DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Morka, Mieczysław: Tematyka batalistyczna w sztuce dworu Jana III
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48735#0015
BATALISTYKA W SZTUCE DWORU JANA III
11. 4. Jan Sobieski w bitwie pod Chocimiem, po 1673, Kraków Muzeum Narodowe. Fot. S. Stępniewski.
razuje jego Fortitudo, rozumiane jako siła fizyczna
i męstwo. Natomiast pomagająca mu Minerwa
symbolizuje niezbędne do zwycięstwa wartości
intelektu i wiedzy określane ogólnym mianem
Sapientia-Mądrości, która zawsze powinna to-
warzyszyć sile. Współdziałające postacie Herkulesa
i Minerwy prezentują pełnię osobowości Jana
Sobieskiego jako herosa, stanowią one bowiem ilus-
trację, sięgającego czasów antycznych, szeroko
wykorzystywanego w nowożytnej propagandzie
politycznej toposu bohatera, a w pierwszym rzędzie
króla, którym winien być vir fortis et sapiens (mąż
silny i mądry)20. Operując obiegowymi, powszech-
nie znanymi wątkami gloryfikacyjnymi Romeyn
de Hooghe nadal im aktualną polityczno-propa-
gandową wymowę. Siła i mądrość hetmana uczy-
ły g° niezwyciężonym (Incictimus), a co za tym
idzie w pełni godnym obdarowania go królewską
koroną trzymaną przez Victorię. Sobieski przyjął ją
jednak nie z chęci zaspokojenia własnych ambicji,
lecz aby wypełnić społeczne posłannictwo służenia
poddanym i ojczyźnie, co wyrażają słowa dewizy
„PROTEGIT ET DECORAT".
Innym charakterystycznym szczegółem iko-
nograficznym o politycznej wymowie jest umiesz-
czona na krucyfiksie stanowiącym zakończenie
husarskiej kopii trzymanej przez Bellonę, stożko-
wata czapka z inskrypcją ,,LIBERTAS" (Wol-
ność). Propagandowa ważkość tego ikonograficz-
nego szczegółu zrozumiała jest tylko przy uwzględ-
nieniu polskiego kontekstu historycznego. Od po-
łowy XVI wieku do końca niepodległej Rzeczy-
pospolitej Libertas była kwintesencją programu
politycznego szlachty, nie oznaczała bowiem wy-
łącznie niezawisłości państwowej, lecz także system
ekonomicznych i politycznych przywilejów szłą-
7
11. 4. Jan Sobieski w bitwie pod Chocimiem, po 1673, Kraków Muzeum Narodowe. Fot. S. Stępniewski.
razuje jego Fortitudo, rozumiane jako siła fizyczna
i męstwo. Natomiast pomagająca mu Minerwa
symbolizuje niezbędne do zwycięstwa wartości
intelektu i wiedzy określane ogólnym mianem
Sapientia-Mądrości, która zawsze powinna to-
warzyszyć sile. Współdziałające postacie Herkulesa
i Minerwy prezentują pełnię osobowości Jana
Sobieskiego jako herosa, stanowią one bowiem ilus-
trację, sięgającego czasów antycznych, szeroko
wykorzystywanego w nowożytnej propagandzie
politycznej toposu bohatera, a w pierwszym rzędzie
króla, którym winien być vir fortis et sapiens (mąż
silny i mądry)20. Operując obiegowymi, powszech-
nie znanymi wątkami gloryfikacyjnymi Romeyn
de Hooghe nadal im aktualną polityczno-propa-
gandową wymowę. Siła i mądrość hetmana uczy-
ły g° niezwyciężonym (Incictimus), a co za tym
idzie w pełni godnym obdarowania go królewską
koroną trzymaną przez Victorię. Sobieski przyjął ją
jednak nie z chęci zaspokojenia własnych ambicji,
lecz aby wypełnić społeczne posłannictwo służenia
poddanym i ojczyźnie, co wyrażają słowa dewizy
„PROTEGIT ET DECORAT".
Innym charakterystycznym szczegółem iko-
nograficznym o politycznej wymowie jest umiesz-
czona na krucyfiksie stanowiącym zakończenie
husarskiej kopii trzymanej przez Bellonę, stożko-
wata czapka z inskrypcją ,,LIBERTAS" (Wol-
ność). Propagandowa ważkość tego ikonograficz-
nego szczegółu zrozumiała jest tylko przy uwzględ-
nieniu polskiego kontekstu historycznego. Od po-
łowy XVI wieku do końca niepodległej Rzeczy-
pospolitej Libertas była kwintesencją programu
politycznego szlachty, nie oznaczała bowiem wy-
łącznie niezawisłości państwowej, lecz także system
ekonomicznych i politycznych przywilejów szłą-
7