DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:[Rozprawy]
DOI Artikel:Grzybkowski, Andrzej: Tarnoskała
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48043#0068
ANDRZEJ GRZYBKOWSKI
II. 10. Projekt J. Androuet du Cerceau (De architettura...,
opus, Lutetiae Parisiorum 1559, tabl. XXXI)
II. 11. Sebastiano Serlio, Projekt willi (II settimo libro
d'architettura..., Francofurt ad Moenun 1575, cap.V, s. 11)
Środek tak zamkniętej, wypełnionej ogrodem przestrze-
ni, zaakcentowany jest wysokim pawilonem na rzucie
kwadratu, mieszczącym uroczystą salę. Opis projektu
dodaje, że dobrze jest poprzedzić zespół wielkim dzie-
dzińcem, a po przeciwnej stronie, założyć na osi roz-
legły ogród. Mniej więcej współcześnie z publikacją VII
księgi, bo między r. 1560 a 1580 powstaje w Bagnaia
koło Viterbo villa Lante, przypisywana Vignoli31. W tym
ogromnym mani ery stycznym założeniu ogrodow’o-ar-
chitektonicznym, opartym o zasadę ucieczki przestrzeni
środkowej, interesujący jest dla nas brak głównego,
dominującego budynku, zastąpionego dwiema jednako-
wymi willami, zsuniętymi na flanki ogrodu32. Jak za-
uważa Hoffmann33, podwójne założenie poszkodowało
tutaj funkcje mieszkaniowe. W polskiej architekturze
31 H. HOFFMANN, Hochrenaissance, Manierismus, Fruhbarock.
Die Italienische Kunst des 16. Jahrhunderts, Zurich-Leipzig 1938, s. 22,
il. 4; — A. VENTURI, Storia dell’arte italiana. XI. Architettura del cin-
guecento, Parte II, Milano 1939, s. 741—744, fig. 685 ; — La mila di Bagnaia,
Milano 1961. — Za wypożyczenie tej ostatniej książki składam podzięko-
wanie prof. dr Stanisławowi Lorentzowi.
32 Pojedyncza willa to budynek na rzucie kwadratu, dwukondygna-
cyjny (z niezzaninem), zwieńczony belwederem, trójosiowy, o przyziemiu
rozwiązanie pokrewne projektowi z VII księgi Serlia
znajduje się w Kruszynie34. Eufemistycznie zwaną
Pustelnię Denhoffa (ok. poł. XVII w. — il. 12, 13)
tworzą cztery prostokątne, oddzielnie kryte pawilony,
połączone murem obwodowym z apsydami na osiach.
W architekturze współczesnej fundacji tarnoskal-
skiej, pewne dalekie i cząstkowe podobieństwo zachodzi
z kompozycją zespołu pałacowego w Michałkowie (1771—
76, W. Bażenow) 35. Tutaj, naprzeciw głównego budynku
pałacowego (i cofniętych z linii jego elewacji dwóch
wolnostojących oficyn) zakreślono półkole muru kur-
tynowego przerwanego pośrodku bramą wjazdową; po-
środku dwóch ówierćkolistych odcinków tego muru
stoją niewielkie pawilony. Być może, wygięte półko-
liście w Tarnoskale budynki stajni i wozowni można
przeprutym podcieniami.
33 HOFFMANN, jw.
34 KOWALCZYK, jw.; — H. HOHENSEE-CISZEWSKA, J. Z. ŁO-
ZIŃSKI, Katalog Zabytkóic Sztuki w Polsce, t. II, ivoj. łódzkie, pow. radom-
szczański, Warszawa 1954, s. 245.
33 Red. J. E. GRABAR, Istorija russkogo iskusstwa, Moskwa 1961,
t. VI, s. 314.
60
II. 10. Projekt J. Androuet du Cerceau (De architettura...,
opus, Lutetiae Parisiorum 1559, tabl. XXXI)
II. 11. Sebastiano Serlio, Projekt willi (II settimo libro
d'architettura..., Francofurt ad Moenun 1575, cap.V, s. 11)
Środek tak zamkniętej, wypełnionej ogrodem przestrze-
ni, zaakcentowany jest wysokim pawilonem na rzucie
kwadratu, mieszczącym uroczystą salę. Opis projektu
dodaje, że dobrze jest poprzedzić zespół wielkim dzie-
dzińcem, a po przeciwnej stronie, założyć na osi roz-
legły ogród. Mniej więcej współcześnie z publikacją VII
księgi, bo między r. 1560 a 1580 powstaje w Bagnaia
koło Viterbo villa Lante, przypisywana Vignoli31. W tym
ogromnym mani ery stycznym założeniu ogrodow’o-ar-
chitektonicznym, opartym o zasadę ucieczki przestrzeni
środkowej, interesujący jest dla nas brak głównego,
dominującego budynku, zastąpionego dwiema jednako-
wymi willami, zsuniętymi na flanki ogrodu32. Jak za-
uważa Hoffmann33, podwójne założenie poszkodowało
tutaj funkcje mieszkaniowe. W polskiej architekturze
31 H. HOFFMANN, Hochrenaissance, Manierismus, Fruhbarock.
Die Italienische Kunst des 16. Jahrhunderts, Zurich-Leipzig 1938, s. 22,
il. 4; — A. VENTURI, Storia dell’arte italiana. XI. Architettura del cin-
guecento, Parte II, Milano 1939, s. 741—744, fig. 685 ; — La mila di Bagnaia,
Milano 1961. — Za wypożyczenie tej ostatniej książki składam podzięko-
wanie prof. dr Stanisławowi Lorentzowi.
32 Pojedyncza willa to budynek na rzucie kwadratu, dwukondygna-
cyjny (z niezzaninem), zwieńczony belwederem, trójosiowy, o przyziemiu
rozwiązanie pokrewne projektowi z VII księgi Serlia
znajduje się w Kruszynie34. Eufemistycznie zwaną
Pustelnię Denhoffa (ok. poł. XVII w. — il. 12, 13)
tworzą cztery prostokątne, oddzielnie kryte pawilony,
połączone murem obwodowym z apsydami na osiach.
W architekturze współczesnej fundacji tarnoskal-
skiej, pewne dalekie i cząstkowe podobieństwo zachodzi
z kompozycją zespołu pałacowego w Michałkowie (1771—
76, W. Bażenow) 35. Tutaj, naprzeciw głównego budynku
pałacowego (i cofniętych z linii jego elewacji dwóch
wolnostojących oficyn) zakreślono półkole muru kur-
tynowego przerwanego pośrodku bramą wjazdową; po-
środku dwóch ówierćkolistych odcinków tego muru
stoją niewielkie pawilony. Być może, wygięte półko-
liście w Tarnoskale budynki stajni i wozowni można
przeprutym podcieniami.
33 HOFFMANN, jw.
34 KOWALCZYK, jw.; — H. HOHENSEE-CISZEWSKA, J. Z. ŁO-
ZIŃSKI, Katalog Zabytkóic Sztuki w Polsce, t. II, ivoj. łódzkie, pow. radom-
szczański, Warszawa 1954, s. 245.
33 Red. J. E. GRABAR, Istorija russkogo iskusstwa, Moskwa 1961,
t. VI, s. 314.
60