-
burgii i Berlina form fryderycjańskiego rokoka
i wczesnego klasycyzmu.
Badania powiązań artystycznych Wielkopol-
ski ze Śląskiem uwzględniać powinny więc tak
personalne, jak i pozapersonalne czynniki decydu-
jące o adaptowaniu w dziełach wielkopolskich norm
powszechnych w śląskiej praktyce artystycznej.
Śledząc kontakty artystyczne Wielkopolski ze
Śląskiem uwzględniać też należy nie tylko bezpo-
średnie sąsiedztwo terytorialne ułatwiające węd-
rówkę wykonawców i przenoszenie wzorów, lecz
także i ogólną w danym momencie historycznym
sytuację obu obszarów leżących, o czym nie należy
zapominać, w granicach odrębnych organizmów
państwowych.
Stymulującą rolę w sferze wyboru tak wzorów
227
R. LIII, 1991, Nr 3—4
PL ISSN 0006-3967
KONSTANTY KALINOWSKI
Poznań, Instytut Historii Sztuki UAM
ZWIĄZKI ARTYSTYCZNE WIELKOPOLSKI I ŚLĄSKA
W XVII I XVIII WIEKU
Znajdująca się dotychczas na marginesie badań,
tak polskiej, jak i przedwojennej niemieckiej his-
torii sztuki, problematyka związków artystycznych
pomiędzy Śląskiem a Wielkopolską, stanowiących
zresztą jedynie fragment szerszych kontaktów
artystycznych Śląska z ziemiami Rzeczypospolitej
Obojga Narodów, zaczyna zajmować należne jej
miejsce w perspektywie badawczej polskieli histo-
ryków sztuki. Odnośnie do XVII i XVIII w. ryso-
wać się poczyna wyraźnie świadomość znaczenia ślą-
sko-polskich kontaktów dla formowania charakteru
stylowego sztuki polskiej oraz docenianie roli
Śląska jako naturalnego pomostu ułatwiającego
transportowanie wzorów czerpanych z Czech, Mo-
raw czy południowych Niemiec1. Najwięcej uwagi
poświęcono dotychczas, najwyraźniej uchwytnym
w sferze faktów, kontaktom artystycznym Śląska
i Wielkopolski w XVIII stuleciu2.
Artykuł nie rości sobie pretensji do wyczerpu-
jącego przedstawienia całokształtu kontaktów ar-
tystycznych Wielkopolski ze Śląskiem w 2. połowie
XVII i XVIII w. Jego cel jest znacznie skromniej-
szy, ograniczony do wstępnego uporządkowania
znanych faktów i wskazania ewentualnych dalszych
kierunków badań.
1. Relacje zachodzące pomiędzy sztuką Wiel-
kopolski i Śląska w XVII i XVIII stuleciach śle-
dzić wypada na dwóch przenikających się płasz-
czyznach. Przedmiotem zainteresowania są bo-
wiem z jednej strony konkretne dzieła powstałe
na obszarze Wielkopolski wykazujące cechy stylo-
we zbliżone do identycznycli z odnotowanymi na
terenie Śląska, z drugiej architekci, rzeźbiarze czy
malarze przybyli do Wielkopolski ze Śląska, przy-
noszący ze sobą własny repertuar stylowy. Inte-
resować nas powinni przy tym nie tylko ludzie
urodzeni na Śląsku, lecz również tacy, którzy
z racji wykształcenia i praktyki zawodowej zwią-
zani byli przed przybyciem do Wielkopolski ze
Śląskiem, a więc twórcy przenoszący na teren Wiel-
kopolski obowiązujące na Śląsku wzorce formalne.
Ponieważ w okresie baroku trudno mówić, tak
w architekturze jak i rzeźbie, o specyficznie śląs-
kich cechach stylowych3, istotnym staje się ukaza-
nie oddziaływania wzorców ówczesnej śląskiej prak-
tyki artystycznej na dzieła powstające w Wielko-
polsce. Nie należy zapominać przy tym, że w 2.
połowie XVII i w 1. połowie XVIII w. Śląsk
stanowił integralną część Królestwa Czeskiego
wchodzącego w skład monarchii habsburskiej,
przy czym postępująca od zakończenia wojny
trzydziestoletniej unifikacja formalna praktyki ar-
tystycznej doprowadziła około 1700 r. do znaczne-
go ujednolicenia stylowego sztuki śląskiej z pozos-
tałymi prowincjami cesarstwa, szczególnie sąsia-
dującymi bezpośrednio Czechami i Morawami.
Specyficznie lokalne formy uległy znacznemu wy-
retuszowaniu. Po połowie XVIII stulecia doszło
także do nałożenia na dotychczasowy późnobaro-
kowy repertuar stylowy, przeniesionych z Branden-
burgii i Berlina form fryderycjańskiego rokoka
i wczesnego klasycyzmu.
Badania powiązań artystycznych Wielkopol-
ski ze Śląskiem uwzględniać powinny więc tak
personalne, jak i pozapersonalne czynniki decydu-
jące o adaptowaniu w dziełach wielkopolskich norm
powszechnych w śląskiej praktyce artystycznej.
Śledząc kontakty artystyczne Wielkopolski ze
Śląskiem uwzględniać też należy nie tylko bezpo-
średnie sąsiedztwo terytorialne ułatwiające węd-
rówkę wykonawców i przenoszenie wzorów, lecz
także i ogólną w danym momencie historycznym
sytuację obu obszarów leżących, o czym nie należy
zapominać, w granicach odrębnych organizmów
państwowych.
Stymulującą rolę w sferze wyboru tak wzorów
227