Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (35.1973)

BIOGRAFIA ARCHITEKTA G. BRIANO

legium ostrogskiego mówi, że działał m.in. także w Lub-
linie 25 26. W katalogach rocznych nie ma o tym wzmianki.
Natomiast w Bibliotece Uniwersytetu Lwowskiego znaj-
duje się oryginalny rysunek dotyczący Lublina a pod-
pisany przez Briana w r. 1620. Plan składa się z trzech
rysunków na jednym arkuszu, przedstawiających 1) po-
miar odcinka muru obronnego z oznaczeniem granic
posesji jezuickiej, 2) pomiar zabudowań wówczas na tym
terenie istniejących, tj. starych kamienic, rozpoczętej
szkoły i gotowego już kościoła, natomiast bez muru
obronnego, 3) projekt nowego kolegium i szkoły z pomi-
nięciem kościoła. Porównanie tego projektu z planem
z r. 1773 wykazuje zgodność na obu rysunkach części
południowej kolegium, tzn. tej, którą najwcześniej wy-
budowano, co dowodzi, że w pierwszym etapie budowy
(1632—48) trzymano się projektu Briana. Pewne racje
pozwalają przypuszczać, że i budynek szkolny (1620—25)
wzniesiono według jego projektu 26.
Mimo wielkich zasług Briano nie zyskał w Polsce
sympatii. Nawet prowincjał nie mógł już sobie z nim
poradzić, skarżył się na jego upór i proponował odwołanie
do Italii. Generał zgodził się chętnie i na jesieni 1621 r.
Briano opuścił Polskę 27.
Prawdopodobnie w drodze powrotnej (ze Lwowa)
zatrzymał się w Przemyślu, by wymierzyć plac przezna-
czony pod budowę kościoła i kolegium, a w następnym
roku będąc w Castiglione opracował projekt. Na trzech
kartkach narysował plac, rzut parteru i piętra dodając
obszerne i drobiazgowe objaśnienia, przy czym szczegól-
nie mocno podkreślał różnice poziomów w poszczegól-
nych częściach budowli, spowodowane znacznym na-
chyleniem terenu 28 29. Projekt ten nie został zrealizowany.
Obecny kościół ma kształt zupełnie inny.
Briano przybył do Italii zapewne w listopadzie
i prawdopodobnie udał się najpierw do Rzymu. Wynika
to z pewnych wyrażeń w listach generała, który w r. 1618
pisze, że spodziewa się wkrótce spotkać Briana i ustnie
omówić pewne sprawy, a w późniejszych latach wspo-
mina, że Briano był już raz w Rzymie i nie ma potrzeby
przyjeżdżać po raz drugi. Przypuszczalnie ta wizyta
w Wiecznym Mieście miała miejsce bezpośrednio po
powrocie z Polski. Do prowincji weneckiej przybył
w grudniu 1621 i został skierowany do Mirandola w celu
nadzorowania budowy kolegium rozpoczętej w poprzed-
nim roku 29. Mimo że był tam bardzo potrzebny i od
dawna oczekiwany, to jednak wytrwał na tym stanowisku
zaledwie kilka miesięcy. Już w sierpniu 1622 r. spoty-
kamy go w Castiglione, a od jesieni przebywał w Mantui
i to jako zakrystian. Następne dwa lata spędził w Fer-
rarze, a r. 1625/26 w Busseto, również na pracach
nie mających nic wspólnego z architekturą. Z początkiem
r. 1627 pojechał do Triestu należącego wówczas do
Austrii 3o. Był także projekt wysłania go do Innsbruka,
ale z tamtejszym kościołem poradzono sobie inaczej


II. 1. Mapa miejsc pobytu i pracy architekta G. Briano.
Prowincje zakonne — A. — Austriacka; — C. — Czeska;
L. —- Litewska; — P. — Polska; —■ R. — Rzymska;
W. —- Wenecka. Miejscowości w prowincji weneckiej —
B. — Busseto: — C. — Castiglione; ■— Fa ■—■ Faenza;
Fe — Ferrara; — Fo — Forli; — I. — Imola; — Ma -—
Mantua; ■— Mi — Mirandola; — Mo —- Moderna;
N. — Novellara.

i w kwietniu generał zawiadomił Briana, że go tam nie
potrzebują 3i.
W następnym liście generał wspomina o planach
dotyczących Busseto i Krakowa, które zatrzymuje
u siebie 32. Nie wynika z listu, kiedy te plany były zro-
bione. Pierwszy z nich to pomiar placu przeznaczonego
do zabudowy, co określano stałym terminem piania del
sito. Prawdopodobnie Briano wykonał go w poprzednim
roku. Plan krakowski nazwany jest U disegno, zatem
był to już projekt. Może chodziło o przebudowę ko-
legium, które do tego czasu mieściło się w starym dworze
Ocieskiego, a teraz w związku z otwarciem szkół pub-
licznych potrzebowało większego gmachu.
W Trieście Briano rozpoczął budowę kościoła S. Maria
Maggiore, o czym donosi generałowi 2.V.1627, a potem
kilkakrotnie w ciągu roku informuje o postępie prac 33.
Nie jest wykluczone, że sam zrobił projekt tego kościoła
chociaż o tym nie ma mowy w źródłach. Ż początki

25 ARSI Pol. 66 f. 207: „cuius iam opera in Provincia Poloniae,
Lublini, Leopoli, Luceoriae Sandomiriaegue abunde probata fuit”.
26 Plany te omawia szczegółowo J. PASZENDA, Lubelskie projekty
Michała Hintza i Jakuba Briano, „Kwart. Arch. i Urb.” XVII, 1972, z.l,
S. 41—58
27 ARSI EE. NN. 2 f. 206v Yitelleschi do Briana 15.V.1621: „II
P. Prouinciale scrive, che b bene che dopo ąualche tempo torniate in Italia,
e cosl sard eon la gratia del Signore. Intendo poi eon mio motto dispiacere
che voi non datę costl l’edificatione che si aspetta da un figliolo della Com-
pagnia: che siete troppo colerico e motto passate li termini: che siete duro
e difficile all’obedienza et a lasciarni governare”. — Pol. 43 Katalog za r.
1621/22: „J. Brianus discessit in Italiam 1621”.
28 Plany zachowane w Paryżu, zob. YALLERY-RADOT, jw., s. 346.
29 ARSI Ven. 7 f. 587 Yitelleschi do prow. Wen. 27.XI.1621: „si

manda a cotesta pronincia U fr. Giacomo Briano tornato adesso da Polonia
[...] V. Ił. potrebbe mandarlo alla Mirandola a promover guella fabrica, per
1’inclinatione e attitudine che Di mostra”. — Ven. 71 f. 91v Katalog prow.
weneckiej 1621/22: „ex aliis proninciis ad hanc venerunt: anno 1621 Jacobus
Brianus ex Polonia mense Decembris”.
3 0 ARSI Ven. 71 Katalogi prow. Weneckiej.
31 ARSI EE. NN. 2 f. 309 Yitelleschi do Briana 10.IV.1627: „Alla
chiesa d’Inspruch si i adesso rimediato, e per guesto non & necessario che
voi vi prendiate traraglio”.
32 ARSI EE. NN. 2 f. 309v Yitelleschi do Briana 17.IV.1627: „La
pianta del sito di Bussetto & bene che resti gui per guello che potesse occorrere,
come anche il disegno di Gracoria...”.
33 ARSI EE. NN. 2 f. 311 Yitelleschi 12.VI.1627 odpowiada na list
Briana z 2.Y.: „Mi rallegro grandemente del principia dato alla nuova Chiesa”.

13