Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (70.2008)

195

POLEMIKI I RECENZJE

przekazów źródłowych, stwierdza ona bowiem, iż
„istotne różnice w zachowanej ikonografii korony
podważają bezkrytyczne zaufanie do wersji Werne-
ra, pomimo drobiazgowego oddania przez artystę
detali szkiców przygotowawczych stroju koronacyj-
nego, tronu i insygniów króla Stanisława Augusta
Poniatowskiego" (s. 9). Każe jej to rozwikłać pro-
blem dość istotnych różnic w wyglądzie korony
w oparciu o przekazy źródłowe, także odnoszące się
do dziejów korony. Duże zdziwienie budzi fakt, iż
Ewa Letkiewicz opiera się wyłącznie na kilku wy-
branych inwentarzach Skarbca Koronnego; klucz
tego wyboru jest dość jasny - w polu zainteresowa-
nia Autorki znalazły się wyłącznie źródła znane
w dotychczasowej literaturze, tj. inwentarze z roku
1669, 1730, 1739 i 1792, publikowane przez Juliana
Ursyna Niemcewicza, Kajetana Kraszewskiego, Le-
opolda Huberta i Michała Rożka'? Odnieść można
wrażenie, że Ewa Letkiewicz nie zadała sobie trudu
poszukania pozostałych inwentarzy, spisanych w la-
tach 1475, 1510, 1532/1555, 1569, 1607, 1609/
1611, 1632, 1659, 1673 i 1737, z których część była
również, choć tylko fragmentarycznie, publikowana.
Chronologiczne zestawienie zapisów odnoszących
się do korony króla, zawartych we wszystkich
inwentarzach Skarbca Koronnego, z pewnością po-
zwoliłoby Autorce prześledzić i przedstawić doko-
nujące się zmiany, np. uszkodzenia i zagubienia
kamieni, a tym samym uniknąć kłopotu z rozwikła-
niem rzekomych niezgodności opisów inwentarzo-
wych z XVIll-wieczną ikonografią korony. Dodać
można, iż Autorka nie podjęła nawet wysiłku rozpo-
znania porcji przedstawionej przez Wernera, stwier-
dzając kategorycznie, że „rysunek segmentu nie
zgadza się, co do kolorystyki kamieni i ich rozmia-
rów, z żadnym z segmentów korony opisanych w lu-
stracji skarbca koronnego z 1792 roku" (s. 9),
a także opisem korony z roku 1730. Także i z tym
zdaniem trudno się zgodzić, ponieważ w niemalże
wszystkich inwentarzach, zwłaszcza zaś tych
z XV111 w., w opisach poszczególnych porcji nie-
zwykle skrupulatne wyliczano rodzaj, wielkości
i liczbę poszczególnych kamieni - jako przykład
niech posłuży fragment opisu korony z inwentarza
z roku 1739, gdzie dokładnie zinwentaryzowano
kamienie zdobiące jedną z jej porcji: IE P/cimryzcy
Mulian Ursyn NIEMCEWICZ, ZTZórya/77/ę/nZTów T/y/o-
rycznycT o Pawic/ PoPzczc z ręToy/^wów, /nPz/eź Pz/c/ w
róźnycTyęzyTacT o PoPzczc wyPanycT, omzz //Van?/ ory-
g/na/neniZ T/U/ów Z znaTo/nZ/ycT ZuPz/ w T/Y7/M 7?ajzy?77,
przez .7 P'. A/enicc w/cza, t. I-V, Warszawa i Puławy 1822-
1833 (wyd. 11 Lipsk 1838-40); Kajetan KRASZEWSKI,
„W sprawie Szczerbca bolesławowego", [w:] PZT/Zo/cTa
wa/rszawTa, 1879, 1 (153), s. 1-36; Leopold HUBERT,
Pam/ę/H/T/ /uMoryczae, t. I, Warszawa 1861, s. 123-162;

