Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (3.1934-1935)

Ryc. 10. Tympanon w kościele po - norbertańskim
w Strzelnie.

cepcja, jakoby Piotr wystawiał dom Boży zgodnie z dawnem ży-
czeniem jakiejś czcigodnej Anny, aby okazać swe uwielbienie dla
świętej Marji. Rysunek zdaje się wyrażać tę samą myśl. Piotr klę-
cząc ofiarowuje kościół. Figura i twarz świadczą o pełni sił męskich
i jego wieku w granicach 40 — 50 lat. Klęcząca po drugiej stronie
postać jest najwidoczniej ową czcigodną Anną. Osoba ta jest mni-
szką. Mówi o tern krój szaty i książka. Figura środkowa przedsta-
wia stojącą młodą niewiastę z matem dzieckiem na ręku. Jest tu-
taj przedstawiona najwidoczniej Madonna z Dzieciątkiem. Gdyby
przyjąć, że płaskorzeźba przedstawia św. Annę, to kompozycja od-
biegałaby daleko od szablonu. W XI i XII w. występuje wprawdzie
wyobrażenie św. Anny w postaci stojącej, jak na tympanonie Strzel-
neńskim43), ale dziecię które trzyma na ręku święta zawsze przed-
stawione jest w ten sposób, że nie może być wątpliwości co do
jego płci żeńskiej. We Francji w XII w. Marja na ręku Anny zaw-
sze trzyma książkę otwartą. W Bizancjum napisy objaśniają osoby
występujące. Przeciwnie wiele momentów przemawia za tern, że na
tympanonie Strzelneńskim przedstawiono N. P. Marję. Najstarsze
wezwanie jest podwójne: Marji P. i św. Trójcy, później dodano
Wszystkich Świętych. W dokumentach z XIII w. niema wzmianki
o wezwaniu św. Anny, a choć przy wezwaniu Wszystkich Świętych
wyliczono ich kilkadziesiąt, tę ostatnią opuszczono. Wyobrażenie
N. Marji P. stojącej jest w końcu XII w. możliwe, chociaż już wtedy
przeważa na Zachodzie typ przedstawiający N. M. P. ukoronowaną
siedzącą na tronie, taki jak na tympanonie w klasztorze na Piasku

359