Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (35.1973)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI


II. 2. Władysław Strzemiński, Kom-
pozycja unistyczna, ok. 1930 r. Muzeum
Sztuki w Łodzi. (Fot. Prac. Fot. Mu-
zeum)

w owym czasie centrum polskiej awan-
gardy artystycznej.
Grupę nie stać było na
wydawanie własnego pisma, jak to
robił „Blok”, czy „Praesens”. Dlatego
duże nadzieje wiązano na początku
z miesięcznikiem „Europa” redago-
wanym przez Stanisława Baczyńskie-
go, wychodzącym w Warszawie, w któ-

II. 3. Katarzyna Kobro, Kompozycja
biołogiczna, 1933 r. Muzeum Sztuki
w Lodzi. (Fot. Prac. Fot. Muzeum)


rym Strzemiński prowadził dział plas-
tyczny. Plany związane z „Europą”
prędko zawiodły, gdyż w ówczesnych
warunkach trudno było stworzyć pis-
mo o charakterze tak bezkompromi-
sowym w walce o sztukę nowoczesną,
jak tego wymagał Strzemiński. Brak
własnego organu prasowego zastąpić
miały poniekąd komunikaty. Poza już
wymienionym wydano tylko jeszcze
jeden - „Komunikat nr 2” w grud-
niu 1932 r. Był on obszerniejszy od
pierwszego. Zawierał kilka krótkich
artykułów na temat sztuki nowoczes-
nej, jej roli we współczesnym życiu,
artykuł omawiający współczesną poe-

zję, wiersz J. Przybosia ‘ Drogą
i J. Brzękowskiego Migdałowy wie-
czór oraz projekt nowej czcionki dru-
karskiej z tekstem objaśniającym jej
zasady. „Komunikat” ilustrowany był
reprodukcjami prac Władysława
Strzemińskiego, Henryka Stażewskie-
go i Katarzyny Kobro.
Należy przypuszczać, że idea wy-
dawania komunikatów upadła z chwi-
lą ukazania się pierwszego numeru
czasopisma „Forma” w maju
1933 r. — oficjalnego organu Związku
Zawodowego Artystów Plastyków w
Łodzi, a nieoficjalnego organu grupy
„a.r.”. Można z dużym prawdopodo-
bieństwem założyć, że to Strzemiń-
ski był inicjatorem założenia tego
pisma, którego naczelnym redakto-
rem został Hiller. Było to pierwsze
i jedyne pismo w Polsce, które w tam-
tych latach poruszało tak bogatą
problematykę zagadnień związanych
z rozwojem sztuki nowoczesnej. Ko-
mitetowi redakcyjnemu udało się
uzyskać artykuł Piet Mondriana Sztu-
ka reałistyczna i ponadreałistyczna oraz
rozprawę Kazimierza Malewicza
O Suprematyzmie. Komitet redakcyj-
ny wykazywał duże wyczucie aktual-
ności i redagował pismo bardzo dy-
namicznie.
Jednym z zadań jakie postawiła
sobie grupa „a.r.” było wydawanie
własnej biblioteki. Program ten reali-
zowano przy ogromnych trudnościach
finansowych do 1936 r. W okresie tym
wydano siedem tomów: zbiór poezji
J. Przybosia Z ponad i W głąb lasu,
J. Brzękowskiego W drugiej osobie,
Zaciśnięte dookoła ust oraz pracę pt.
Poezja integralna, Strzemińskiego
i Kobro Kompozycja przestrzeni, obli-
czenia rytmu czasoprzestrzennego, po-
nadto pracę uczniów Strzemińskiego
ze Szkoły Dokształcania Zawodowego
nr 10 w Łodzi, pt. Druk funkcjonalny.
Na szczególną uwagę zasługuje opra-
cowanie graficzne poszczególnych pub-
likacji, którego autorem we wszyst-
kich przypadkach był Strzemiński.
Najcenniejszym niewątpliwie re-
zultatem działalności grupy „a.r.” by-
ło zgromadzenie w Łodzi Kolekcji
Międzynarodowej Sztuki Nowoczes-
nej. Inicjatywa założenia takiej ko-
lekcji wyszła od Strzemińskiego. Po
raz pierwszy wystąpił z nią wobec
członków „Bloku”, a następnie „Prae-
sensu”. Bez rezultatu jednak, gdyż
brakowało wtedy odpowiedniego lo-
kalu, pieniędzy, a przede wszystkim
chętnych do współpracy ludzi. Do-
piero w 1929 r. w Łodzi w osobie
Przecława Smolika — przewodniczą-
cego Wydziału Oświaty i Kultury Ma-
gistratu miasta znalazł Strzemiński
entuzjastę dla tej sprawy. Smolik za-
gwarantował lokal w nowo organizo-
wanym Muzeum Miejskim oraz asyg-


II. 4. Pismo Wydziału Oświaty i Kul-
tury Magistratu m. Lodzi do Włady-
sława Strzemińskiego w sprawie ko-
lekcji grupy ,,a.r.”.

nował odpowiednie kwoty na wydatki
związane z transportem dzieł z Pa-
ryża. Zbieraniem obrazów zajęli się
w kraju członkowie grupy „a.r.”, a za
granicą Jan Brzękowski. Jako sekre-
tarz Towarzystwa Wymiany Kultu-
ralnej między Polską a Francją oraz
jako współredaktor ,,L’Art Contem-
porain — Sztuka Współczesna” Brzę-


II. 5. Władysław Strzemiński, zdjęcie,
z okazji otrzymania Nagrody Artystycz-
nej m. Lodzi, 1932 r. (Fot. Prac. Fot.
Muzeum Sztuki w Lodzi)

107