Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Zeitschrift für christliche Kunst — 14.1901

DOI Artikel:
Hager, Georg: Zur Geschichte der abendländischen Klosteranlage, [3]
DOI Seite / Zitierlink: 
https://doi.org/10.11588/diglit.4055#0116

DWork-Logo
Überblick
loading ...
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext
167

1901.

ZEITSCHRIFT FÜR CHRISTLICHE KUNST — Nr. 6.

168

Zur Geschichte der abendländischen Klosteranlage.

(Mit 7 Abbildungen.)

IV. Die Cluniacenser.
ie Anlage, die wir in Gemeticum,
St. Gallen und Fontaneila finden,
treffen wir in sehr ähnlicher Weise
I wieder bei den reformirten Be-
nediktinern, bei den Cluniacensern und de-
ren deutschem Zweige, den Hirsauern. Die
Bedeutung, welche die Cluniacenser und die
Hirsauer in der Geschichte der Baukunst ge-
wonnen haben, ist im Allgemeinen bekannt,
v. Schlosser hat denn auch mit Recht den
Nachrichten, welche wir über die Klosteran-
lage dieser Kongregation besitzen, grofsen Werth
für die Feststellung des Schemas der Claustral-
anlage im X. Jahrh. beigemessen. Wenn er die
aus der ersten Hälfte des XI. Jahrh. stammende
Bauvorschrift des Cluniacenserklosters Farfa im
Sabinergebirge auf die Bauten des burgundischen
Mutterklosters Cluny im X. Jahrh. zurückführt
und somit als typisch für die Klosterdisposition
der Cluniacenser feststellt, so hat er die histo-
rische Bedeutung derselben völlig richtig er-
kannt.29) Weniger glücklich aber ist er in dem

29) Die Bauordnung lautet nach der Ausgabe in
Mon. Germ. SS. XI, 546 (nach einem Codex von
Farfa, XI. Jahrh.), mit Weglassung einiger für uns
hier bedeutungslosen Detailbeschreibungen: De posi-
tione seu mensuratione officinarum. Ecclesiae longi-
tudinis 140 pedes, altitudinis 43, fenestre vitreae 160.
Capitulum vero 45 pedes longitudinis, latitudinis 34,
ad orientem fenestre 3, contra septentrionem 3, contra
occidentem 12 balcones, et per unumquemque afixe
in eis duo columpnae. Auditorium 30 pedes longitu-
dinis. Camera vero 90 pedes longitudinis. Dormi-
torium longitudinis 160 pedes, latitudinis 34, omnes
vero fenestre vitreae quae in eo sunt 97, et omnes
habent in altitudine staturam hominis, quantum se
potest extendere ad summitatem digiti, latitudinis vero
pedes duo et semissem unum; altitudinis murorum 23
pedes. Latrina 70 pedes longitudinis, latitudinis 23....
Calefactorium 25 pedes latitudinis, longitudinis ea-
demque mensuram. A ianua ecclesiae usque ad ho-
stium calefactorii pedes 75. Refectorium longitudinis
pedes 90, latitudinis 25, altitudinem murorum 23,
feneslrae vitreae quae in eo sunt ex utraque parte 8,
et omnes habent altitudinis pedes 5, latitudinis 3. Co-
quina regularis 30 pedes longiludine, et latitudine 25.
Coquina laicorum eademque mensura. Cellarii vero
longitudo 70, latitudo 60 pedes. Aelemosynarum
quippe cella pedes latitudinis 10, longitudinis 60 ad
similitudinem latitudinem cellarii. Galilea longitudinis
65 pedes, et duae turrae sunt ipsius galileae in fronte
constitutae, et subter ipsas atrium est, ubi laici stant,
ut non impediant processionem. Ad porta meridiana

Versuche, das Planschema des Klosters Farfa
oder vielmehr des Klosters Cluny, wie es unter
Abt Odilo von Cluny bestand, auf Grund der
Bauvorschrift der Disciplina Farfensis zu re-
konstruiren. Zu einem solchen Versuche be-
darf es einer eingehenderen Berücksichtigung
der Klosterarchitektur, vor allem der Hirsauer

usque ad portam aquilonariam pedes 280. Sacristiae
pedes longitudinis 58 cum turre quae in capite eius
constituta est. Oratorium sanctae Mariae longitudinis
45, latitudinis 20, murorum altitudinis 23 pedes.
Prima cellula infirmorum latitudinem 27 pedes, longi-
tudinem 23. cum lectis octo, et sellulis tolidem in
porticum iuxta murum ipsius cellulae deforis, et
claustra predicte cellulae habet latitudinis pedes 12.
Secunda cellula similiter per omnia est coaptata.
Tertia eodemque modo. Similiter etiam et quarta.
Quinta sit minori, ubi conveniant infirmi ad lavanduin
pedes die sabbatorum, vel illi fratres qui exusti sunt,
ad mutandum. Sexta cellula preparata sit, ubi famuli
servientes Ulis levent scutellulas et omnia utensilia.
Iuxta galileam constructum debet esse palatium longi-
tudinis 135 pedes, latitudinis 30, ad recipiendum
omnes supervenientes homines, qui cum equitibus ad-
ventaverintmonasterio.... In fronte ipsius sitalia domus
longitudinis pedes 45, latitudinis 30; nam ipsius longitudo
pertingant usque ad sacristiam, et ibi sedeant omnes
sartores atque sutores, ad suendum quod carnerarius
eis precipit. . . . Nam inter istam mansionem et sa-
cristiam atque aecclesiam necnon et galileam sit cimi-
terium, ubi laici sepeliantur. Ad porta meridiana
usque ad portam septentrionalem contra occidentem
sit constructa domus longitudinis 280 pedes, latitu-
dinis 25, et ibi constituantur slabule equorum per
mansiunculas partitas, et desuper sit Solarium, ubi
famuli aedant atque dormiant, et mensas habeant
ibi ordinatas longitudinis 80 pedes, latitudinis vero 4,
et quotquot ex aventanlibus non possunt reficere ad
illam mansionem quam superius diximus, reficiant ad
istam; et in capite istius mansionis sit locus aptitatus,
ubi conveniant omnes illi homines, qui absque equi-
tibus deveniunt, et caritatem ex cibo atque potum, in
quantum convenientia fuerit, ibi recipiant ab elemosy-
nario fratre. Extra refectorium namque fratrum 60
pedum in capite latrinae sint criptae 12 et totidem
dolii praeparati, ubi temporibus constitulis balnea fra-
tribus preparentur. Et post istam positionem constru-
atur cella novitiorum, et sit angulata in quadrimodis,
videlicet prima ubi meditent, in secunda reficiant, in
tertia dormiant, in quarta latrina ex latere. lusta
istam sit depositam alia cella, ubi aurifices vel inclu-
sores seu vitrei magistri conveniant ad faciendam
ipsam artem. Inter criptas et cellas novitiorum atque
aurificum habeant domum longitudinis 125 pedes, la-
titudinis vero 25, et eius longitudo perveniat usque
ad pistrinum. Ipsum namque in longitudinem cum
turre quae in capite eius constructa est, 70 pedes,
latitudinis viginti.
 
Annotationen