DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Artykuły
DOI article:Brykowska, Maria: Z badań nad więźbami dachowymi w ko¬ściołach kamedułów pustelników w Rytwianach i w Monte Rua
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0610
600
MARIA Brykowska
16. Tuscolano, kościół kamedułów
pustelników, fasada „ bazylikowa ",
fragment widoku z 1663. Fot. Matthias
Mulitzer, przed 2014, zbiory autorki
mostem Ponte Vecchio, zaprojektowany przez Giorgio Vasariego (1565) z otwartą kon-
strukcją dachu wieszarowego, z jednym wieszakiem i z belką wiązarową47.
Należy dodać, że Giovanni Barozzi da Vignola w projekcie kościoła jezuitów 11 Gesu
w Rzymie (1568), stosując nowożytną metodę projektowania - jedności kompozycji pla-
nu, przekroju, bryły i fasady, zgodnie z modułem porządków architektonicznych - nad
nawą zachował tradycyjną konstrukcję dachu wieszarowego z jednym wieszakiem i dwo-
ma zastrzałami, co potwierdza rycina Francesca Villameny z 1617 r. Jednocześnie spadki
połaci dachowych odpowiadały nachyleniu tympanonu48.
Jak bardzo opracowanie bryły i fasady kościołów zawiązane było ze spadkami niskich
dachów, można prześledzić na przykładzie „bazylikowych" brył kościołów kamedułów
pustelników we Włoszech, od projektu architekta zakonu o. Alessandro Secchi z 1607 r.
dla kościoła w Tuscolano, z oknem termalnym w fasadzie, przedstawionej na obrazie
z 1663 r. (il. 16)49. Bardzo możliwe, że przykład ten, w kompozycji fasady „bazylikowej"
i bryły bez okien nad dachami pulpitowymi, był naśladowany w wielu włoskich kościo-
łach zakonu, np. w Monte Giove (po 1605), w Monte Rua (1543-1549, XVII w.), Isola di
San Clemente, w Wenecji (po 1645), w Garda (po 1662)50, a także poza Włochami - na
Kahlenbergu pod Wiedniem (1628-1639), lecz tu - w porównaniu do wymienionych ko-
ściołów włoskich - z wyższym tympanonem w fasadzie. Nie znamy dziś pierwotnej więź-
by dachowej kościoła na Kahlenbergu, wzniesionego zapewne według projektu
przywiezionego z Rytwian przez o. Sylvano Boselli, który rozpoczął budowę eremu
w 1627 r.51 W obu kościołach, na Kahlenbergu i w Rytwianach, bryła z dwuspadowym
dachem nad korpusem i z dwoma pulpitowymi dachami po bokach była identyczna, po-
48 Jerzy KOWALCZYK, „Recepcja traktatu Vignoli w Polsce w XVI i XVII wieku", [w:] Praxis atque theoria. Studia
ofiarowane Profesorowi Adamowi Małkiewiczowi, Kraków 2006, s. 205, il. 8.
49 MULITZER, op. cit., s. 122, il. 1.
50 Ibid., s. 140; s. 152, il. 13; s. 166, il. 1; s. 208, il. 6, 10.
51 Kamień węgielny pod budowę eremu położono w 1629 r.: MNK, BKCz, Opus, Fondatione vell'Eremo d'Vienna
d'Austria, к. 47v, 47 г; Ryszard BRYKOWSKI, „Kahlenberg i jego zabytki", Spotkania z Zabytkami, 1983, nr 1, s. 59-
61, il. 1-2; MULITZER, op. cit., s. 400-403, 413, il. 5. Autorowi dziękuję za udostępnienie niepublikowanych materia-
łów z badań w 2018 r.; por. też: wiedniu.pl/kahlenberg/ [dostęp dn. 26.11.2018].
MARIA Brykowska
16. Tuscolano, kościół kamedułów
pustelników, fasada „ bazylikowa ",
fragment widoku z 1663. Fot. Matthias
Mulitzer, przed 2014, zbiory autorki
mostem Ponte Vecchio, zaprojektowany przez Giorgio Vasariego (1565) z otwartą kon-
strukcją dachu wieszarowego, z jednym wieszakiem i z belką wiązarową47.
Należy dodać, że Giovanni Barozzi da Vignola w projekcie kościoła jezuitów 11 Gesu
w Rzymie (1568), stosując nowożytną metodę projektowania - jedności kompozycji pla-
nu, przekroju, bryły i fasady, zgodnie z modułem porządków architektonicznych - nad
nawą zachował tradycyjną konstrukcję dachu wieszarowego z jednym wieszakiem i dwo-
ma zastrzałami, co potwierdza rycina Francesca Villameny z 1617 r. Jednocześnie spadki
połaci dachowych odpowiadały nachyleniu tympanonu48.
Jak bardzo opracowanie bryły i fasady kościołów zawiązane było ze spadkami niskich
dachów, można prześledzić na przykładzie „bazylikowych" brył kościołów kamedułów
pustelników we Włoszech, od projektu architekta zakonu o. Alessandro Secchi z 1607 r.
dla kościoła w Tuscolano, z oknem termalnym w fasadzie, przedstawionej na obrazie
z 1663 r. (il. 16)49. Bardzo możliwe, że przykład ten, w kompozycji fasady „bazylikowej"
i bryły bez okien nad dachami pulpitowymi, był naśladowany w wielu włoskich kościo-
łach zakonu, np. w Monte Giove (po 1605), w Monte Rua (1543-1549, XVII w.), Isola di
San Clemente, w Wenecji (po 1645), w Garda (po 1662)50, a także poza Włochami - na
Kahlenbergu pod Wiedniem (1628-1639), lecz tu - w porównaniu do wymienionych ko-
ściołów włoskich - z wyższym tympanonem w fasadzie. Nie znamy dziś pierwotnej więź-
by dachowej kościoła na Kahlenbergu, wzniesionego zapewne według projektu
przywiezionego z Rytwian przez o. Sylvano Boselli, który rozpoczął budowę eremu
w 1627 r.51 W obu kościołach, na Kahlenbergu i w Rytwianach, bryła z dwuspadowym
dachem nad korpusem i z dwoma pulpitowymi dachami po bokach była identyczna, po-
48 Jerzy KOWALCZYK, „Recepcja traktatu Vignoli w Polsce w XVI i XVII wieku", [w:] Praxis atque theoria. Studia
ofiarowane Profesorowi Adamowi Małkiewiczowi, Kraków 2006, s. 205, il. 8.
49 MULITZER, op. cit., s. 122, il. 1.
50 Ibid., s. 140; s. 152, il. 13; s. 166, il. 1; s. 208, il. 6, 10.
51 Kamień węgielny pod budowę eremu położono w 1629 r.: MNK, BKCz, Opus, Fondatione vell'Eremo d'Vienna
d'Austria, к. 47v, 47 г; Ryszard BRYKOWSKI, „Kahlenberg i jego zabytki", Spotkania z Zabytkami, 1983, nr 1, s. 59-
61, il. 1-2; MULITZER, op. cit., s. 400-403, 413, il. 5. Autorowi dziękuję za udostępnienie niepublikowanych materia-
łów z badań w 2018 r.; por. też: wiedniu.pl/kahlenberg/ [dostęp dn. 26.11.2018].