DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:[Rozprawy]
DOI Artikel:Chrzanowski, Tadeusz: Herman Fischer, rzeźbiarz z Nysy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48043#0038
TADEUSZ CHRZANOWSKI
II. 13. Nysa, fragment epitafium Zuzanny
von Saywet. (Fot. T. Chrzanowski)
II. 14. Nysa, fragment epitafium rodziców
Tobiasza von Saywet. (Fot. T. Chrzanowski)
niej podejmował, było opowiadanie najpopularniejszych
scen zwłaszcza Nowego Testamentu w sposób najprostszy,
najłatwiej zrozumiały zarówno dla bogatego patrona
kościoła jak i dla jego najuboższego poddanego. Był
więc typowym reprezentantem określonego momentu
dziejowego i pewnego określonego środowiska społecz-
nego. Na jego przykładzie dostrzec można ową metę,
do której doszedł manieryzm w swej wędrówce z wy-
rafinowanych dworów włoskich, przez intelektualnie
rozbudzone środowiska mieszczańskie Niderlandów, aż
na prowincję śląską, gdzie połączył się z lokalną tra-
dycją, z rutyną, gdzie znalazł swe miejsce w ramach
ograniczonych gustów i potrzeb kulturalnych.
Jeśli chodzi o rutynę, to już powyżej wskazałem
kilkakrotnie na bezceremonialne powtarzanie gotowych
wzorów (np. ołtarz fundacji biskupa Sitscha), jak też
transponowanie na rzeźbę wzorów graficznych 42. Przy-
kładem tego, jak powszechnie stosowano wzory graficzne
nawet dla elementów drugorzędnych może być fakt,
że owe medalionowe profile Matki Boskiej i Chrystusa,
które Fischer umieścił w predelli ołtarza w Szydłowcu
są oparte na niderlandzkiej rycinie43. Cała więc pro-
dukcja rzeźbiarska Fischera jest przykładom redukcji,
mechanicznego transponowania i układania w obiegowe
schematy wzorów przynoszonych na Śląsk zwłaszcza
z kręgu krajów niderlandzkich. Raz jeden — jak się
42 Istnieje co do tego zagadnienia wcale bogata literatura. Przede
wszystkim interesowano się wzornikami graficznymi, jako tym rodzajem
grafiki, która z natury rzeczy przeznaczona była do rozpowszechniania
pewnych motywów w rozmaitych dziedzinach twórczości ludzkiej. Do dziś
wartość swą zachowała stara praca A. LICHTWARKA, Das Ornamen-
talstich der deutschen Frilhrenaissance, Berlin 1888, ale badania nad tym
zagadnieniem posunęły się znacznie dalej: por. R. BERLINER, Ornamen-
tale Vorlagebldtter des 15. bis 1S. Jahrhunderts, Leipzig 1920; — A. BRIN-
CKMANN, Die pralctische Dedeutung des Ornamentstich fur die deutsche
Frilhrenaissance, Strassburg 1097; — P. JESSEN, Der Ornamentstich,
Berlin 1920. Niewątpliwie najcenniejszą i najgłębiej dotychczas traktującą
to zagadnienie jest książka E. FORSSMANA, Saule und Ornament, Stu-
dien zum Problem des Manierismus in den nordlichen Sdulenbuchern und
Vorlagblatter des 16. und 17. Jahrhunderts, Stockholm 1956. Ostatnio jed-
nak coraz większą uwagę zaczęto zwracać na grafikę ilustracyjną, grafikę
tematyczną, z której inwencji artyści doby renesansu i manieryzmu czer-
pali nagminnie. J. ADHEMAR, IJestampe et la transmission des formes
manieristes [w:] De Triomphe du Manierisme, Amsterdam 1955, s, 34.
43 Miedzioryt ten znajduje się w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej
w tzw. Tekach Ponętowskiego, sygn. 9360.
30
II. 13. Nysa, fragment epitafium Zuzanny
von Saywet. (Fot. T. Chrzanowski)
II. 14. Nysa, fragment epitafium rodziców
Tobiasza von Saywet. (Fot. T. Chrzanowski)
niej podejmował, było opowiadanie najpopularniejszych
scen zwłaszcza Nowego Testamentu w sposób najprostszy,
najłatwiej zrozumiały zarówno dla bogatego patrona
kościoła jak i dla jego najuboższego poddanego. Był
więc typowym reprezentantem określonego momentu
dziejowego i pewnego określonego środowiska społecz-
nego. Na jego przykładzie dostrzec można ową metę,
do której doszedł manieryzm w swej wędrówce z wy-
rafinowanych dworów włoskich, przez intelektualnie
rozbudzone środowiska mieszczańskie Niderlandów, aż
na prowincję śląską, gdzie połączył się z lokalną tra-
dycją, z rutyną, gdzie znalazł swe miejsce w ramach
ograniczonych gustów i potrzeb kulturalnych.
Jeśli chodzi o rutynę, to już powyżej wskazałem
kilkakrotnie na bezceremonialne powtarzanie gotowych
wzorów (np. ołtarz fundacji biskupa Sitscha), jak też
transponowanie na rzeźbę wzorów graficznych 42. Przy-
kładem tego, jak powszechnie stosowano wzory graficzne
nawet dla elementów drugorzędnych może być fakt,
że owe medalionowe profile Matki Boskiej i Chrystusa,
które Fischer umieścił w predelli ołtarza w Szydłowcu
są oparte na niderlandzkiej rycinie43. Cała więc pro-
dukcja rzeźbiarska Fischera jest przykładom redukcji,
mechanicznego transponowania i układania w obiegowe
schematy wzorów przynoszonych na Śląsk zwłaszcza
z kręgu krajów niderlandzkich. Raz jeden — jak się
42 Istnieje co do tego zagadnienia wcale bogata literatura. Przede
wszystkim interesowano się wzornikami graficznymi, jako tym rodzajem
grafiki, która z natury rzeczy przeznaczona była do rozpowszechniania
pewnych motywów w rozmaitych dziedzinach twórczości ludzkiej. Do dziś
wartość swą zachowała stara praca A. LICHTWARKA, Das Ornamen-
talstich der deutschen Frilhrenaissance, Berlin 1888, ale badania nad tym
zagadnieniem posunęły się znacznie dalej: por. R. BERLINER, Ornamen-
tale Vorlagebldtter des 15. bis 1S. Jahrhunderts, Leipzig 1920; — A. BRIN-
CKMANN, Die pralctische Dedeutung des Ornamentstich fur die deutsche
Frilhrenaissance, Strassburg 1097; — P. JESSEN, Der Ornamentstich,
Berlin 1920. Niewątpliwie najcenniejszą i najgłębiej dotychczas traktującą
to zagadnienie jest książka E. FORSSMANA, Saule und Ornament, Stu-
dien zum Problem des Manierismus in den nordlichen Sdulenbuchern und
Vorlagblatter des 16. und 17. Jahrhunderts, Stockholm 1956. Ostatnio jed-
nak coraz większą uwagę zaczęto zwracać na grafikę ilustracyjną, grafikę
tematyczną, z której inwencji artyści doby renesansu i manieryzmu czer-
pali nagminnie. J. ADHEMAR, IJestampe et la transmission des formes
manieristes [w:] De Triomphe du Manierisme, Amsterdam 1955, s, 34.
43 Miedzioryt ten znajduje się w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej
w tzw. Tekach Ponętowskiego, sygn. 9360.
30