DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Wierzbicka, Anna: Wystawy sztuki polskiej we Francji w latach 1921-1939
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0134
132
Αννα Wierzbicka
W niniejszym tekście pragnę się skupić na omówieniu wystaw prezentujących we Francji
sztukę artystów z kraju, tworzonych przy współudziale rządu polskiego lub organizowa-
nych przez powstałe w Polsce i we Francji towarzystwa. Wystawy odbywały się na prze-
strzeni bez mała dwudziestu lat, gdy zmieniała się scena polityczna Europy - a wraz z nią
kształt stosunków polsko-francuskich, które miały wpływ na tematykę ekspozycji. Jakie
prace przysyłano nad Sekwanę, których twórców wybierano do reprezentowania kraju za
granicą i jaki był cel propagandowy tych ekspozycji?
Lata 1921-1929
Chociaż I wojna poważnie naruszyła ekonomiczną i polityczną hegemonię Europy,
pozycja Francji jako kraju, który zwyciężył i dzięki któremu powstały nowe państwa,
w tym Polska, była silna. Politycy polscy upatrywali w niej głównego gwaranta porządku
wersalskiego, polskiego bezpieczeństwa i nienaruszalności granic. Dnia 19 lutego 1921 r.
podpisano w Paryżu polsko-francuski układ polityczny (zakładający porozumienie rzą-
dów w sprawie gospodarczej i handlowej oraz w kwestii polityki zagranicznej), a także
tajną konwencję wojskową, które przewidywały wzajemną pomoc w razie agresji nie-
mieckiej, jak również militarną i materialną pomoc Francji dla Polski w wypadku ataku
Rosji Radzieckiej2. Podpisanie traktatu łączyło się z wcześniejszą wizytą Józefa Piłsud-
skiego w Paryżu, gdzie został owacyjne powitany. Wyłączenie z polityki zagranicznej
dwóch mocarstw - Niemiec i Rosji Radzieckiej - spowodowało, że w Polsce widziano
sojusznika, a więc Francji również zależało na dobrych układach z krajami na wschodzie
Europy. Układ pomiędzy Niemcami i Rosją Radziecką, podpisany w Rapallo 16 kwietnia
1922 r., na mocy którego oba państwa nawiązały stosunki dyplomatyczne i współpracę
ekonomiczno-wojskową, również zbliżył Polskę z Francją. Zacieśnienie współpracy mię-
dzy oboma krajami odbywało się także w dziedzinie kultury. W obu krajach powstawały
stowarzyszenia służące jej upowszechnianiu3.
Dwa miesiące po podpisaniu traktatu politycznego między Francją a Polską odbyła się
w Grand Palais wystawa sztuki polskiej, która jako pierwsza po I wojnie światowej zorga-
nizowana została przez rząd polski, a ściślej Biuro Propagandy Zagranicznej Prezydium
Rady Ministrów. Kulisy jej organizacji znamy z prasy oraz z dzienników Ferdynanda
Ruszczyca, który wraz z Edwardem Wittigiem był odpowiedzialny za jej przygotowanie.
Pierwsze informacje o projektowanej wystawie znajdziemy w gazecie „Naród". Już na
2 Wejście w życie zarówno układu, jak i konwencji wojskowej uzależniano od podpisania polsko-francuskiej umowy
handlowej, co nastąpiło dopiero 6 II 1922 r.
3 W roku 1919 założono Association France-Pologne, powiązane z Ministerstwem Spraw Zagranicznych, prowadzone
przez ambasadora Josepha Noulensa oraz Alexandre'a Merlota, dyrektora wydziału handlu między Francją a Polską;
zob. „France-Pologne", Świat, 1922, nr 24, s. 1-2. Na jego czele stanął Kazimierz Woźnicki. W siedzibie związku
odbywały się wystawy przede wszystkim osiadłych we Francji malarzy i rzeźbiarzy wchodzących w skład kolonii pol-
skiej. Association France-Pologne wydawało też pismo „La Pologne politique, economique, litteraire et artistique",
które ukazywało się w latach 1920-1934. Publikowane w języku francuskim, skierowane było do czytelnika francuskie-
go. Obok polityki, ekonomii, literatury, znajdziemy tu także informacje o sztuce, a stałą rubrykę „L'Art polonais a
Paris", prowadził od 1922 r. Edward Woroniecki. W roku 1919 powstało również L'Union ffanęaise des amis de la
Pologne, któremu patronowali francuscy wojskowi: marszałek Philippe Petain, generał Maxime Weygand i marszałek
Joseph Joffre. Przewodniczącym związku został Louis Marin. Subsydiowane przez ambasadę polską stowarzyszenie
miało siedzibę w Paryżu, ale działało także w wielu innych miastach Francji. W latach 1921-1940 wydawało pismo „Les
Amis de la Pologne" redagowane przez Rosę Bailly (właśc. Aimee Dufour), wielką propagatorkę kultury polskiej we
Francji. Związek ten był szczególnie aktywny w latach 30. XX w.
