DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.48043#0237
Hinweis: Dies ist eine zusätzlich gescannte Seite, um Farbkeil und Maßstab abbilden zu können.
0.5
1 cm
O CZTERECH MALARZACH EPOKI BAROKU
żadnych malowideł ani dekoracji, ale kiedyś były.
W Archiwum Toruńskim znajduje się album z widokami
budowli Torunia, które rysował około r. 1740 Georg
Friedrich Steiner. Trzy rysunki dotyczą kolegium jezu-
ickiego. Pierwszy przedstawia widok ogólny kolegium.
Jest to zwarty blok dwupiętrowy z dostawioną przy
głównym wejściu jednopiętrową wieżyczką z latarnią
na dachu. Elewacje są bardzo bogato zdobione. Wszyst-
kie okna mają uszite obramienia z dodanymi obfitymi
girlandami. Ponadto między kondygnacjami rozmiesz-
czone są owalne medaliony w kartuszowych obramie-
niach. Wieżyczka wejściowa również posiada bogatą de-
korację, której centrum zajmuje herb biskupa. Rysu-
nek nosi datę 1744. Dwa następne rysunki ukazują
obrazy w medalionach wraz z napisami. Uzupełnieniem
tych rysunków są opisy gmachu: łaciński w dziele
Pratorius-Wernicke, niemiecki w rękopisie Wernickego9.
Oba opisy zaczerpnięte są podobno z rękopisu Baum-
gartena, pisarza miejskiego na przełomie XVII i XVIII w.
Z opisów tych dowiadujemy się, że ozdoby przy oknach
wykonane były z gipsu, natomiast obrazy w owalach
malowane al fresco. Również ze stiuku była dekoracja na
froncie wieżyczki. Na czerwonej tarczy herb Dąbskich
(Godziemba), obok infuła i pastorał oraz mitra książęca
i miecz. Poniżej w owalu czarna tablica erekcyjna z da-
tą 1702.
Dziełem Wilanta były malowane al fresco symbole
w medalionach, natomiast nie można mu przypisać
stiuków. Bogato zdobione sztukateriami fasady kamienic
występują w Toruniu w latach 1693—171010. Serię roz-
poczyna pałac biskupa Dąbskiego z r. 1693 przy ul. Że-
glarskiej. Najbogatszym okazem jest patrycjuszowska
kamienica „pod gwiazdą” w Rynku Staromiejskim11.
Układ i detale są różne, ale wspólny jest ogólny cha-
rakter dekoracji i obficie stosowane ciężkie girlandy
z kwiatów. Zapewne są one dziełem jednego warsztatu,
działającego w Toruniu przez 10 lat (do oblężenia miasta
przez Szwedów __11 ' ~
terie na kolegń ęz
przypuszczalnie =-
Dąbskiego. — t
Jakiż więc 1 -
mówi, że jego c=_
incrustatio exten = w
kich oznacza z: =—
oznaczać sztuk* —
— o
9 prAtorius = &
Eeschreibung der Sta -
,,'Hocce Collegium ab 1 —
donec tandem antę al E
Lubraniec Dąbski, E E—
tiam, uti hodie ridetui E
est, guod et ipsa in E"
per gradus ad Collegi — N
turriculae a Patribu E
Societati huic favent E"
ubi in scuto rubro a — co
Episcopali atąue mitr —
a duobus geniis suble zz_
gypso affabre facta, li —
Celsissimus princeps ——
Jesu domicilium, rei. —
= CM
E E
||
11.4. Siekierki, kościół parafialny, framgent polichromii
z Apoteozą św. Jadwigi. (Fot. IS PAN)
nych dekoracjach kamienic toruńskich — były własno-
ręcznym dziełem Wilanta.
Na podstawie rysunków trudno coś powiedzieć o stro-
nie artystycznej malowideł. Ich sens również pozostaje
zagadką, mimo że nad każdym obrazem znajdowała się
wstęga z napisem. Przypuszczalnie symbole odnoszą się
do działalności zakonu jezuitów. Teksty zebrane są z roz-
maitych źródeł. Kilka z nich pochodzi z Pisma św., nie-
które wyjęte są z pisarzy starożytnych. Oczywiście do-
bór tekstów i symboli nie jest dziełem malarza. Zestawił
Domini 1702. [...] Externa facies huius Collegii elegantia sua maxime est
conspicua, muttitudine fenestrarum, ornamentis ex gypso affabre factis
distinctarum, picturisgue duplici ordine in spatiis formae oralis ingeniosae
circumsecus Italico morę, a la fresco dieto, expressis, haud parum insignis. [...]
Archiwum Toruńskie, sygn. rkps X-25. Rękopis Wernickiego z r. 1856:
„Nach der Baumgartschen Handschrift war dieses Gebdude, namentlich durch
seine geschmackcolle Schbnheit seiner ausseren Gestalt die sich in einer Menge
von Fenstern aussprach, die durch die kunstlichen Stukatur-Arbeiten von
einander geschieden waren, sowie durch die zwischen den Stockwerken des
Gebaudes angebrachten Rudgemalden im italienischen Geschmack a la fresco
mit hbchst ansprechenden Sinnspriichen, und lateinischen Denksprilchen, eine
der Hauptzierden der Stadt”.
10 G. CHMARZYŃSKI, Sztuka to Toruniu. Zarys dziejów [w:] Dzieje
Torunia. Praca zbiorowa z okazji 700-lecia miasta. Pod redakcją Kazimie-
rza Tymienieckiego, Toruń 1933, s. 521.
