DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:[Rozprawy]
DOI Artikel:Rożek, Michał: Źródła do fundacji i budowy królewskiej kaplicy Wazów przy katedrze na Wawelu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48043#0016
MICHAŁ ROŻEK
11. 4. G. B. Gisleni, Plan krypt katedralnych (wg J. My-
cielski, Gaetano Chiaveri w Polsce, Spr. KHS VI, 1900,
s. 78)
niowe trwały do r. 1676 i prowadził je z funduszów
królewskich biskup Andrzej Trzebicki49.
I jeszcze jedno — wnioski nasuwające się po przy-
jęciu takiego datowania. Przede wszystkim należy sta-
nowczo odrzucić sugestie dotyczące częściowego współ-
autorstwa kaplicy przez Sebastiana Salę 50, nadto przy-
jęte kiedyś na r. 1654 autorstwo stiuków G.F. Rossiego 51,
zaś do szczegółowego ponownego rozważenia pozostaje
sprawa autorstwa całej kaplicy, stanowiąc w dzisiejszym
stanie badań kwestię nadal otwartą 52.
49 Kaplicę w r. 1845 odnowił kanonik Antoni Bystrzonowski. Wew-
nątrz kaplicy znajduje się majuskułowy napis: „A .M.D.G. Antonius
Bystrzonowski Decanus Cathed. Cracori. Restaurarit Al). MI)CCCXXXXV”,
W tym okresie Teodor Baltazar Stachowicz odnowił obraz Wniebowzięcia
NMP, mieszczący się w retabulum ołtarzowym kaplicy; —- por. HOSZOW-
WSKI. jw., s. 273—74; — tenże, Życiorys księdza Antoniego Andrzeja
Bystrzonowskiego S.T.D. dziekana kapitały katedr, krak. i senatora b. Rzeczy-
pospolitej Krakowskiej, Kraków 1851, s. 9; — ŁĘTOWSKI, Katalog, jw.,
s. 107.
50 Hipotetycznie autorstwo dolnej części kaplicy wysunięto w Ka-
talogu Zabytków, jw., ś. 82.
51 Stiuki w pendentywach odniósł W. Tomkiewicz do Giovanni Erah-
cesca Rossiego, datując je na rok 1654 — por. TOMKIEWICZ, Francesco
Rossi ..., jw., s. 210—211. Z zastrzeżeniem atrybucję Tomkiewicza przyjął
ZAGÓROWSKI, Z działalności Gian Francesca Rossiego ..., jw., s, 45. —
W swych rozważaniach Zagórowski ustala trzy fazy budowy kaplicy ■—
ok. 1635 za Zygmunta III, przed 1655 za Jana Kazimierza (Rossi) i ukoń-
czenie ok. 1667 za Trzebickiego wraz z pracami wykończeniowymi pó rok
1676 (ZAGÓROWSKI, jw., s. 50). Natomiast A. Bochnak swego czasu
twierdził, że kaplica Wazów powstała ok. poi. XVII w., a stiuki są „na-
śladownictwem powstałym pod wrażeniem dzieł Falconiego” — por. A. BOCH-
NAK, Gioeanni Baptista Falconi, Kraków 1925, s. 19.
52 Dotychczas za domniemanego architekta kaplicy powszechnie
uchodzi Giovanni Baptista Gisleni. Bodaj po raz pierwszy nazwisko to
wydobył Ambroży GRABOWSKI. WT trzecim wydaniu przewodnika po
Krakowie (1836, s. 92) tak pisał — „może być, że rysunek na tę kaplicę dał
Rzymianin Jan Rapt. Piclenus [!]”, a w wydaniu czwartym (1844, s. 136).