Eorcy/. /Z a/w; o w w/e/T/cT o,s7n & ATn/ey-szycT .S'ZcP/n
7. <Sz777 a7Y?gPow wa/ja7; owa 6'. Sza/Zry wZc/T/c Trzy
3. Mn/eyszycT /nęć 5. Perć/ PzZcwZęć 9. Aa y/ęc/u
yeiPacT PaT/nTow wa/ycT p/ęc 3. W 9. Pa/aa To w
aa yor/acT a/e PoVoZe. Aa .sz/y/cZc .sz/ua/Y/gPy czte-
ry 9. Per/a /er/aa /. AP P Per/y w Pa.sz/cZc a/ee/o-
s'/a/e'". Równie dokładnie opisano wszystkie
pozostałe porcje korony króla oraz cztery inne koro-
ny, z czego wynika, że skrupulatne zestawianie opi-
sów z inwentarzy XVUI-wiecznych z rysunkiem
Wernera zapewne przyniosłoby jednak jakiś efekt -
Autorka jednak nawet nie wspomniała, czy tego ro-
dzaju zestawienie zostało przez nią w ogóle dokona-
ne. Skąd zatem taki sąd Autorki o niemożności
identyfikacji porcji ukazanej przez Wernera? Za-
pewne stąd, iż Ewa Letkiewicz przyjęła, że segmen-
ty korony króla opisywano w inwentarzach zawsze
w określonej, niezmiennej kolejności, a przecież
same komisje lustrujące Skarbiec odnotowywały, że
rzekome braki w poszczególnych porcjach wynikały
z tego, że każdorazowo rozpoczynano opisy od róż-
nych porcji; tak właśnie w roku 1737 zapisano, że
Zrzec/a Porcya Zn P/'agnicn/rs', ZaTo .s/ę wyzcy na-
ni/cn//c, A/ora Porcya ZaTo yo/a/uana oy/.saua
w Tnwcn/arza T49P y o <7 Dzio.s'/p/q Porcy^ w Ao/n-
/7?Zs.sy/ z<YS Z73P o<7 /n.szc/ zaczynano Poney/, y na
Zn.sze/ Tończono, /aT /z Toij/Z^on/a/qc, nn//n.s Pc/cc/a.s*
/n yraena.s'.sZ,s ^oTazn/e .s/ę' '. Takie właśnie wyja-
śnienie tej kwestii przez komisję z roku 1737 prze-
czy przekonaniu o rzekomym uszkodzeniu oraz
braku fragmentu porcji.
Ewa Letkiewicz porusza też problem łączenia
poszczególnych porcji korony, słusznie wzmianku-
jąc, iż dokonywano tego sztyftami, prowadzonymi
przez zawiasy segmentów; niestety, sztyftów tych
nie uwidocznił ani Werner, ani Bacciarelli. Zdać się
musimy wobec tego wyłącznie na własną wyobraź-
nię i opisy inwentarzowe - dodajmy jednak, że
pierwszy ich opis znajduje się już w inwentarzu
z roku 1510: T/enr .s'/ZyrPc cc/o. .scy/c/n .s/Zya/c con/Z-
nc/nr Zn s*e yer <yaa/no7^ Pay/Pay c/yor anaw nrarga-
rZ/a/u. Oc/ana c/Za/n .s/Zya/a Ta Tc/ ^aa/aor Pay/<7c.s.
s'eP Zn /narga/i7a Pc/ZcZ/'*, a w inwentarzach z XVIII
w. praktycznie przepisywano opis z roku 1730,
gdzie sztyfty inwentaryzowano naprzemiennie z łą-
czonymi segmentami, co dodatkowo zaprzecza tezie
Michał ROŻEK, Po/s/Po /wroTiac/c Z Toron y, Kraków
1987.
Inwentarz Skarbca Koronnego na Wawelu z roku 1739,
BCzart. rkps IV 564, s. 684.
' ' Inwentarz Skarbca Koronnego na Wawelu z roku 1737,
BCzart. rkps IV 577, s. 110.
Inwentarz Skarbca Koronnego na Wawelu z roku 1510,
AGAD, MK 24, s. 202v.