DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Artykuły
DOI article:Brykowska, Maria: Z badań nad więźbami dachowymi w ko¬ściołach kamedułów pustelników w Rytwianach i w Monte Rua
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0608
598
MARIA Brykowska
14. Andrea Palladio, dwie więźby wieszarowe z jednym wieszakiem i zastrzałami, 1570. Rys.
Ewa Brykowska-Liniecka, wg A. Palladio, Cztery księgi..., fragmenty rys. na s. 114 i 243
rysunku - wieszak został połączony z belką przegubowo (strzemionem ze śrubami),
a zastrzały z krokwiami za pomocą zwidłowania wzmocnionego kołkami, natomiast po-
zostałe złącza - krokwi z wieszakiem i z belką wiązarową wykonano na wręby (zapewne
z krytymi czopami). W drugim typie dachu wieszarowego zastosowano inne połączenia
wieszaka z belką i z krokwiami - na nakładkę42. Według badań włoskich, więźba z wol-
nym wieszakiem, niepołączonym z belką wiązarową (z nachyleniem połaci ok. 35°), wy-
stępowała głównie na obszarze Veneto i Lombardii, natomiast „zamknięta", z wieszakiem
połączonym z belką (o mniejszym nachyleniu ok. 28°), na terenie środkowych Włoch43.
Problem omawianej konstrukcji dachu prześledzić można też w teorii Andrea Palla-
dia44, który w wydanych w 1570 r. inwentaryzacjach (np. Panteonu) i rekonstrukcjach
świątyń starożytnych oraz w projektach własnych, na jednym rysunku przedstawiał poło-
wę elewacji i przekroju (np. w Villi La Rotonda w Vicenzy), zgodnie z nowożytną metodą
projektowania, m.in. dla zilustrowania zależności spadków dachu od tympanonu (ok. 30°).
Szczegółowo przy tym uwzględniał różne warianty więźb wieszarowych. Przy większej
rozpiętości budowli, Palladio w więźbie wieszarowej - podobnie jak Serlio - zwiększał
liczbę wieszaków z zastrzałami; ten typ konstrukcji zwano „kratownicą w stylu palladiań-
skim". Przedstawił też konstrukcję z jednym wieszakiem zawieszonym przy pomocy za-
strzałów na krokwiach, nie powiązanym z belką wiązarową (il. 14 góra), gdzie wszystkie
elementy konstrukcji były połączone na wręby (zapewne z czopami). Natomiast na dru-
gim rysunku więźby wieszarowej z wieszakiem połączonym z belką wiązarową, zastoso-
wane zostały złącza ciesielskie na nakładkę bądź zwidłowanie i wzmocnione kołkami (il.
42 MĄCZEŃSKI, op. cit., s. 346, rys. 673, 697; RAPP, op. cit., s. 89, il. 36-38; Jerzy JASIEŃKO, Tomasz NOWAK,
Anna KAROLAK, „Historyczne więźby ciesielskie", Wiadomości Konserwatorskie, 40, 2014, s. 62-82, tab. 4, 5.
43 W ponad 50 wnętrzach kościołów otwartych na więźbę dachową zauważono nie tylko wyżej wymienione dwa typy
więźby wieszarowej, ale i ich odmiany. Jednak wnioski na ich temat mogą być formułowane tylko w badaniach in situ,
na podstawie faz budowy konstrukcji oraz inwentaryzacji. Np. odmienna konstrukcja z XIV w. (więźba dwujętkowa
z wieszakiem zawieszonym na parach zastrzałów w dwóch kondygnacjach) znajduje się w Bolonii w kościele San
Agostino: https://il.wikipedia.org/wiki/Capriata (grafika) [dostęp 23.05.2018].
44 PALLADIO, op. cit., s. 91, 116, 119, 135-136, 139, 222-223, 274-275.
MARIA Brykowska
14. Andrea Palladio, dwie więźby wieszarowe z jednym wieszakiem i zastrzałami, 1570. Rys.
Ewa Brykowska-Liniecka, wg A. Palladio, Cztery księgi..., fragmenty rys. na s. 114 i 243
rysunku - wieszak został połączony z belką przegubowo (strzemionem ze śrubami),
a zastrzały z krokwiami za pomocą zwidłowania wzmocnionego kołkami, natomiast po-
zostałe złącza - krokwi z wieszakiem i z belką wiązarową wykonano na wręby (zapewne
z krytymi czopami). W drugim typie dachu wieszarowego zastosowano inne połączenia
wieszaka z belką i z krokwiami - na nakładkę42. Według badań włoskich, więźba z wol-
nym wieszakiem, niepołączonym z belką wiązarową (z nachyleniem połaci ok. 35°), wy-
stępowała głównie na obszarze Veneto i Lombardii, natomiast „zamknięta", z wieszakiem
połączonym z belką (o mniejszym nachyleniu ok. 28°), na terenie środkowych Włoch43.
Problem omawianej konstrukcji dachu prześledzić można też w teorii Andrea Palla-
dia44, który w wydanych w 1570 r. inwentaryzacjach (np. Panteonu) i rekonstrukcjach
świątyń starożytnych oraz w projektach własnych, na jednym rysunku przedstawiał poło-
wę elewacji i przekroju (np. w Villi La Rotonda w Vicenzy), zgodnie z nowożytną metodą
projektowania, m.in. dla zilustrowania zależności spadków dachu od tympanonu (ok. 30°).
Szczegółowo przy tym uwzględniał różne warianty więźb wieszarowych. Przy większej
rozpiętości budowli, Palladio w więźbie wieszarowej - podobnie jak Serlio - zwiększał
liczbę wieszaków z zastrzałami; ten typ konstrukcji zwano „kratownicą w stylu palladiań-
skim". Przedstawił też konstrukcję z jednym wieszakiem zawieszonym przy pomocy za-
strzałów na krokwiach, nie powiązanym z belką wiązarową (il. 14 góra), gdzie wszystkie
elementy konstrukcji były połączone na wręby (zapewne z czopami). Natomiast na dru-
gim rysunku więźby wieszarowej z wieszakiem połączonym z belką wiązarową, zastoso-
wane zostały złącza ciesielskie na nakładkę bądź zwidłowanie i wzmocnione kołkami (il.
42 MĄCZEŃSKI, op. cit., s. 346, rys. 673, 697; RAPP, op. cit., s. 89, il. 36-38; Jerzy JASIEŃKO, Tomasz NOWAK,
Anna KAROLAK, „Historyczne więźby ciesielskie", Wiadomości Konserwatorskie, 40, 2014, s. 62-82, tab. 4, 5.
43 W ponad 50 wnętrzach kościołów otwartych na więźbę dachową zauważono nie tylko wyżej wymienione dwa typy
więźby wieszarowej, ale i ich odmiany. Jednak wnioski na ich temat mogą być formułowane tylko w badaniach in situ,
na podstawie faz budowy konstrukcji oraz inwentaryzacji. Np. odmienna konstrukcja z XIV w. (więźba dwujętkowa
z wieszakiem zawieszonym na parach zastrzałów w dwóch kondygnacjach) znajduje się w Bolonii w kościele San
Agostino: https://il.wikipedia.org/wiki/Capriata (grafika) [dostęp 23.05.2018].
44 PALLADIO, op. cit., s. 91, 116, 119, 135-136, 139, 222-223, 274-275.