Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (35.1973)

JAN OSTROWSKI


II. 11. J. E. Szymonowicz-Siemiginowski, wg Lazzara Baldiego, Lato. (Fot. Yictoria and
Albert Museum)

relikwiarza na głowę tegoż świętego, fundacji profesorów
Uniwersytetu12. Jakkolwiek w dwóch ostatnich wy-
padkach rola Siemiginowskiego nie jest całkowicie wy-
jaśniona, fakt jego wszechstronnej współpracy z ks.
Piskorskim pozostajo niewątpliwy.
W świetle dotychczasowych badań, Siemiginowski
niewiele zajmował się grafiką. Zachowała się wprawdzie
wiadomość o całej tece jego sztychów, jaka znajdowała
się w bibliotece Jana III w Żółkwi13, jednak jedynym
dotąd znanym dziełem w tej dziedzinie jest cykl sześciu
rycin przedstawiających Pory Roku. Wykonane w Rzy-
mie w r. 1682, według obrazów Lazzaro Baldiego, de-
dykowane były ks. Livio Odescalchi14. Drugą grupą
rycin związanych z twórczością Siemiginowskiego jest
sześć sztychów Karola de la Haye, wykonanych według
jogo projektów 15.
Własnoręczne ryciny Siemiginowskiego stanowią dla
ilustracji Flores materiał porównawczy przede wszyst-
kim pod względem techniki graficznej, która jest w obyd-
wu wypadkach niemal identyczna 16. Występują również
głębsze podobieństwa, najwyraźniejsze w szczegółach,
co jest zrozumiałe, wobec odmienności charakteru obu
12 J. KOŁACZKOWSKI, Wiadomości, tyczące, się przemysłu i sztuki
w dawnej Polsce, Kraków 1888, s. 701; — W. D RECKA, Z twórczości
Siemiginowskiego, ,,Rocz. Muz. Naród, w Warszawie” VIII, 1964, s. 328—
341, wiąże z Siemiginowskim sceny z życia Świętego, zdobiące relikwiarz.
Hola ks. Piskorskiego w zamówieniu projektu u artysty jest domniemana,
ale bardzo prawdopodobna, jako kierownika spraw artystycznych z ramie-
nia Uniwersytetu.
13 T. MAŃKOWSKI, Malarstwo na dworze Jana III, „Biul. Hist.
Sztuki” XII, 1950, nr 1—4, s. 206.
14 M. GĘBAROWICZ, Młodość i pierwsze prace Jerzego Eleutra. Szy-
monowicza-Siemiginowskiego, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Oswalda
Balzera, Lwów 1925, t. I, s. 391—416. Do niezwykle cennego studium
wkradła się pomyłka, określenie tematyki rycin jako pory dnia. Znaki
Zodiaku widoczne na czterech miedziorytach, jednoznacznie określają je
jako przedstawienia pór roku. Słuszna uwaga, że ryciny były reprodukcjami
projektów fresków, przeznaczonych do dekoracji rezydencji ks. Livio
Odescalchi, nie może jednak odnosić się do rzymskiego pałacu Chigi-Odes-
całchi, który ks. Liyiusz wynajął w r. 1694, a jego spadkobiercy zakupili
dopiero w r. 1745.
15 Karol de la Haye wykonał następujące ryciny według dzieł Sie-

cyklów. Bardzo zbliżone są liczne w obydwu wypadkach
przedstawienia aniołów. Podobnie, a nieraz identycznie
traktowane są ciężkie fałdy szat, o rurkowato zawija-
jących się rogach. Koń Sobieskiego w scenie Bitwy
chocimskiej jest bardzo bliski koniom z rydwanu Lata
(il. 11). Wymyślny kartusz z herbem Odescalchich został
powtórzony w scenie Narodzin Salomei. Pewne podo-
bieństwa występują również między ilustracjami Flores
i rysunkami Siemiginowskiego z okresu jego pobytu
w Rzymie. Postać w prawym dolnym rogu Bitwy oko-
cimskiej ma swój odpowiednik w scenie Gniewu Bożego
z powodu budowy wieży Babel17.
Ryciny Karola de la Haye, w większości portrety,
nie mają tak wielu punktów stycznych z omawianym
cyklem, poza jednym, bardzo charakterystycznym wy-
padkiem. Postać Sobieskiego ze sceny Bitwy okocimskiej
jest powtórzeniem z minimalnymi tylko zmianami kon-
nego portretu króla, pędzla Siemiginowskiego (il. 12),
znanego głównie dzięki sztychowi de la Haye. Ikono-
grafia tego heroicznego przedstawienia króla jest proble-
mem bardzo zawikłanym, jednak niewątpliwie wiąże
się ono z twórczością Siemiginowskiego ls.
miginowskiego: 1. Portret konny Jana III (określany też jako Apoteoza}'
2—3. dwie wersje jego portretu w popiersiu, 4. Portret królowej Marii
Kazimiery, 5. Teza filozoficzna Stanisława Hozjusza, z portretami bis-
kupów Radziejowskiego i Zbąskiego, 6. Teza filozoficzna Andrzeja Woł-
lodkowicza, z portretem biskupa Brzostowskiego; —■ por. GĘBAROWICZ
jw., s. 23—24 i Katalog wystawy zabytków z czasów króla Stefana i Jana III,
Warszawa 1933, s. 95, poz. 87, s. 96, poz. 88, s. 110, poz. 171, s. 119, poz. 208,
s. 158 poz. 358.
Por. GĘBAROWICZ, jw., s. 407.
17 Tamże, il. 2z — Treść sceny określił M. KARPOWICZ, Rysunki
Siemiginowskiego w Akademii św. Łukasza [w:] Granice sztuki. Z badań
nad teorią i historią sztuki, kulturą artystyczną oraz sztuką ludową, War-
szawa 1972, s. 113—120.
18 Znane są co najmniej następujące, różniące się tylko w szczegółach,
wersje przedstawienia Sobieskiego, jako antycznego herosa, na galopują-
cym koniu, z czaprakiem z lwiej skóry: (1) Portret konny Sobieskiego (Mu-
zeum Narodowe w Warszawie), wiązany z Siemiginowskim na podstawie
identycznej ryciny (2), sygnowanej przez niego i Karola de la Haye, dwa
szkice do obrazu Bitwa pod Wiedniem Marcina Altomontego: (3) rysun-

48