Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (35.1973)

JAN OSTROWSKI

FLORES VITAE B. SALOMEAE, NIEZNANY CYKL GRAFICZNY
JERZEGO ELEUTERA SZYMONOWICZA-SIEMIGINOWSKIEGO

Uwieńczeniem poważnego przedsięwzięcia artystycz-
nego, jakim była rozbudowa pustelni bł. Salomei w Gro-
dzisku koło Skały1, stało ąię wydanie w r. 1691 przez
ks. Sebastiana Piskorskiego, mecenasa i architekta
w jednej osobie, łacińsko-polskiego dziełka pt. Flores
Vitae B. Salomeae...2. Książka zawiera obszerny żywot
błogosławionej i dzieje jej kultu oraz szczegółowy opis
fundacji w Grodzisku. Aktualność tematyki wiązała się
z niedawną (1673) beatyfikacją Salomei, z której klasz-
torem, krakowskimi klaryskami, Piskorski był związany
jako spowiednik i kapłan kościoła w Grodzisku.
Część książki dotycząca bezpośrednio Salomei, oparta
głównie na jej żywocie pióra Opatoviusza3, dzieli się
na krótkie rozdziały (flores), odnoszące się do posz-
czególnych epizodów. Każdy „kwiat” składa się z opisu
wydarzenia, uzupełnionego napisem (lemma), będącym
najczęściej cytatem biblijnym i czterowierszem (rym,
epigramma), wysuwającym wnioski filozoficzno-moralne.
Organiczną częścią każdego rozdziału jest również
ilustracja, wykonana techniką miedziorytu, złożona z ko-
lei ze sceny rzeczywistej (icon) i odpowiadającego jej
przedstawienia symbolicznego (hieroglipliicon), wraz
ze znaną już lemmą. Całość tworzy więc rozbudowany
emblem. To charakterystyczne dla epoki łączenie obrazu
z tekstem było ulubioną formą twórczości Piskorskiego,
1 J. PRZAŁA, Architektura i rzeźba Grodziska kolo Skały, „Billi.
Hist. Sztuki” XXI, 1959, nr 1, s. 123.
2 Flores Vitae B. Salomeae Virginis, Principis Poloniae, Reginae
Haficiae, Ordinis S. Clarae Primae in Polonia Fundatricis. Iconibus, Hie-
rogliphicis, Lemmatis, Epigrammatis, ezplicatis Yernantes, Aucto^e M. Se-
bastiano Piskorski, V. I. D. et Professore in Alma Unirersitate Studij Cra-
cociensis, Eremi B. Salomeae de Lapide S. Mariae Presbytero. Cum licentia
Superorum. A. D. MDCXCI, Cracoviae Typis Universitatis. Książka miała
następnie wydania w Krakowie w r. 1734 oraz w Warszawie w r. 1735
(z częściową zmianą tytułu). — Tekst żywotu Salomei wykorzystał ponadto
J. K. RUBINKOWSKI, w f>anegiryku pt. Bellona triumphorum..., doty-
czącym zwycięstwa Jana III pod Chocimiem, wydanym łącznie z Gemma
Coronae Sarmatiae J. MOCKIEGO (Poznań 1746). — Por. K. ESTREI-
CHER, Bibliografia Polska, t. 24, s. 321—323, t. 22, s. 477.
3 A. OPATOYIUS, Żywot i cuda Salomei, Krolowey Gulickiey abo
Halickiey, córki Leszka Białego, siostry Bolesława Pudlka, Monarchów Pol-
skich, Kraków 1633.
Dokładne opracowanie żywota i dziejów kultu Salomei zob. Hagiografia
polska, słownik bio-bibhograficzny, red, O,R, GUSTAW, Poznań-War-
szawa-Lublin 1972, t. II, s. 300-313.
Por. Z. MAŚLIŃSKA-NOWAKOWA, Formy słowno-obrazowe
w dekoracji kościoła św. Anny w Krakowie, [w:] Treści dzieła sztuki. Ma-

będącego najprawdopodobniej autorem bogatego prog-
ramu dekoracji kościoła św. Anny w Krakowie4. Nic
dotąd nie wiadomo o autorze rycin, pomimo że w le-
wym dołnym rogu jednej z nich (scena Śmierci Kolomana)
umieścił on' słabo czytelną sygnaturę; IS inne 4a.
Cykl dwudziestu trzech ilustracji Flores jest ory-
ginalnym 5 i najobszerniejszym zespołem ikonografii
bł. Salomei. Pomimo dość nierównego poziomu, stanowi
również wybitny zabytek krakowskiej grafiki ostatniej
ćwierci XVII w., jak dotąd zupełnie nieopracowany 6
Cykl obejmuje następujące ryciny 7:
1. Karta tytułowa (ił. 1).
2. Narodziny Salomei (ił. 2).
3. Pierwsze słowa wypowiedziane przez Salomeę (ił. 3).
4. Ślub panieństwa.
5. Zaręczyny z Kolomanem (ił. 4).
6. Ślub z Kolomanem (ił. 5).
7. Ślub trzeciej reguły franciszkańskiej.
8. Umartwienia i modlitwy nocne.
9. Salomea oddaje bł. Kunegundę za żonę Bolesławowi
Wstydliwemu.
10. Koronacja Kolomana i Salomei.
11. Działalność dobroczynna Salomei (ił. 6).
12. Śmierć Kolomana.
teriały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk ■— grudzień 1966,
Warszawa 1969, s. 195—213; .•— taż sama, Literackie źródła dekoracji
kościoła św. Anny w Krakowie, „Rocz. Krak.” XLII, 1971, s. 64—76.
Obszerniejsze omówienie strony treściowej rycin, związanej z szerszą pro-
blematyką mecenatu artystycznego ks. Piskorskiego, wykracza poza ramy
niniejszego artykułu.
4a Doc. dr. M. Karpowiczowi serdecznie dziękuję za zwrócenie mi
uwagi na tę sygnaturę.
5 Omawiany cykl powstał niezależnie od ryciny z trzynastoma sce-
nami z życia Salomei, wykonanej w r. 1601 przez Jakuba Lauro i wzorowa-
nej na niej rycinie z kolońskiej serii Ic.ones et Miracula ... Petera Overadta,
z lat 1605—1606; — por. M. MACHARSKA, Seria rycin Icones et Mira-
cula Sanctorum Poloniae, próba icyjaśnienia genezy, „Rocz. Bibl. PAN
w Krakowie” XIII, 1967, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968, il. 2 i 3.
6 Por. A. TREIDEROWA, Ze studiów nad ilustracją wydawnictw
krakowskich w w. XVII (z drukarń Piotrkowczyków, Cezarych, Szedlów
i Kupiszów), „Rocz. Bibl. PAN w Krakowie” XIV, 1968, Wrocław-War-
szawa-Kraków 1969.
• Wymiary rycin wynoszą ok. 13,5 x 16,5—17,5 cm, niektóre mają
ścięte rogi. Tytuły poszczególnych scen zostały częściowo przekształcone.
Ryciny mają numerację rzymską od I do XXII, z pominięciem strony
tytułowej.

43