DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Regulska, Grażyna: Późnogotycki kielich mszalny z daru plebana Tomasza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0256
250
Grażyna Regulska
21. Werdau, kościół parafialny Panny Marii.
Kielich, 1.połowa XV w.
umieścił po prostu majuskułową inskrypcję informującą, że górną część zabytku, czyli
trójwieżowe retabulum z cylindrycznym kloszem na hostię, ufundowała w roku 1520
mieszczka jędrzejowska Anna Wilczkowa, a dolną część, czyli wspomnianą przed chwilą
stopę, kazał sporządzić brat Walenty z Tarnowa10.
Wymienione przykłady, przede wszystkim zaś monstrancja w Wieliczce, pozwalają
przypuszczać, że i grawerunki na polach stopy kielicha z daru plebana Tomasza swój
wygląd obecny zawdzięczają w znacznej mierze renowacji z 1591 r. Na pięciu z tych pól
znajdują się przedstawienia Chrystusa w grobie z narzędziami Męki i św. Jana Ewangelis-
ty oraz św. Doroty, św. Katarzyny i najprawdopodobniej św. Tomasza z Canterbury, oso-
bistego patrona fundatora kielicha (il. 9, 10). Pole szóste zajmuje tarcza herbowa z godłem
w kształcie gałęzi, skierowanej ukośnie w lewo i z jednym sękiem po każdej stronie, która
najbardziej chyba przypomina godło herbu Brant w jego piątej odmianie (il. 11, 12)11. Nad
raczej wiernie przed nowym pozłoceniem, lecz niezbyt biegle odtworzonymi postaciami
Chrystusa w grobie oraz świętych i nad tarczą herbową, która pierwotnie mogła być zwień-
czona klejnotem, wznoszą się wimpergowe baldachimy, tło pól pozostawiono gładkie.
Jak wyglądał pierwotny trzon naczynia - nie wiadomo. Jego górny segment pochodzi
przypuszczalnie z wieku XIX, dolny powstał podczas ostatniej restauracji dzieła, to zna-
czy w 2016 r. Stosunkowo dobrze zachowany jest nodus, mocno spłaszczony i nie tylko na
wierzchu oraz spodzie, ale także - w sposób charakterystyczny dla poznańskich kielichów
10 SVPERIOREM PARTEM HVIVS II OPERIS COMPARAVIT ANNA VILCZKO II CT/[SSA] TNDREO^7[ENSIS]
1520 INFERI II OREM SIVE SEDEM F[RATER] VALENTI II NFS TARNOVIENSIS 1600. Por. Katalog Zabytków
Sztuki w Polsce, t. III: Woj. kieleckie, z. 4: Pow. kielecki, oprac. Tadeusz PRZYPKOWSKI, Warszawa 1957, s. 30,
il. 123; Skarby Kielc, red. Henryk WITCZYK, Kielce 1992, s. 51-52, il. 41 i ostatnio REGULSKA 2015, t. I, s. 22,
gdzie zestawienie wcześniejszej literatury, i t. II, il. I/ 220, 222.
11 Juliusz OSTROWSKI, Księga herbowa rodów polskich, cz. 1, Warszawa 1897, s. 55, nr 265 i cz. 2, Warszawa 1906,
s. 32.
Grażyna Regulska
21. Werdau, kościół parafialny Panny Marii.
Kielich, 1.połowa XV w.
umieścił po prostu majuskułową inskrypcję informującą, że górną część zabytku, czyli
trójwieżowe retabulum z cylindrycznym kloszem na hostię, ufundowała w roku 1520
mieszczka jędrzejowska Anna Wilczkowa, a dolną część, czyli wspomnianą przed chwilą
stopę, kazał sporządzić brat Walenty z Tarnowa10.
Wymienione przykłady, przede wszystkim zaś monstrancja w Wieliczce, pozwalają
przypuszczać, że i grawerunki na polach stopy kielicha z daru plebana Tomasza swój
wygląd obecny zawdzięczają w znacznej mierze renowacji z 1591 r. Na pięciu z tych pól
znajdują się przedstawienia Chrystusa w grobie z narzędziami Męki i św. Jana Ewangelis-
ty oraz św. Doroty, św. Katarzyny i najprawdopodobniej św. Tomasza z Canterbury, oso-
bistego patrona fundatora kielicha (il. 9, 10). Pole szóste zajmuje tarcza herbowa z godłem
w kształcie gałęzi, skierowanej ukośnie w lewo i z jednym sękiem po każdej stronie, która
najbardziej chyba przypomina godło herbu Brant w jego piątej odmianie (il. 11, 12)11. Nad
raczej wiernie przed nowym pozłoceniem, lecz niezbyt biegle odtworzonymi postaciami
Chrystusa w grobie oraz świętych i nad tarczą herbową, która pierwotnie mogła być zwień-
czona klejnotem, wznoszą się wimpergowe baldachimy, tło pól pozostawiono gładkie.
Jak wyglądał pierwotny trzon naczynia - nie wiadomo. Jego górny segment pochodzi
przypuszczalnie z wieku XIX, dolny powstał podczas ostatniej restauracji dzieła, to zna-
czy w 2016 r. Stosunkowo dobrze zachowany jest nodus, mocno spłaszczony i nie tylko na
wierzchu oraz spodzie, ale także - w sposób charakterystyczny dla poznańskich kielichów
10 SVPERIOREM PARTEM HVIVS II OPERIS COMPARAVIT ANNA VILCZKO II CT/[SSA] TNDREO^7[ENSIS]
1520 INFERI II OREM SIVE SEDEM F[RATER] VALENTI II NFS TARNOVIENSIS 1600. Por. Katalog Zabytków
Sztuki w Polsce, t. III: Woj. kieleckie, z. 4: Pow. kielecki, oprac. Tadeusz PRZYPKOWSKI, Warszawa 1957, s. 30,
il. 123; Skarby Kielc, red. Henryk WITCZYK, Kielce 1992, s. 51-52, il. 41 i ostatnio REGULSKA 2015, t. I, s. 22,
gdzie zestawienie wcześniejszej literatury, i t. II, il. I/ 220, 222.
11 Juliusz OSTROWSKI, Księga herbowa rodów polskich, cz. 1, Warszawa 1897, s. 55, nr 265 i cz. 2, Warszawa 1906,
s. 32.