Αννα Wierzbicka
W niniejszym tekście pragnę się skupić na omówieniu wystaw prezentujących we Francji
sztukę artystów z kraju, tworzonych przy współudziale rządu polskiego lub organizowa-
nych przez powstałe w Polsce i we Francji towarzystwa. Wystawy odbywały się na prze-
strzeni bez mała dwudziestu lat, gdy zmieniała się scena polityczna Europy - a wraz z nią
kształt stosunków polsko-francuskich, które miały wpływ na tematykę ekspozycji. Jakie
prace przysyłano nad Sekwanę, których twórców wybierano do reprezentowania kraju za
granicą i jaki był cel propagandowy tych ekspozycji?
Lata 1921-1929
Chociaż I wojna poważnie naruszyła ekonomiczną i polityczną hegemonię Europy,
pozycja Francji jako kraju, który zwyciężył i dzięki któremu powstały nowe państwa,
w tym Polska, była silna. Politycy polscy upatrywali w niej głównego gwaranta porządku
wersalskiego, polskiego bezpieczeństwa i nienaruszalności granic. Dnia 19 lutego 1921 r.
podpisano w Paryżu polsko-francuski układ polityczny (zakładający porozumienie rzą-
dów w sprawie gospodarczej i handlowej oraz w kwestii polityki zagranicznej), a także
tajną konwencję wojskową, które przewidywały wzajemną pomoc w razie agresji nie-
mieckiej, jak również militarną i materialną pomoc Francji dla Polski w wypadku ataku
Rosji Radzieckiej2. Podpisanie traktatu łączyło się z wcześniejszą wizytą Józefa Piłsud-
skiego w Paryżu, gdzie został owacyjne powitany. Wyłączenie z polityki zagranicznej
dwóch mocarstw - Niemiec i Rosji Radzieckiej - spowodowało, że w Polsce widziano
sojusznika, a więc Francji również zależało na dobrych układach z krajami na wschodzie
Europy. Układ pomiędzy Niemcami i Rosją Radziecką, podpisany w Rapallo 16 kwietnia
1922 r., na mocy którego oba państwa nawiązały stosunki dyplomatyczne i współpracę
ekonomiczno-wojskową, również zbliżył Polskę z Francją. Zacieśnienie współpracy mię-
dzy oboma krajami odbywało się także w dziedzinie kultury. W obu krajach powstawały
stowarzyszenia służące jej upowszechnianiu3.
Dwa miesiące po podpisaniu traktatu politycznego między Francją a Polską odbyła się
w Grand Palais wystawa sztuki polskiej, która jako pierwsza po I wojnie światowej zorga-
nizowana została przez rząd polski, a ściślej Biuro Propagandy Zagranicznej Prezydium
Rady Ministrów. Kulisy jej organizacji znamy z prasy oraz z dzienników Ferdynanda
Ruszczyca, który wraz z Edwardem Wittigiem był odpowiedzialny za jej przygotowanie.
Pierwsze informacje o projektowanej wystawie znajdziemy w gazecie „Naród". Już na
2 Wejście w życie zarówno układu, jak i konwencji wojskowej uzależniano od podpisania polsko-francuskiej umowy
handlowej, co nastąpiło dopiero 6 II 1922 r.
3 W roku 1919 założono Association France-Pologne, powiązane z Ministerstwem Spraw Zagranicznych, prowadzone
przez ambasadora Josepha Noulensa oraz Alexandre'a Merlota, dyrektora wydziału handlu między Francją a Polską;
zob. „France-Pologne", Świat, 1922, nr 24, s. 1-2. Na jego czele stanął Kazimierz Woźnicki. W siedzibie związku
odbywały się wystawy przede wszystkim osiadłych we Francji malarzy i rzeźbiarzy wchodzących w skład kolonii pol-
skiej. Association France-Pologne wydawało też pismo „La Pologne politique, economique, litteraire et artistique",
które ukazywało się w latach 1920-1934. Publikowane w języku francuskim, skierowane było do czytelnika francuskie-
go. Obok polityki, ekonomii, literatury, znajdziemy tu także informacje o sztuce, a stałą rubrykę „L'Art polonais a
Paris", prowadził od 1922 r. Edward Woroniecki. W roku 1919 powstało również L'Union ffanęaise des amis de la
Pologne, któremu patronowali francuscy wojskowi: marszałek Philippe Petain, generał Maxime Weygand i marszałek
Joseph Joffre. Przewodniczącym związku został Louis Marin. Subsydiowane przez ambasadę polską stowarzyszenie
miało siedzibę w Paryżu, ale działało także w wielu innych miastach Francji. W latach 1921-1940 wydawało pismo „Les
Amis de la Pologne" redagowane przez Rosę Bailly (właśc. Aimee Dufour), wielką propagatorkę kultury polskiej we
Francji. Związek ten był szczególnie aktywny w latach 30. XX w.