DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Brykowska, Maria: Z badań nad więźbami dachowymi w ko¬ściołach kamedułów pustelników w Rytwianach i w Monte Rua
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0609
Z BADAŃ NAD WIĘŹBAMI DACHOWYMI W KOŚCIOŁACH KAMEDUŁÓW PUSTELNIKÓW
599
15. Florencja, kościół Santa Croce, wnętrze z widokiem na więźbę wieszarową, z jednym
wieszakiem i zastrzałami. Fot. Maria Brykowska, 1975
14 dół). Niekiedy w wielu rozwiązaniach stosowano łaty o dużych przekrojach wzdłuż
połaci dachowych.
Po tych ustaleniach, w dalszych badaniach ograniczyłam się do typu konstrukcji z jed-
nym wieszakiem, zbliżonych do przykładu w Monte Rua. Wiele oryginalnych konstrukcji
dachowych, widocznych dzięki otwarciu więźby we wnętrzu nawy, zachowało się w ko-
ściołach romańskich i gotyckich na obszarze północnych i środkowych Włoch. Do najbar-
dziej znanych należą konstrukcje dachowe we Florencji: w kościele romańskim San
Miniato al Monte (1070-1207) i w gotyckim kościele franciszkanów Santa Croce (1294-
1442; il. 15), z wieszakiem i zastrzałami, połączonym płaskownikiem z belką wiązarową
oraz mniej znane - jak w Museo di San Marco (1453)45. Podobne rozwiązania występują
na obszarze Toskanii; otwarte więźby dachowe znajdują się w kościołach San Francesco
(1326-1475) w Sienie, Sant'Agnese (1140, XVII w.) w Chianti oraz w bazylice San Do-
menico (1275-XIV w.) w Arezzo i w kościele San Pietro (1133) w Pizie46.
W okresie nowożytnym wnętrza kościołów nakrywano głównie stropami kasetonowy-
mi bądź sklepieniami. Ale we Florencji, np. w kościele franciszkanów San Salvatore
al Monte, w XVI (?) w., zgodnie z regułą i tradycją budowlaną, nad wnętrzami naw pozo-
stawiano otwarte więźby dachowe. Innym dobrze znanym przykładem jest korytarz nad
45 Zdzisław MĄCZEŃSKI, Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Warszawa 1956, s. 337, il. 696,
697; Rolf C. WIRTZ, Sztuka i architektura. Florencja, tłum. Iwona Jaworska, Joanna Sosin, Koln 2001, s. 568-569,
428-429, 505; MUNAFÓ, op. cit., s. 16-60 (w tym o konstrukcji więźb we Florencji oraz ich ewolucji we Włoszech, od
antyku do XIX w.).
46 Por. przypis 43. Nie sposób wymienić przykłady występowania więźb otwartych we wnętrzach w kościołach budowa-
nych w Polsce przez Włochów, w ΧΙΙ-ΧΙΙΙ w. (por. np. badania Teresy Mroczko w bazylice w Czerwińsku i Zygmunta
Świechowskiego oraz Marii Gołubiew w Sandomierzu w chórze kościoła dominikanów). Por. też: RACZYŃSKI, op.
cit., s. 96-98, il. 3, 4.
47 WIRTZ, op. cit., s. 122-123, 307.
599
15. Florencja, kościół Santa Croce, wnętrze z widokiem na więźbę wieszarową, z jednym
wieszakiem i zastrzałami. Fot. Maria Brykowska, 1975
14 dół). Niekiedy w wielu rozwiązaniach stosowano łaty o dużych przekrojach wzdłuż
połaci dachowych.
Po tych ustaleniach, w dalszych badaniach ograniczyłam się do typu konstrukcji z jed-
nym wieszakiem, zbliżonych do przykładu w Monte Rua. Wiele oryginalnych konstrukcji
dachowych, widocznych dzięki otwarciu więźby we wnętrzu nawy, zachowało się w ko-
ściołach romańskich i gotyckich na obszarze północnych i środkowych Włoch. Do najbar-
dziej znanych należą konstrukcje dachowe we Florencji: w kościele romańskim San
Miniato al Monte (1070-1207) i w gotyckim kościele franciszkanów Santa Croce (1294-
1442; il. 15), z wieszakiem i zastrzałami, połączonym płaskownikiem z belką wiązarową
oraz mniej znane - jak w Museo di San Marco (1453)45. Podobne rozwiązania występują
na obszarze Toskanii; otwarte więźby dachowe znajdują się w kościołach San Francesco
(1326-1475) w Sienie, Sant'Agnese (1140, XVII w.) w Chianti oraz w bazylice San Do-
menico (1275-XIV w.) w Arezzo i w kościele San Pietro (1133) w Pizie46.
W okresie nowożytnym wnętrza kościołów nakrywano głównie stropami kasetonowy-
mi bądź sklepieniami. Ale we Florencji, np. w kościele franciszkanów San Salvatore
al Monte, w XVI (?) w., zgodnie z regułą i tradycją budowlaną, nad wnętrzami naw pozo-
stawiano otwarte więźby dachowe. Innym dobrze znanym przykładem jest korytarz nad
45 Zdzisław MĄCZEŃSKI, Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Warszawa 1956, s. 337, il. 696,
697; Rolf C. WIRTZ, Sztuka i architektura. Florencja, tłum. Iwona Jaworska, Joanna Sosin, Koln 2001, s. 568-569,
428-429, 505; MUNAFÓ, op. cit., s. 16-60 (w tym o konstrukcji więźb we Florencji oraz ich ewolucji we Włoszech, od
antyku do XIX w.).
46 Por. przypis 43. Nie sposób wymienić przykłady występowania więźb otwartych we wnętrzach w kościołach budowa-
nych w Polsce przez Włochów, w ΧΙΙ-ΧΙΙΙ w. (por. np. badania Teresy Mroczko w bazylice w Czerwińsku i Zygmunta
Świechowskiego oraz Marii Gołubiew w Sandomierzu w chórze kościoła dominikanów). Por. też: RACZYŃSKI, op.
cit., s. 96-98, il. 3, 4.
47 WIRTZ, op. cit., s. 122-123, 307.