DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Mikocka-Rachubowa, Katarzyna: Domenico Cardelli - rzeźbiarz króla Stanisława Augusta
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0270
264
Katarzyna Mikocka-Rachubowa
marmurowy biust księcia Raffaele Riario Sforzy, przechowywany w Museo Civico Gaeta-
no Filangieri w Neapolu23. W końcu lipca 1797 r. Cardelli udał się do Neapolu, w związku
z wykonywanym wówczas nagrobkiem książąt Riario-Sforza. Podczas podróży, prze-
jeżdżając przez Błota Pontyjskie, zachorował ciężko „da febbre perniciosa" i w sierpniu
zmarł, prawdopodobnie poza Rzymem.
Kilka dzieł Cardellego, których artysta nie zdążył odkuć w marmurze, znanych jest
jedynie ze wzmianek archiwalnych i literatury24. Były to posągi i grupy naturalnej wielko-
ści: statua Merkurego, grupy Medea i Jazon25, Wenus i Kupidyn oraz Amor i Psyche (od-
kuta później w marmurze z gipsowego modelu), a także reliefKastor i Polluks, wykonany
dla lorda Bristol26. Dwa popiersia w gipsie nabył w sierpniu 1797 r. Bertel Thorvaldsen,
na aukcji dzieł zorganizowanej po śmierci artysty27.
Szereg informacji wzbogacających wiedzę o twórczości Domenica Cardellego, a także
o produkcji artystycznej rodzinnego warsztatu, którym kierował on po śmierci ojca, za-
wierają licencje na wywóz dzieł sztuki poza granice Państwa Papieskiego wydawane przez
papieskich urzędników - kardynałów kamerlingów, przechowywane w Archivio di Stato
di Roma. Z dokumentów tych wiadomo, że Domenico Cardelli 18 marca 1794 r. wystąpił
o zgodę na wywóz z Rzymu marmurowego nagrobka, wycenionego na 1300 skudów28
(można przypuszczać, że dotyczyło to nagrobka hrabiny Chiary Rosy Marii Spinucci do
katedry w Fermo). Dnia 11 kwietnia 1796 r. artysta zwrócił się o licencję na wywiezienie
z Rzymu do Drezna wykonanych w marmurze „un busto moderno" i nagrobka, którego tło
stanowiła piramida, wycenionych na 380 skudów29. Z tegoż dnia pochodzi prośba Cardel-
lego o pozwolenie na wywóz z Rzymu do Neapolu due busti moderni di marmo bianco
con una colonna, wycenionych na 350 skudów30; zgodę na obie supliki artysta otrzymał
23 Por. Else Kai SASS, Thorvaldsens Portraetbuster, t. 1, K0benhavn 1963, s. 65-66, il. s. 67.
24 Por. Georg ZOEGA, list datowany 8 września 1797 r. z Rzymu („Rom den 8 September 1797"), Ny Minerva et
Maanedsftrivt (Kiobenhavn), 1799 (Apri, Mai, Junii), s. 145-150.
25 Wzorowana na antycznej grupie znajdującej się obecnie w Luwrze (por. Victor P. CHRISTENSEN, „Billedhuggeren
Domenico Cardelli. Ein skitse af kunstnerlivet i Rom i slutningen af det 18 de arhundrede", Nordisk Tidskrift (Stock-
holm), 1916, s. 136). Z dzieła Cardellego inspirację czerpał zapewne Thorvaldsen modelując posąg Jazona (J0RNAES,
op. cit., s. 38).
26 DE MINICIS, op. cit, s. 213. Relief Cardellego o takim samym temacie znajdował się w casino należącej do Carla
Torlonii willi w Castel Gandolfo (por. RAGGI, op. cit., s. 42).