podał już poprawną wersję nazwiska — Gislenus. Za tym zasłużonym, ba-
daczem powtórzył tę hipotetyczną informację biskup Ludwik Łętowski,
pisząc: „ma być architektem tej kaplicy Jan Baptysta Pielenus”.'.(sic — tu
uwaga, w egzemplarzach poprawionych ręką autora jest zmiana nazwiska
na Gislenus) — por. Katedra na Wawelu, jw., s, 33. Za nimi wszyscy zaj-
mujący się epoką Wazów przypisali Gisleniemu autorstwo architektoniczne
budowli. Wydaje się, że marginalna, nie wfążąca i nie oparta na materiale
źródłowym wzmianka u Grabowskiego nie może być wystarczającą pods-
tawą do wysuwania autora kaplicy, a jedynie dalsze badania źródłowe
i analiza stylistyczna pomogą wyjaśnić ten tak istotny, a zawikłahy przez
niedokładne datowanie obiektu, problem. Również autorstwo obrazu Wnie-
bowzięcia NMP budzi zastrzeżenia. ŁĘTOWSKI (Katedra na Wawelu,
jw., s. 33) podał informację, jakoby twórcą obrazu był Hiszpan juań de
Roelas, żyjący w latach 1558—1625; — por. też K. ESTREICHER, Kra-
ków, Kraków 1938, s. 188; —■ U. THIEME-BECKER, Allgemeines Lexikon
der Bildenden Kunstler, t. XXIX, Leipzig 1935, s. 169 — wśród dzieł arty-
sty nie uwzględnia naszego obrazu.
DOCUMENTS CONCERNANT LA FONDATION ET LA CONSTRUGTION DE LA CHAPELLE
ROYALE DES VASA AUPRES DE LA CATHEDRALE DU WAWEL
Aupres de la cathedrale de Cracovie au Wawel se
trouve la chapelle royale de la dynastie des Vasa. Jusqu?a
present ił n’y avait pas de monographie a son sujet. On
lui attribuait differentes dates. L’ecart chronologique
etait grand, aliant de 1598 a 1676. Sa datation exacte
etait difficile a cause du testament du roi Sigismond III
Vasa du 19 mai 1598, dans lequel le roi ecrit au sujet
de la fondation projetee du mausolee de familie. A la
suitę d’investigations dans les archives on a decouvert
deux autres testaments du monarque, de 1621 et de 1623.
Le deuxieme est aussi le dernier testament de Sigismond
III. II en resulte que la chapelle des Vasa n’a pas ete
8
11. 4. G. B. Gisleni, Plan krypt katedralnych (wg J. My-
cielski, Gaetano Chiaveri w Polsce, Spr. KHS VI, 1900,
s. 78)
niowe trwały do r. 1676 i prowadził je z funduszów
królewskich biskup Andrzej Trzebicki49.
I jeszcze jedno — wnioski nasuwające się po przy-
jęciu takiego datowania. Przede wszystkim należy sta-
nowczo odrzucić sugestie dotyczące częściowego współ-
autorstwa kaplicy przez Sebastiana Salę 50, nadto przy-
jęte kiedyś na r. 1654 autorstwo stiuków G.F. Rossiego 51,
zaś do szczegółowego ponownego rozważenia pozostaje
sprawa autorstwa całej kaplicy, stanowiąc w dzisiejszym
stanie badań kwestię nadal otwartą 52.
49 Kaplicę w r. 1845 odnowił kanonik Antoni Bystrzonowski. Wew-
nątrz kaplicy znajduje się majuskułowy napis: „A .M.D.G. Antonius
Bystrzonowski Decanus Cathed. Cracori. Restaurarit Al). MI)CCCXXXXV”,
W tym okresie Teodor Baltazar Stachowicz odnowił obraz Wniebowzięcia
NMP, mieszczący się w retabulum ołtarzowym kaplicy; —- por. HOSZOW-
WSKI. jw., s. 273—74; — tenże, Życiorys księdza Antoniego Andrzeja
Bystrzonowskiego S.T.D. dziekana kapitały katedr, krak. i senatora b. Rzeczy-
pospolitej Krakowskiej, Kraków 1851, s. 9; — ŁĘTOWSKI, Katalog, jw.,
s. 107.
50 Hipotetycznie autorstwo dolnej części kaplicy wysunięto w Ka-
talogu Zabytków, jw., ś. 82.
