Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (3.1934-1935)

Ryc. 2. Gniezno. Kościół św. Jerzego. Część wschodnia planu.
archiwalnych, ani w pozostałych szczątkach na Lechowem wzgórzu.
(Wspomnienie kronikarza Dytmara z Merzeburga, który towarzy-
szył cesarzowi Ottonowi III w historycznej pielgrzymce r. 1000 do
grobu św. Wojciecha, nie do innego odnosić się może kościoła, jak
do kościoła Mieszkowego; ma ono dla nas tę niemałą wartość, że prze-
milczeniem o okazałości i ozdobności tej świątyni, ten jej charakter
potwierdza. Niezrozumiałem bowiem byłoby, żeby ten naoczny
świadek, unoszący się nad przepychem i zbytkiem, z jakim Bo-
lesław cesarza w swej rezydencji przyjmował, nie był w niena-
wistnem swem usposobieniu do Chrobrego przeciwstawił tej wspa-
niałości świeckiej ubóstwu i szczupłości Domu Bożego, w którym
zwłoki wielkiego apostoła pogan ku czci powszechnej złożono. Już
ten epizod nie przemawia za przypuszczeniem niektórych histo-
ryków, że kościół pierwotny postawiony był z drzewa).
Na ślady tego budynku poza katedrą, mimo bardzo szczegó-
łowego badania terenu aż do nieruszonej ziemi na całym ob-
szarze wzgórza, nigdzie nie napotkano. Pomiędzy kościołem św.
Jerzego a obecną katedrą natrafiono wprawdzie na dobrze zacho-
wane fundamenta budynku, którego centralny kształt mógł u nie-
których wywołać przypuszczenie, że to pozostałość po przedro-
mańskim kościele Mieszka, ale suppozycja ta jest mylna. Kościółek
ten, który po pożarze z r. 1760 zniesiono, zbudował w r. 1521 ku
czci swego patrona prymas Stanisław Łaski i to — jak o tern
w aktach zaznaczył — „a fundamentis". Poza szczątkami grobowca
fundatora nie było śladu jakichkolwiek starszych grobów, które
przecież być powinny, o ileby tu miała stać pierwsza metropoija.
Wobec ujemnego wyniku badań na całym niezabudowanym
terenie można szukać śladów Mieszkowego kościoła tylko na miej-
scu, które obecnie zajmuje katedra. Ośrodek obecnej bazyliki sta-

10