27 J0RNAES, op. cit., s. 38. Rzeźby znajdują się obecnie w Muzeum Thorvaldsena w Kopenhadze (nr inw. G 248 i G 250).
28 ASR, Camerale II, busta 14, fasc. 298, op. cit., k. nlb., (k. Ir): E[minentissim]mo Principe, Domenico Cardelli
Scultore dovendo estrarre da Roma un Deposito di Marmo in numero tredici casse in una vie collocata la fighura
colossale, e nelle altre vie un piedestallo, e la Piramida tutto lavoro Moderno suplica Rostra] Em[inenza] della consu-
eta licenza. [niżej innym charakterem pisma] Avendo io sotto visitato le noto giudico li si possa accordare la richiesta
licenza e stimando tutto cid scudi milletrecento in fede questo di 18 Marzo 1794. Dico 1300. Gio[vanni] Battista Monti
Scultore 4ss[essore] dell 'Antichitci, (k. 2v): All 'E[minentissi]mo Principe II Cardinale Carlo Rezzonico Camerlengo di
S[anta] Chiesa. 19. Marzo 1794. Si spedisca. A. Rusconi Ud[ito]re. Sped[ita]. Per Domenico Cardelli.
29 ASR, Camerale II, busta 14, fasc. 299 (1796-1800), k. nlb., (k. Ir) E[minentissi]mo Principe, Domenico Cardelli
oratore dell 'Em[inen]za Vostra volendo spedire per la volta di Dresda un busto moderno, ed un depositino, pure
moderno, tutto di marmo bianco con una colonna sia piramide di marmo di diversi colore che fa fondo al depositino,
e tutto cid in due casse; supplico l'Em[inen]za Vostra della consueta licenza che della grazia. [niżej innym charakterem
pisma] Avendo io sottoscritto visitato le noto, giudico li si possa accordare La consueta Lice[nza] e stimo tutto cid scudi
trecento ottanta in fede questo di 11 Aprile 1796. Gio[vanni] Battista Monti Scultore e 4ss[essore] delle Antichitci,
(k. 2v): =18 Maggio 1796= Si spedisca. A. Rusconi Ud[ito]re. Spedita.
30 ASR, Camerale II, busta 14, fasc. 299, op. cit., k. nlb., (k. Ir): E[minentissi]mo Principe, Domenico Cardelli oratore
dell 'Em[inen]za Vostra volendo spedire per la volta di Napoli due busti Moderni di marmo bianco con una colonna,
e tutto cid in due casse; supplico l'Em[inen]za Vostra della consueta Licenza che della Grazia, [niżej innym charakte-
rem pisma] Avendo io sottoscritto visitato Le notto [sic], giudico Li si possa accordare La consueta Lice[nza], e stimo
Katarzyna Mikocka-Rachubowa
marmurowy biust księcia Raffaele Riario Sforzy, przechowywany w Museo Civico Gaeta-
no Filangieri w Neapolu23. W końcu lipca 1797 r. Cardelli udał się do Neapolu, w związku
z wykonywanym wówczas nagrobkiem książąt Riario-Sforza. Podczas podróży, prze-
jeżdżając przez Błota Pontyjskie, zachorował ciężko „da febbre perniciosa" i w sierpniu
zmarł, prawdopodobnie poza Rzymem.
Kilka dzieł Cardellego, których artysta nie zdążył odkuć w marmurze, znanych jest
jedynie ze wzmianek archiwalnych i literatury24. Były to posągi i grupy naturalnej wielko-
ści: statua Merkurego, grupy Medea i Jazon25, Wenus i Kupidyn oraz Amor i Psyche (od-
kuta później w marmurze z gipsowego modelu), a także reliefKastor i Polluks, wykonany
dla lorda Bristol26. Dwa popiersia w gipsie nabył w sierpniu 1797 r. Bertel Thorvaldsen,
na aukcji dzieł zorganizowanej po śmierci artysty27.
Szereg informacji wzbogacających wiedzę o twórczości Domenica Cardellego, a także
o produkcji artystycznej rodzinnego warsztatu, którym kierował on po śmierci ojca, za-
wierają licencje na wywóz dzieł sztuki poza granice Państwa Papieskiego wydawane przez
papieskich urzędników - kardynałów kamerlingów, przechowywane w Archivio di Stato
di Roma. Z dokumentów tych wiadomo, że Domenico Cardelli 18 marca 1794 r. wystąpił
o zgodę na wywóz z Rzymu marmurowego nagrobka, wycenionego na 1300 skudów28
(można przypuszczać, że dotyczyło to nagrobka hrabiny Chiary Rosy Marii Spinucci do
katedry w Fermo). Dnia 11 kwietnia 1796 r. artysta zwrócił się o licencję na wywiezienie
z Rzymu do Drezna wykonanych w marmurze „un busto moderno" i nagrobka, którego tło
stanowiła piramida, wycenionych na 380 skudów29. Z tegoż dnia pochodzi prośba Cardel-
lego o pozwolenie na wywóz z Rzymu do Neapolu due busti moderni di marmo bianco
con una colonna, wycenionych na 350 skudów30; zgodę na obie supliki artysta otrzymał
