DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Brykowska, Maria: Z badań nad więźbami dachowymi w ko¬ściołach kamedułów pustelników w Rytwianach i w Monte Rua
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71010#0611
Z BADAŃ NAD WIĘŹBAMI DACHOWYMI W KOŚCIOŁACH KAMEDUŁÓW PUSTELNIKÓW
601
17. Wiedeń, kościół
kamedułów na
Kahlenbergu, więźba
dachowa jętkowa
o stolcach leżących,
1690, restaurowana
1715. Badania
ifot. M. Mulitzer,
2018, zbiory autorki
dobna do włoskich kościołów zakonu, ale dachy miały większy kąt nachylenia połaci. Na
Kahlenbergu poziom kalenicy dostosowany został do wysokości tympanonu w fasadzie,
a jednocześnie okap bardziej stromego - w porównaniu do włoskich - dachu obniżono
nieco poniżej głównego gzymsu w fasadzie. Według badań Matthiasa Mulitzera, po znisz-
czeniu kościoła przez Turków w 1683 r., nowa więźba dachowa wzniesiona po powrocie
kamedułów do pustelni wl693 r., poddana została renowacji w „1715?R?N?V?I?T" (we-
dług napisów na belce wiązarowej i na płatwi stopowej). Zachowały się wiązary pełne,
przedzielone dwoma pustymi, konstrukcji jętkowej ze stolcami leżącymi (w jednej kondy-
gnacji) i ramą wzdłużną z podwaliną (il. 17). Ten typ konstrukcji dachu występował spora-
dycznie na obszarze Środkowej Europy już wcześniej, np. w domu na ul. Kiełbaśniczej 20
we Wrocławiu z 1549 r., ale upowszechnił się w okresie baroku - w XVII-XVIII w.52
Należy jeszcze wspomnieć o konstrukcji dachów pulpitowych. W Rytwianach, pod-
czas przebudowy w 1931 r., nad sieniami założono podwójne krokwie rozdzielone łatami
i połączone z belką wiązarową (stropową nad innymi pomieszczeniami); w nowych da-
chach nakrytych blachą cynkową powtórzono pierwotny kąt nachylenia połaci. W Monte
Rua dwukrotnie zmieniane dachy pulpitowe, obecnie składają się z konstrukcji krokwio-
wej połączonej na wrąb z belką wiązarową. W okresie nowożytnym, w dachach pulpito-
wych najczęściej były stosowane konstrukcje krokwiowo-stolcowe, jak w wielu
kościołach warszawskich, we Włoszech utożsamiane „z kratownicą asymetryczną". Ten
sam typ dachów pulpitowych nad nawami bocznymi zastosował Tylman z Gameren
w projekcie drewnianego kościoła w Klementowicach (przed 1688)53.
Na zakończenie warto dodać, że już przed drugą wojną światową w Zakładzie Archi-
tektury Polskiej PW prowadzono dokumentację i opracowania dotyczące obiektów drew-
nianych, po wojnie prace kontynuowali m.in. Witold Krassowski i Adam Miłobędzki,
a także badacze w innych ośrodkach: Jan Tajchman na UMK w Toruniu, Marian Kornecki
52 ŚKABRADA, op. cit., s. 204, 208, 210-214; TAJCHMAN, „Z propozycji systematyki...", s. 24-26.
53 Powszechnie były stosowane konstrukcje dachów pulpitowych krokwiowo-stolcowe: PALLADIO, op. cit., s. 91;
WARCHOŁ, op. cit., s. 122-127; Stanisław MOSSAKOWSKI, Tylman z Gameren architekt polskiego baroku, Warsza-
wa 1973, s. 195-196, il. 151-152.
601
17. Wiedeń, kościół
kamedułów na
Kahlenbergu, więźba
dachowa jętkowa
o stolcach leżących,
1690, restaurowana
1715. Badania
ifot. M. Mulitzer,
2018, zbiory autorki
dobna do włoskich kościołów zakonu, ale dachy miały większy kąt nachylenia połaci. Na
Kahlenbergu poziom kalenicy dostosowany został do wysokości tympanonu w fasadzie,
a jednocześnie okap bardziej stromego - w porównaniu do włoskich - dachu obniżono
nieco poniżej głównego gzymsu w fasadzie. Według badań Matthiasa Mulitzera, po znisz-
czeniu kościoła przez Turków w 1683 r., nowa więźba dachowa wzniesiona po powrocie
kamedułów do pustelni wl693 r., poddana została renowacji w „1715?R?N?V?I?T" (we-
dług napisów na belce wiązarowej i na płatwi stopowej). Zachowały się wiązary pełne,
przedzielone dwoma pustymi, konstrukcji jętkowej ze stolcami leżącymi (w jednej kondy-
gnacji) i ramą wzdłużną z podwaliną (il. 17). Ten typ konstrukcji dachu występował spora-
dycznie na obszarze Środkowej Europy już wcześniej, np. w domu na ul. Kiełbaśniczej 20
we Wrocławiu z 1549 r., ale upowszechnił się w okresie baroku - w XVII-XVIII w.52
Należy jeszcze wspomnieć o konstrukcji dachów pulpitowych. W Rytwianach, pod-
czas przebudowy w 1931 r., nad sieniami założono podwójne krokwie rozdzielone łatami
i połączone z belką wiązarową (stropową nad innymi pomieszczeniami); w nowych da-
chach nakrytych blachą cynkową powtórzono pierwotny kąt nachylenia połaci. W Monte
Rua dwukrotnie zmieniane dachy pulpitowe, obecnie składają się z konstrukcji krokwio-
wej połączonej na wrąb z belką wiązarową. W okresie nowożytnym, w dachach pulpito-
wych najczęściej były stosowane konstrukcje krokwiowo-stolcowe, jak w wielu
kościołach warszawskich, we Włoszech utożsamiane „z kratownicą asymetryczną". Ten
sam typ dachów pulpitowych nad nawami bocznymi zastosował Tylman z Gameren
w projekcie drewnianego kościoła w Klementowicach (przed 1688)53.
Na zakończenie warto dodać, że już przed drugą wojną światową w Zakładzie Archi-
tektury Polskiej PW prowadzono dokumentację i opracowania dotyczące obiektów drew-
nianych, po wojnie prace kontynuowali m.in. Witold Krassowski i Adam Miłobędzki,
a także badacze w innych ośrodkach: Jan Tajchman na UMK w Toruniu, Marian Kornecki
52 ŚKABRADA, op. cit., s. 204, 208, 210-214; TAJCHMAN, „Z propozycji systematyki...", s. 24-26.
53 Powszechnie były stosowane konstrukcje dachów pulpitowych krokwiowo-stolcowe: PALLADIO, op. cit., s. 91;
WARCHOŁ, op. cit., s. 122-127; Stanisław MOSSAKOWSKI, Tylman z Gameren architekt polskiego baroku, Warsza-
wa 1973, s. 195-196, il. 151-152.