Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (80.2018)

614

Aleksander Konieczny

kroniki, w 1619 r. do kościoła dobudowano czworoboczną kaplicę, gdyż stary kościół
okazał się zbyt mały, aby pomieścić stale zwiększającą się liczbę pielgrzymów13. Cuno
identyfikował ją z obecnym łącznikiem, przytaczając opis z kroniki, że miała ona dach
bez szczytu, który skośnie dochodził do kopuły krytej blachą14. Kaplicę tę użytkowano
tylko do 1669 r.15, bowiem w roku 1668 proboszcz Andreas lub Andrzej Peche-
nius16 podjął decyzję o rozbudowie kościoła17 i 6 grudnia tego roku zawarł umowę
z mistrzem ciesielskim Marcinem Snopkiem18 z Gliwic19. W kontrakcie określono plan,
który miał przedstawiać pięciopłatkową różę, utworzoną z pięciu kaplic otaczających
centralną kopułę z pięcioma oknami20. Ustalono też termin wykonania prac nie przekra-
czający czterech miesięcy oraz wynagrodzenie w gotówce i naturze21. Początkowo za-
mierzano budowę ścian wygiętych łukowo, jednak wykonanie drewnianej konstrukcji
w takim kształcie okazało się zbyt skomplikowane, co stwierdzono w trakcie kładzenia
podwalin. Zrezygnowano więc z tej koncepcji, zastępując wygięte podwaliny prostymi
i realizując takież ściany22. Podczas prac -jak podał Józef Lompa opierając się na kronice
- cieśla nakłonił proboszcza do umieszczenia dwóch prześwitów w kopule oraz wewnętrz-
nej galerii biegnącej wokół kopuły. Zostało to wykonane na podstawie nowej umowy usta-
lającej też dodatkową zapłatę23. Po zakończeniu budowy kaplic cieśla odmówił pokrycia
ich z zewnątrz deskami twierdząc, że ta praca nie była wyszczególniona w umowie24. Na
podstawie zapewne błędnie zrozumianego zapisu w kronice, Cuno stwierdził, że w 1696
r. wymieniono pierwotną kopułę na obecną25. Jednak zdaniem Lompy wymiana ta doty-
czyła tylko dwóch przeźroczy w kopule na jedno nowe26. Lompa podał też wiadomość
zaczerpniętą z kroniki, niewspomnianą przez Cuno, o pokryciu kaplic gontami przez prze-
ora z Olesna, Jerzego Czekallę, w 1697 r.27 Można zatem sądzić, iż do tego czasu, czyli
przez 27 lat, zrąb ścian kaplic był odsłonięty28.
13 CUNO, op. cit., szp. 393. O nieistniejącej kaplicy pisze również LOMPA, op. cit., s. 13, por. też CICHOŃ, op. cit.,
s. 73.
14 CUNO, op. cit., szp. 393.
15 Ibid; LOMPA, op. cit, s. 13.
16 W swoich tekstach Cuno i Lompa podają nazwisko Pichenius, natomiast w cytatach z kroniki Pechenius. W wizytacji
kościoła z 1679 r. występuje Andreas Pechenius, prepozyt Zgromadzenia Księży Kanoników Regularnych Laterańskich
w Oleśnie, patrz J[oseph] JUNGNITZ, Visitationsberichte der Diozese Breslau. Archidiakonat Oppeln, Tl. 1, Breslau
1904, s. 64.
17 Ibid.
18 Pisownia tego nazwiska jest różna: CUNO, op. cit., szp. 393, podaje Martin Sempek, LOMPA, op. cit., s. 14, Martin
Senepek.
19 CUNO, op. cit., szp. 393; LOMPA, op. cit., s. 14 n. Kronika zawiera odpis umowy zawartej 6 grudnia 1668 r.
20 CUNO, op. cit., szp. 393; LOMPA, op. cit, s. 14.
21 CUNO, op. cit., szp. 393; LOMPA, op. cit., s. 14. Między relacją Cuno a Lompy jest pewna różnica w stosunku do
kwoty wynagrodzenia w gotówce. Cuno twierdzi, że cieśla miał otrzymać 180 talarów, Lompa natomiast, że tylko 80.
Być może zapis w kronice był w tym miejscu nieczytelny, albo któryś z autorów popełnił błąd przy odczycie. Ewa
Cichoń podaje jeszcze niższą kwotę: 50 talarów, por. CICHOŃ, op. cit., s. 74.
22 CUNO, op. cit., szp. 393; LOMPA, op. cit., s. 15. Lompa pisze, że decyzję o rezygnacji budowy ścian łukowo
wygiętych na rzecz ścian prostych podjął proboszcz na etapie kładzenia podwalin.
23 LOMPA, op. cit., s. 15.
24 Ibid.
25 CUNO, op. cit., szp. 393.
26 LOMPA, op. cit., s. 16
27 Ibid.
28 Cichoń (op. cit., s. 76) napisała, że po zakończeniu budowy kaplic sami parafianie przyczynili się do pokrycia kaplic
gontami. Jak wynika jednak z treści kroniki ofiarodawcy sponsorowali tylko deski na podłogi kaplic, a nie na pokrycie ścian.