DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Dziubecki, Tomasz: "Théâtre sur lisle" w Łazienkach Królewskich - funkcja i forma*
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0373
„Theatre sur l'isle" w Łazienkach Królewskich - funkcja i forma
367
7. Przedstawienie Cleopatre et Marc-Antoine 1791, akwarela J.P. Norblina.
Fot.A. Ring, L. Sandziewicz, Zamek Królewski w Warszawie
przesuwane. Przedstawiały zazwyczaj ruiny, malownicze pejzaże, zabytki starożytne.
O dekoracjach teatralnych Barbara Król-Kaczorowska pisze: „Wiemy, że dziełami ich
były dekoracje czasami kopiowane z wzorników czy popularnych w owym czasie albu-
mów (np. z Piranesiego: Carceri, czyli więzienia, i Starożytności Rzymu), często jednak
wykonywane według własnych pomysłów"38.
Zatem architektura sceny na wyspie w formie sztucznych ruin nie miała jednego źró-
dła: powstała w tradycji ówczesnych - malowanych - dekoracji teatralnych, które po-
wszechnie przedstawiały architekturę klasyczną, jako capricci. Natomiast jej trójwymiarowa
forma w Łazienkach miała ewokować różne zabytki starożytnego Rzymu (nie Grecji!) - bez
dokładnego naśladownictwa39. Ówcześni badacze ruin antycznych przyznawali się zresztą
do pewnej swobody przy wykonywaniu rysunków badanych obiektów, które dzisiaj chcieli-
byśmy traktować jako pomiarowe40. Malowniczość scenografii ma tutaj podwójny sens: łą-
czy pierwotne znaczenie - „na wzór malarstwa" - z sentymentalizmem, jako kategorią
estetyczną obecną w ówczesnych dyskusjach artystycznych41. Trzeba ponadto przypo-
mnieć w tym miejscu rolę architektury jako scenografii teatralnej42, którą podkreślał na
przykład sir John Soane (1753-1837) w swoich wykładach w Royal Academy43. Mimo że
38 Barbara KRÓL-KACZOROWSKA, Teatr dawnej Polski. Budynki-Dekoracje-Kostiumy, Warszawa 1971, s. 125.
39 Interesującym trójwymiarowym wizerunkiem antycznych ruin Palmyryjest dzieło Betty Ratcliffe (ок. 1735-ок.1810),
córki zegarmistrza i panny do towarzystwa lady Dorothy Yorke, wykonane w Londynie w 1773 r. z macicy perłowej,
miki i szkła, swobodnie wzorowane na ilustracjach w albumie Wooda (w zbiorach National Trust Collections).
40 MORDAUNT CROOK, op. cit, s. 90-91.
41 Sigrid de JONG, pisze, iż XVIII-wieczny dyskurs estetyczny był prowadzony wokół dwóch pojęć: wzniosłości
i malowniczości (Rediscovering architecture: Paestum in Eighteenth-Century Architectural Experience and Theory,
New Haven-London 2014, s. 9, 71-72, 74-105).
42 W odniesieniu do sztuki epoki wcześniejszej zob. Tomasz DZIUBECKI, „Przestrzeń w architekturze baroku rzym-
skiego", Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. LIX, 2014, z. 1, s. 5-28.
43 de JONG, op. cit. , s. 137-140.
367
7. Przedstawienie Cleopatre et Marc-Antoine 1791, akwarela J.P. Norblina.
Fot.A. Ring, L. Sandziewicz, Zamek Królewski w Warszawie
przesuwane. Przedstawiały zazwyczaj ruiny, malownicze pejzaże, zabytki starożytne.
O dekoracjach teatralnych Barbara Król-Kaczorowska pisze: „Wiemy, że dziełami ich
były dekoracje czasami kopiowane z wzorników czy popularnych w owym czasie albu-
mów (np. z Piranesiego: Carceri, czyli więzienia, i Starożytności Rzymu), często jednak
wykonywane według własnych pomysłów"38.
Zatem architektura sceny na wyspie w formie sztucznych ruin nie miała jednego źró-
dła: powstała w tradycji ówczesnych - malowanych - dekoracji teatralnych, które po-
wszechnie przedstawiały architekturę klasyczną, jako capricci. Natomiast jej trójwymiarowa
forma w Łazienkach miała ewokować różne zabytki starożytnego Rzymu (nie Grecji!) - bez
dokładnego naśladownictwa39. Ówcześni badacze ruin antycznych przyznawali się zresztą
do pewnej swobody przy wykonywaniu rysunków badanych obiektów, które dzisiaj chcieli-
byśmy traktować jako pomiarowe40. Malowniczość scenografii ma tutaj podwójny sens: łą-
czy pierwotne znaczenie - „na wzór malarstwa" - z sentymentalizmem, jako kategorią
estetyczną obecną w ówczesnych dyskusjach artystycznych41. Trzeba ponadto przypo-
mnieć w tym miejscu rolę architektury jako scenografii teatralnej42, którą podkreślał na
przykład sir John Soane (1753-1837) w swoich wykładach w Royal Academy43. Mimo że
38 Barbara KRÓL-KACZOROWSKA, Teatr dawnej Polski. Budynki-Dekoracje-Kostiumy, Warszawa 1971, s. 125.
39 Interesującym trójwymiarowym wizerunkiem antycznych ruin Palmyryjest dzieło Betty Ratcliffe (ок. 1735-ок.1810),
córki zegarmistrza i panny do towarzystwa lady Dorothy Yorke, wykonane w Londynie w 1773 r. z macicy perłowej,
miki i szkła, swobodnie wzorowane na ilustracjach w albumie Wooda (w zbiorach National Trust Collections).
40 MORDAUNT CROOK, op. cit, s. 90-91.
41 Sigrid de JONG, pisze, iż XVIII-wieczny dyskurs estetyczny był prowadzony wokół dwóch pojęć: wzniosłości
i malowniczości (Rediscovering architecture: Paestum in Eighteenth-Century Architectural Experience and Theory,
New Haven-London 2014, s. 9, 71-72, 74-105).
42 W odniesieniu do sztuki epoki wcześniejszej zob. Tomasz DZIUBECKI, „Przestrzeń w architekturze baroku rzym-
skiego", Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. LIX, 2014, z. 1, s. 5-28.
43 de JONG, op. cit. , s. 137-140.