23 Por. Else Kai SASS, Thorvaldsens Portraetbuster, t. 1, K0benhavn 1963, s. 65-66, il. s. 67.
24 Por. Georg ZOEGA, list datowany 8 września 1797 r. z Rzymu („Rom den 8 September 1797"), Ny Minerva et
Maanedsftrivt (Kiobenhavn), 1799 (Apri, Mai, Junii), s. 145-150.
25 Wzorowana na antycznej grupie znajdującej się obecnie w Luwrze (por. Victor P. CHRISTENSEN, „Billedhuggeren
Domenico Cardelli. Ein skitse af kunstnerlivet i Rom i slutningen af det 18 de arhundrede", Nordisk Tidskrift (Stock-
holm), 1916, s. 136). Z dzieła Cardellego inspirację czerpał zapewne Thorvaldsen modelując posąg Jazona (J0RNAES,
op. cit., s. 38).
26 DE MINICIS, op. cit, s. 213. Relief Cardellego o takim samym temacie znajdował się w casino należącej do Carla
Torlonii willi w Castel Gandolfo (por. RAGGI, op. cit., s. 42).
27 J0RNAES, op. cit., s. 38. Rzeźby znajdują się obecnie w Muzeum Thorvaldsena w Kopenhadze (nr inw. G 248 i G 250).
28 ASR, Camerale II, busta 14, fasc. 298, op. cit., k. nlb., (k. Ir): E[minentissim]mo Principe, Domenico Cardelli
Scultore dovendo estrarre da Roma un Deposito di Marmo in numero tredici casse in una vie collocata la fighura
colossale, e nelle altre vie un piedestallo, e la Piramida tutto lavoro Moderno suplica Rostra] Em[inenza] della consu-
eta licenza. [niżej innym charakterem pisma] Avendo io sotto visitato le noto giudico li si possa accordare la richiesta
licenza e stimando tutto cid scudi milletrecento in fede questo di 18 Marzo 1794. Dico 1300. Gio[vanni] Battista Monti
Scultore 4ss[essore] dell 'Antichitci, (k. 2v): All 'E[minentissi]mo Principe II Cardinale Carlo Rezzonico Camerlengo di
S[anta] Chiesa. 19. Marzo 1794. Si spedisca. A. Rusconi Ud[ito]re. Sped[ita]. Per Domenico Cardelli.
29 ASR, Camerale II, busta 14, fasc. 299 (1796-1800), k. nlb., (k. Ir) E[minentissi]mo Principe, Domenico Cardelli
oratore dell 'Em[inen]za Vostra volendo spedire per la volta di Dresda un busto moderno, ed un depositino, pure
moderno, tutto di marmo bianco con una colonna sia piramide di marmo di diversi colore che fa fondo al depositino,
e tutto cid in due casse; supplico l'Em[inen]za Vostra della consueta licenza che della grazia. [niżej innym charakterem
pisma] Avendo io sottoscritto visitato le noto, giudico li si possa accordare La consueta Lice[nza] e stimo tutto cid scudi
trecento ottanta in fede questo di 11 Aprile 1796. Gio[vanni] Battista Monti Scultore e 4ss[essore] delle Antichitci,
(k. 2v): =18 Maggio 1796= Si spedisca. A. Rusconi Ud[ito]re. Spedita.
30 ASR, Camerale II, busta 14, fasc. 299, op. cit., k. nlb., (k. Ir): E[minentissi]mo Principe, Domenico Cardelli oratore
dell 'Em[inen]za Vostra volendo spedire per la volta di Napoli due busti Moderni di marmo bianco con una colonna,
e tutto cid in due casse; supplico l'Em[inen]za Vostra della consueta Licenza che della Grazia, [niżej innym charakte-
rem pisma] Avendo io sottoscritto visitato Le notto [sic], giudico Li si possa accordare La consueta Lice[nza], e stimo