DOI Kapitel:
24. Gerard de Lairesse
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.65784#0156
24. Gerard de Lairesse
Het groot Schüderboek (XJtfTj
Van den Avondstond.
Vermits alle werken om dezen tyd een einde neemen, zo geeft het zelve volle vryheid
tot allerhande vrolykheden en vermaaken, gelyk danssen, wandelingen, enz. Wanneer
men ook den aftogt van een leger wil verbeelden, ofherders, welker vee door henlieden
weder na huis gedreeven word, is deze stond van den dag daar toe wel de bekwaamste
en natuurlykste. Dit hoofdlicht verändert dikwils van koleur, door tusschenkoming
van opstygende dampen, die het na zieh trekt; doch laat echter niet na de buitenste
deelen, of oppervlaktens, van alle voorwerpen meest altyd uit te breiden. Wanneer
de schaduwen door andere voorwerpen niet ‘gereflexeerd’zyn, zo moeten zy het licht
deelachtig weezen. Deze tyd is heel verschillende van den Morgenstond, welke niet
onaangenaamer is doorflikkerige lichtjes, houdende het algemeene licht wat somber,
’t geen groote partyen maakt, voornaamentlyk wanneer de koleuren door een
verständig Konstenaar eenigzins verstrooid zyn. [...]
Verhandeling van de Landschappen.
[...] Laat ons nu eens, eer wy tot het binnenste geheim dezer oeffening der Konst
indringen, noch eenige omstandigheden verhandeln, en zeggen zekker te zyn, dat
een Landschap het vermaakelykste voorwerp in de Schilderkonst is, en in der daad
met zeer vermögende hoedanigheden omtrent het gezicht voorzien, wanneer het door
een lieffelyke samemsmelting van koleuren, en met een cierlyke schikking gepaard,
de aanschouwers vermaakt en verlustigt. [...]
Het zelve bestaat voornaamentlyk in een ordentelyke schikking van licht en donker
tegen elkanderen, waar uit de goede reddering voortkomt, die op een ongevoelige
wyze ons gezicht misleid, en, schoon het maar een vlak paneel is, echter een natuurlyk
doorzicht, ja de natuur zelve verbeeld.
Hier toe worden vereischt twee hoedanigheden, die het, ten opzichte van ons oog,
behaagelyk maaken; eerstelyk de Schikking, en ten tweden de Koloriet.
De Schikking is een konstige samenstelling van ongelykformige voorwerpen, welke,
schoon ze byeen gezogt zyn, niettemin met de natuur niet strydig, noch ook onmogelyk
schynen.
De Koloriet is een samengepaardheidder welvoegende koleuren, by en op elkanderen,
in de voomoemde voorwerpen, na de gelegentheid en stand derzelve en hunne
hoedanigheid, met de natuur der lucht overeen körnende, waar door ons gezicht
bevredigd en gerust word.
Doch een Schildery, ’t welk een regt en volmaakt Landschap verbeeld, kan noch uit
alle deze voomoemde hoedanigheden alleen niet voortkomen, ten zy ’er een goede
verkiezing voor af gaa; welke bestaat in een veranderlyke samenschikking van
veelerley voorwerpen, als bosschaadjen met doorzichten daar het oog zieh in ver-
154
Het groot Schüderboek (XJtfTj
Van den Avondstond.
Vermits alle werken om dezen tyd een einde neemen, zo geeft het zelve volle vryheid
tot allerhande vrolykheden en vermaaken, gelyk danssen, wandelingen, enz. Wanneer
men ook den aftogt van een leger wil verbeelden, ofherders, welker vee door henlieden
weder na huis gedreeven word, is deze stond van den dag daar toe wel de bekwaamste
en natuurlykste. Dit hoofdlicht verändert dikwils van koleur, door tusschenkoming
van opstygende dampen, die het na zieh trekt; doch laat echter niet na de buitenste
deelen, of oppervlaktens, van alle voorwerpen meest altyd uit te breiden. Wanneer
de schaduwen door andere voorwerpen niet ‘gereflexeerd’zyn, zo moeten zy het licht
deelachtig weezen. Deze tyd is heel verschillende van den Morgenstond, welke niet
onaangenaamer is doorflikkerige lichtjes, houdende het algemeene licht wat somber,
’t geen groote partyen maakt, voornaamentlyk wanneer de koleuren door een
verständig Konstenaar eenigzins verstrooid zyn. [...]
Verhandeling van de Landschappen.
[...] Laat ons nu eens, eer wy tot het binnenste geheim dezer oeffening der Konst
indringen, noch eenige omstandigheden verhandeln, en zeggen zekker te zyn, dat
een Landschap het vermaakelykste voorwerp in de Schilderkonst is, en in der daad
met zeer vermögende hoedanigheden omtrent het gezicht voorzien, wanneer het door
een lieffelyke samemsmelting van koleuren, en met een cierlyke schikking gepaard,
de aanschouwers vermaakt en verlustigt. [...]
Het zelve bestaat voornaamentlyk in een ordentelyke schikking van licht en donker
tegen elkanderen, waar uit de goede reddering voortkomt, die op een ongevoelige
wyze ons gezicht misleid, en, schoon het maar een vlak paneel is, echter een natuurlyk
doorzicht, ja de natuur zelve verbeeld.
Hier toe worden vereischt twee hoedanigheden, die het, ten opzichte van ons oog,
behaagelyk maaken; eerstelyk de Schikking, en ten tweden de Koloriet.
De Schikking is een konstige samenstelling van ongelykformige voorwerpen, welke,
schoon ze byeen gezogt zyn, niettemin met de natuur niet strydig, noch ook onmogelyk
schynen.
De Koloriet is een samengepaardheidder welvoegende koleuren, by en op elkanderen,
in de voomoemde voorwerpen, na de gelegentheid en stand derzelve en hunne
hoedanigheid, met de natuur der lucht overeen körnende, waar door ons gezicht
bevredigd en gerust word.
Doch een Schildery, ’t welk een regt en volmaakt Landschap verbeeld, kan noch uit
alle deze voomoemde hoedanigheden alleen niet voortkomen, ten zy ’er een goede
verkiezing voor af gaa; welke bestaat in een veranderlyke samenschikking van
veelerley voorwerpen, als bosschaadjen met doorzichten daar het oog zieh in ver-
154