51 Stiuki w pendentywach odniósł W. Tomkiewicz do Giovanni Erah-
cesca Rossiego, datując je na rok 1654 — por. TOMKIEWICZ, Francesco
Rossi ..., jw., s. 210—211. Z zastrzeżeniem atrybucję Tomkiewicza przyjął
ZAGÓROWSKI, Z działalności Gian Francesca Rossiego ..., jw., s, 45. —
W swych rozważaniach Zagórowski ustala trzy fazy budowy kaplicy ■—
ok. 1635 za Zygmunta III, przed 1655 za Jana Kazimierza (Rossi) i ukoń-
czenie ok. 1667 za Trzebickiego wraz z pracami wykończeniowymi pó rok
1676 (ZAGÓROWSKI, jw., s. 50). Natomiast A. Bochnak swego czasu
twierdził, że kaplica Wazów powstała ok. poi. XVII w., a stiuki są „na-
śladownictwem powstałym pod wrażeniem dzieł Falconiego” — por. A. BOCH-
NAK, Gioeanni Baptista Falconi, Kraków 1925, s. 19.
52 Dotychczas za domniemanego architekta kaplicy powszechnie
uchodzi Giovanni Baptista Gisleni. Bodaj po raz pierwszy nazwisko to
wydobył Ambroży GRABOWSKI. WT trzecim wydaniu przewodnika po
Krakowie (1836, s. 92) tak pisał — „może być, że rysunek na tę kaplicę dał
Rzymianin Jan Rapt. Piclenus [!]”, a w wydaniu czwartym (1844, s. 136).
podał już poprawną wersję nazwiska — Gislenus. Za tym zasłużonym, ba-
daczem powtórzył tę hipotetyczną informację biskup Ludwik Łętowski,
pisząc: „ma być architektem tej kaplicy Jan Baptysta Pielenus”.'.(sic — tu
uwaga, w egzemplarzach poprawionych ręką autora jest zmiana nazwiska
na Gislenus) — por. Katedra na Wawelu, jw., s, 33. Za nimi wszyscy zaj-
mujący się epoką Wazów przypisali Gisleniemu autorstwo architektoniczne
budowli. Wydaje się, że marginalna, nie wfążąca i nie oparta na materiale
źródłowym wzmianka u Grabowskiego nie może być wystarczającą pods-
tawą do wysuwania autora kaplicy, a jedynie dalsze badania źródłowe
i analiza stylistyczna pomogą wyjaśnić ten tak istotny, a zawikłahy przez
niedokładne datowanie obiektu, problem. Również autorstwo obrazu Wnie-
bowzięcia NMP budzi zastrzeżenia. ŁĘTOWSKI (Katedra na Wawelu,
jw., s. 33) podał informację, jakoby twórcą obrazu był Hiszpan juań de
Roelas, żyjący w latach 1558—1625; — por. też K. ESTREICHER, Kra-
ków, Kraków 1938, s. 188; —■ U. THIEME-BECKER, Allgemeines Lexikon
der Bildenden Kunstler, t. XXIX, Leipzig 1935, s. 169 — wśród dzieł arty-
sty nie uwzględnia naszego obrazu.
DOCUMENTS CONCERNANT LA FONDATION ET LA CONSTRUGTION DE LA CHAPELLE
ROYALE DES VASA AUPRES DE LA CATHEDRALE DU WAWEL
Aupres de la cathedrale de Cracovie au Wawel se
trouve la chapelle royale de la dynastie des Vasa. Jusqu?a
present ił n’y avait pas de monographie a son sujet. On
lui attribuait differentes dates. L’ecart chronologique
etait grand, aliant de 1598 a 1676. Sa datation exacte
etait difficile a cause du testament du roi Sigismond III
Vasa du 19 mai 1598, dans lequel le roi ecrit au sujet
de la fondation projetee du mausolee de familie. A la
suitę d’investigations dans les archives on a decouvert
deux autres testaments du monarque, de 1621 et de 1623.
Le deuxieme est aussi le dernier testament de Sigismond
III. II en resulte que la chapelle des Vasa n’a pas ete
8