Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (35.1973)

TADEUSZ CHRZANOWSKI


II. 5. Szydłowiec, ambona. (Fot. T. Chrzanowski)

11. 6. Szydłowiec, baldachim ambony. (Fot. T. Chrzanowski)


tęsknie spoziera siedzący pod nim pies. Strefę dolną
rozdziela na dwie sceny ustawiony pośrodku stół na
krzyżakach, na którym stoi garnek; pod stołem umiesz-
czono cebrzyk i konew. Po obu stronach stołu pracują
rzeźnicy: ten po lewej patroszy wieprzka, a drugi po
prawej oprawia gęś. Wszyscy towarzysze cechowi przy-
brani są w modne ówczesne stroje o przeważnie bu-
fiastych spodniach. W zależności od wypełnianych zadań
mają czasem podwinięte rękawy i w pasie przepasani
są niewielkimi fartuchami.
Fischer we wszystkich dotychczas wyliczonych dzie-
łach wykazywał niezwykle ograniczoną inwencję: pow-
tarzał pierwowzory graficzne i przetwarzał, względnie
upraszczał formy praktykowane przez innych współ-
czesnych mu twórców. Sceny figuralne, na przykład
w obu ołtarzach szydłowieckim i lewińskim, replikował
niemal dokładnie i nie dbał o oryginalność ujęcia. Wi-
docznie ani sam nie troszczył się o nią, ani jej od niego
nie oczekiwali zleceniodawcy. Ale w przypadku wy-
wieszki cechu rzeźników zapewne nie miał pod ręką
wzoru graficznego ani czegokolwiek nadającego się do
naśladowania i z niespodziewaną swobodą opowiedział

nam „własnymi słowami” ów rodzajowo interesujący,
bystro zaobserwowany i nie pozbawiony akcentu humoru
reportaż z życia mieszczan nyskich w początkach w.
XVII.
Do omówienia pozostaje grupa zabytków, któro
wykazując cechy warsztatu Fischera równocześnie budzą
też pewne wątpliwości co do jego autorstwa, Zanim
jednak przejdę do konkretnych obiektów chciałbym
zwrócić uwagę na pewne cechy charakteryzujące ówczes-
ne środowisko twórcze na Śląsku. W miarę bowiem jak
motywy niderlandyzującego manieryzmu rozpowszech-
niły się na tym obszarze, w miarę jak miejsce bardziej
indywidualnych, bardziej między sobą zróżnicowanych
twórców jakimi byli Gross, Hendrik czy Kramer zajęli
ich uczniowie, naśladowcy i epigoni, zarysowała się dość
wyraźna unifikacja warsztatów. Bardzo mało wiemy
o nich ze źródeł, domyślamy się raczej, niż stwierdzamy
dokumentalnie zarówno rutynizację i specjalizację w wy-
konywaniu określonego rodzaju zamówień, jak też —
w przypadku aktywniejszych — przetwarzanie się war-
sztatów w inicjatywy o charakterze przedsiębiorstw.
Z własnej relacji Gerharda Hendrika wiemy, że przy

24