Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (35.1973)

JANUSZ MACIEJ MICHAŁOWSKI

PORTRET MARY MOORE
AKWARELA TADEUSZA KOŚCIUSZKI W BIBLIOTECE POLSKIEJ W PARYŻU

W zbiorach Biblioteki Polskiej w Paryżu znajduje
się akwarela pędzla Tadeusza Kościuszki (22,8 X 16,4 cm,
owal w świetle passe-partout) — profilowy portrecik
młodej dziewczyny — Mary P. Moore, która sama na
odwrocie napisała: ,,This my likness was taken by // Ge-
neral Kosciusko [sic] in the year 1798 // Mary P. Moore”.
W 1798 r. 42-letni Naczelnik przegranego powstania
i niedawny więzień Twierdzy Pietropawłowskiej prze-
bywał w Stanach Zjednoczonych. Wyniesione z war-
szawskiej Szkoły Rycerskiej zamiłowania i umiejętności
artystyczne, pogłębiane w czasie paryskich studiów,
kultywowane były przez Kościuszkę do ostatnich chwil
życia. Ich też świadectwem jest i skromny portrecik
młodziutkiej Amerykanki w lekko pomarańczowej sukni,
z niebieską przepaską we włosach, o delikatnej różowej
karnacji twarzy; dziś akwarela bardzo wyblakła na
skutek wieloletniego eksponowania.
Napisy na odwrocie składają się na kronikę dziejów
portretu Mary Moore: „Presented by Miss Martha P.

Dubois to her cousin // Miss Martha Engels and by her
presented to the Polish // Libr ary // 1836 // Philadephia”.
Dalej zaś: ,,.Biblioteka polska w Stanach Zjednoczonych
północn[ej} // Ameryki dla\Biblioteki Wydziału Historycz-
nego w Paryżu // jako jedynego składu narodowości pol-
skiej, tę drogą dla // serca Polaka pamiątkę, własnoręczną
robotę Tadeusza // Kościuszki, ofiaruje. — // Troja (N.Y.)
// 25 sierpnia 1839 roku // Marcin Rosienkiewicz // dnia
26 stycznia 1840 składam tę // pamiątkę w ręce czcigodnego
J. U. Niemcewicza. Paryż // Eustachy Januszkiewicz”.
Tak to portrecik trafił do rąk innego wychowanka Szkoły
Rycerskiej — Niemcewicza.
Traktowana ze zrozumiałym pietyzmem przez Bi-
bliotekę Polską akwarela Kościuszki dzieliła wojenne losy
zbiorów — - ewakuację i ukrycie przed Niemcami w za-
przyjaźnionych instytucjach francuskich, a obecnie
wchodzi w skład stałej ekspozycji muzealnej przy Quai
d’Orleans.

LE PORTRAIT DE MARY MOORE
AQUARELLE DE THADŹE KOŚCIUSZKO A LA BIBLIOTHEQUE POLONAISE DE PARTS

Dans les collections de la Bibliotheque Polonaise de
Paris se trouve un portrait a l’aquarelle d’une jeune
Americaine, Mile Mary P. Moore, peint en 1798 aux
Etats-Unis par le generał Thadee Kościuszko (1746—

1817), chef de 1’insurrection de 1794. Kościuszko avait
acquis la science artistique a 1’Ecole des Chevaliers
(Corps de Cadets de Varsovie) et il l’a ensuite appro-
fondie a Paris.

68