Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (35.1973)

RECENZJE

WYSTAWY

PIOTR SKUBISZEWSKI

„REN — MOZA. SZTUKA I KULTURA 800 — 1400”
WYSTAWA W KOLONII I W BRUKSELI, 1972

Lata po drugiej wojnie światowej przyniosły nie-
znane przedtem nasilenie wystaw sztuki dawnej. Idea
wydobywania dzieł z muzeów, kościołów, pałaców i do-
mów mieszczańskich — niekiedy z zakamarków trudno
dostępnych — a następnie ich eksponowania obok siebie
i porządkowania w zespołach, w których nigdy przedtem
razem nie występowały, ale w których dopiero ujawniają
swoją historyczno-artystyczną wartość — zatoczyła w o-
statnim ćwierćwieczu w świecie naukowym historii sztuki
niezwykle szerokie kręgi. Historyk sztuki, kiedy badane
przez siebie dzieła ogląda zestawione w jednym miejscu
i kiedy ma możność bezpośredniego ich porównywania,
znajduje się z punktu widzenia warunków procesu poz-
nawczego w sytuacji optymalnej. Przekracza bowiem
wówczas bariery rzeczywistego czasu i rzeczywistej prze-
strzeni, w których osadzone są twory człowieka; włącza
się wprost w nurt tego autonomicznego strumienia czasu,
który sam tworzy rozpatrując sztukę w rytmie jej włas-
nych przemian. Nie musi on przy tym uciekać się do tego
zastępczego, a zawsze zawodnego środka jakim jest re-
produkcja. Ta instrumentalna wartość wystaw sprawiła,
że stały się one istotnym czynnikiem stymulującym ba-
dania, niekiedy bezpośrednio wpływającym na ich kieru-
nek i szczegółowe wyniki. Owa rola szczególnie wyra-
ziście zarysowała się w powojennej mediewistyce.
Wobec braku źródeł pisanych, przy atrybuowaniu
i lokalizowaniu dzieł sztuki średniowiecznej analiza po-
równawcza odgrywa w całokształcie operacji poznawczych
zazwyczaj większą rolę niż w odniesieniu do zabytków
późniejszych. A właśnie na dające najlepszą do tego pod-
1 Wykazy bieżących wystaw publikowane są w czasopismach „Gazette
des Beaux-Arts” i , ,Kunstchronik”.
2 Berner Kunstmuseum, Kunst des fruhen Mittelalters, 19. Juni bis
31. Oktober 1949, Bern 1949; — Bayerische Staatsbibliothek Miinchen, Ars
Sacra, Kunst des fruhen Mittelalters, Juni—Oktober 1950, Miinchen 1950.
3 L’art roman, Ezposition organisee par le Gounernement Espagnol sous
les auspices du Conseil de 1’Europe, Barcelona et Santiago de Cornpostela
1961.
4 L’Europę gothigue, XIIe—XIVe siecles, Musee du Lowcre, Pawillon
de Florę, Paris 2 awril— ler juillet 1968.
5 Ausstellung Romanische Kunst in (isterreich, Veranstaltet won der
Stadtgemeinde Krems an der Donau, 21. Mai bis 25. Oktober 1964, Krems
a.d. Donau 1964.
6 Ausstellung Gotik in (isterreich, Veranstaltet won der Stadt Krems an
der Donau, 19. Mai bis 15. Oktober 1967, Krems a.d. Donau 1967.

stawę wystawy musiały obiekty średniowieczne czekać
dłużej od innych. Dopiero w rezultacie “wszechstronnego
i intensywnego rozwoju form życia naukowego historii
sztuki w okresie powojennym zaczęto wydobywać te naj-
bardziej rozproszone i najtrudniej dostępne dzieła
z ich odosobnienia i zaczęto je ze sobą zestawiać. Ilość
i różnorodność wystaw zorganizowanych . w Europie
i Ameryce w ostatnim ćwierćwieczu, ,a interesujących
historyka sztuki-mediewistę jest bardzo znaczna1.
Na ich czoło wysuwają się wprawdzie nieliczne, ale
bardzo ważne ze względu na swój zasięg wielkie wystawy
obrazujące sztukę w wielu krajach Europy w długim okre-
sie lub w czasie trwania jednej formacji stylowej, np.
„Ars Sacra. Sztuka wczesnego średniowiecza” (Berno
1949, Monachium 1950)2, „Sztuka romańska” (Barcelona
i Santiago de Cornpostela 1961 )3, „Europa gotycka
XII—XIV w.” (Paryż 1968)4 5. Najczęściej jednak były
organizowane wystawy obejmujące materiał zabytkowy
z ściśle ograniczonego terytorium. Pokazywały one sztukę
całych krajów, np. „Sztuka romańska w Austrii” (Krems
1964)5, „Gotyk w Austrii” (Krems 1967)6, „Flandria
w XV wieku” (Bruges, Detroit 1960)7, sztukę wielkich
regionów np. „Sztuka lombardzka od Viscontich do Sfor-
zów” (Mediolan 1958)8, „Późny gotyk nad Górnym Re-
nem” (Karlsruhe 1970)9, „Późny gotyk w Czechach po-
łudniowych” (Hluboka 1965)10 i sztukę regionów mniej-
szych, np. „Narodziny Zachodu nad Renem i Rurą”
(Essen 1956) n, „Sztuka i kultura nad Wezerą” (Corvey
1966)12, wreszcie sztukę pewnych ośrodków artystycz-
nych, a więc przede wszytkim miast, np. „Jesień średnio-
7 Flanders in the Fifteenth Century: Art and Cwilization, Catalogue
of Flemish Art: Van Eyck to Bosch, Organized by the Detroit Institute of Arts
and the Gity of Bruges, The Detroit Institute of Arts, October—December 1960.
8 Arte Lombarda dai Visconti agli Sforza, Palazzo Reale Milano,
aprile — giugno 1958, Milano 1958.
9 Spdtgotik am Oberrhein, Meisterwerke der Plastik und des Kunsthand-
werks 1450—1530, Ausstellung unter dem Patronat des „Conseil International
des Musees” (Icom) im Karlsruher Schloss 4. Juli — 5. Oktober 1970, Ba-
disches Landesmuseum Karlsruhe 1970.
10 Jihoceskd pozdni gotika 1450—1530, Hluboka 1965.
11 Ausstellung in Villa Hiigel, Essen, Werdendes Abendland an Rhein
und Rhur, 18. Mai bis 15. September 1956.
12 Kunst und Kultur im Weserraum, 800—1600, Ausstellung des Landes
Nordrhein-Westfalen, Corvey 1966, Munster i W. 1966 (t. 2, Katalog).

189