11 Repr. J. ZACHWATOWICZ, Architektura polska, Warszawa 1966,
ii. 169 i 170.
177
żadnych malowideł ani dekoracji, ale kiedyś były.
W Archiwum Toruńskim znajduje się album z widokami
budowli Torunia, które rysował około r. 1740 Georg
Friedrich Steiner. Trzy rysunki dotyczą kolegium jezu-
ickiego. Pierwszy przedstawia widok ogólny kolegium.
Jest to zwarty blok dwupiętrowy z dostawioną przy
głównym wejściu jednopiętrową wieżyczką z latarnią
na dachu. Elewacje są bardzo bogato zdobione. Wszyst-
kie okna mają uszite obramienia z dodanymi obfitymi
girlandami. Ponadto między kondygnacjami rozmiesz-
czone są owalne medaliony w kartuszowych obramie-
niach. Wieżyczka wejściowa również posiada bogatą de-
korację, której centrum zajmuje herb biskupa. Rysu-
nek nosi datę 1744. Dwa następne rysunki ukazują
obrazy w medalionach wraz z napisami. Uzupełnieniem
tych rysunków są opisy gmachu: łaciński w dziele
Pratorius-Wernicke, niemiecki w rękopisie Wernickego9.
Oba opisy zaczerpnięte są podobno z rękopisu Baum-
gartena, pisarza miejskiego na przełomie XVII i XVIII w.
Z opisów tych dowiadujemy się, że ozdoby przy oknach
wykonane były z gipsu, natomiast obrazy w owalach
malowane al fresco. Również ze stiuku była dekoracja na
froncie wieżyczki. Na czerwonej tarczy herb Dąbskich
(Godziemba), obok infuła i pastorał oraz mitra książęca
i miecz. Poniżej w owalu czarna tablica erekcyjna z da-
tą 1702.
Dziełem Wilanta były malowane al fresco symbole
w medalionach, natomiast nie można mu przypisać
stiuków. Bogato zdobione sztukateriami fasady kamienic
występują w Toruniu w latach 1693—171010. Serię roz-
poczyna pałac biskupa Dąbskiego z r. 1693 przy ul. Że-
glarskiej. Najbogatszym okazem jest patrycjuszowska
kamienica „pod gwiazdą” w Rynku Staromiejskim11.
Układ i detale są różne, ale wspólny jest ogólny cha-
rakter dekoracji i obficie stosowane ciężkie girlandy
z kwiatów. Zapewne są one dziełem jednego warsztatu,
działającego w Toruniu przez 10 lat (do oblężenia miasta
przez Szwedów __11 ' ~
terie na kolegń ęz
przypuszczalnie =-
Dąbskiego. — t
Jakiż więc 1 -
mówi, że jego c=_
incrustatio exten = w
kich oznacza z: =—
oznaczać sztuk* —
— o
9 prAtorius = &
Eeschreibung der Sta -
,,'Hocce Collegium ab 1 —
donec tandem antę al E
Lubraniec Dąbski, E E—
tiam, uti hodie ridetui E
est, guod et ipsa in E"
per gradus ad Collegi — N
turriculae a Patribu E
Societati huic favent E"
ubi in scuto rubro a — co
Episcopali atąue mitr —
a duobus geniis suble zz_
gypso affabre facta, li —
Celsissimus princeps ——
Jesu domicilium, rei. —
= CM
E E
||
11.4. Siekierki, kościół parafialny, framgent polichromii
z Apoteozą św. Jadwigi. (Fot. IS PAN)
nych dekoracjach kamienic toruńskich — były własno-
ręcznym dziełem Wilanta.
Na podstawie rysunków trudno coś powiedzieć o stro-
nie artystycznej malowideł. Ich sens również pozostaje
zagadką, mimo że nad każdym obrazem znajdowała się
wstęga z napisem. Przypuszczalnie symbole odnoszą się
do działalności zakonu jezuitów. Teksty zebrane są z roz-
maitych źródeł. Kilka z nich pochodzi z Pisma św., nie-
które wyjęte są z pisarzy starożytnych. Oczywiście do-
bór tekstów i symboli nie jest dziełem malarza. Zestawił
Domini 1702. [...] Externa facies huius Collegii elegantia sua maxime est
conspicua, muttitudine fenestrarum, ornamentis ex gypso affabre factis
distinctarum, picturisgue duplici ordine in spatiis formae oralis ingeniosae
circumsecus Italico morę, a la fresco dieto, expressis, haud parum insignis. [...]
Archiwum Toruńskie, sygn. rkps X-25. Rękopis Wernickiego z r. 1856:
„Nach der Baumgartschen Handschrift war dieses Gebdude, namentlich durch
seine geschmackcolle Schbnheit seiner ausseren Gestalt die sich in einer Menge
von Fenstern aussprach, die durch die kunstlichen Stukatur-Arbeiten von
einander geschieden waren, sowie durch die zwischen den Stockwerken des
Gebaudes angebrachten Rudgemalden im italienischen Geschmack a la fresco
mit hbchst ansprechenden Sinnspriichen, und lateinischen Denksprilchen, eine
der Hauptzierden der Stadt”.
10 G. CHMARZYŃSKI, Sztuka to Toruniu. Zarys dziejów [w:] Dzieje
Torunia. Praca zbiorowa z okazji 700-lecia miasta. Pod redakcją Kazimie-
rza Tymienieckiego, Toruń 1933, s. 521.
11 Repr. J. ZACHWATOWICZ, Architektura polska, Warszawa 1966,
ii. 169 i 170.
177