DOI issue:
Nr. 2
DOI article:[Rozprawy]
DOI article:Bąk, Janina: Późnogotycka chrzcielnica w kościele NMP na Piasku we Wrocławiu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48043#0142
JANINA BĄK
11.2. Chrzcielnica z zacementowaną podstawą i trzonem,
przykryta nieistniejącą już przykrywą (wygląd z 1930 r.),
wg L. Burgemeistra. (Repr. E. Ozgowicz)
szy. Ma ona kształt ośmioboku ściętego, w którego wnę-
trzu wydrążono półkolistą misę (ił. 4), boki czaszy na
zewnątrz mają formę prostokątnych wnęk z ramami
profilowanymi. Wieńczy ją silnie wyładowany gzyms.
Wklęsłą powierzchnię między górnymi ramami wnęk oraz
gzymsem wypełnia miejscami relief roślinny. Wielkość
wnęk mieści się w granicach 49 X 47 cm wysokości oraz
45 X 43 cm szerokości. We wnękach wydrążono w wy-
pukłym reliefie (o głębokości 5 do 11 cm) pięć postaci
siedzących frontalnie i jedną scenę z przedstawieniem
narracyjnym.
Wysoki relief wypełniający wnęki czaszy chrzciel-
nej — to płaskorzeźby, w których po atrybutach oraz
określonych średniowieczną konwencją typach przed-
stawień rozpoznajemy m.in. frontalne przedstawienie
siedzącej N. Panny Marii z Dzieciątkiem (il. 8). Maria
odziana jest w strój królewski, w koronie o kształcie
obręczy-diademu wysadzanego perłami, z ozdobnym
zwieńczeniem z motywami liściastymi. Długie włosy
opadają wzdłuż szyi, linii ramion okrytych płaszczem,
spiętym broszą pod brodą. Spod rozchylonego płaszcza
widać fałdowaną suknię, która razem z nim zlewa się na
kolanach, w głębokich załamaniach w miejscu ugięcia
rąk i kolan, opadają one na dolną płaszczyznę wnęki,
tworząc pasmo nieregularnych fałdowań zwanych rolle,
brucke, umschlag*.
Na lewym od patrzącego kolanie Marii siedzi pod-
trzymywane przez nią Dzieciątko Jezus o dużej główce.
Jezus patrzy przed siebie, a lewą wyciągniętą rączką
trzyma jabłko przy piersi Marii, prawą natomiast trzyma
na brzuszku. Należy zwrócić uwagę na formalną defor-
mację w tym przedstawieniu, gdzie obok przesadnie du-
żej głowy Dzieciątka, występuje równocześnie zbytnie
wydłużenie ręki z jabłkiem, jak również dłoń Marii po-
traktowana bardzo bezruchliwie i topornie.
W kolejnej wnęce (patrząc od strony Dzieciątka)
również frontalnie (il. 9) usytuowano grupę wyobrażającą
Św. Annę Samotrzeć. W poszerzonej kwaterze siedzą
Anna z Marią i Dzieciątkiem Jezus. Św. Anna ma na gło-
wie maforium opadające do połowy czoła, a układające
się miękkimi fałdami wzdłuż twarzy, podwinięte natural-
nymi zakładkami pod brodą. Twarz świętej nieco spłasz-
czona nosi znamię mieszczańskiego portretu. Maforium
opada na płaszcz, słabo zaznaczony na ramionach, obfity
w fałdy w miejscu ugięcia ręki, którą przytrzymuje duże
jabłko. Suknia suto marszczona, ściągnięta jest paskiem
z guzów w wysokiej talii. Płaszcz i suknia w miejscu
zgięcia kolan tworzą rozliczną mnogość fałdowań opada-
jąc aż do gzymsu wnęki. Wyobrażenie Marii z Dzieciąt-
kiem powtarza typ przedstawienia omówionego wcześ-
niej, z tą różnicą, że Maria trzyma jabłko w lewej ręce,
a fałdy jej sukni i płaszcza są regularniejsze. Przedstawie-
nie to charakteryzuje dysproporcja naiwna, widoczna
w miejscu, gdzie Anna zbytnio wydłużoną ręką przy-
trzymuje postać siedzącą Marii z Jezuskiem.
Następne z kolei jest frontalne wyobrażenie Św. Jadwigi
(il. 10). Głowę świętej okrywa maforium, na którym spo-
czywa korona książęca. Płaszcz kryjący ramiona oraz
suknia ściągnięta paskiem w talii opadają do dołu głębo-
kimi fałdami. Święta w lewej ręce trzyma różaniec,
a w prawej uniesionej i odchylonej — miniaturowy model
kościoła z transeptem oraz dwustrefową wieżą na skrzy-
żowaniu nawy i transeptu. Wieża modelu kościoła i koro-
na świętej wystają ponad ramę górną kwatery. Twarz
świętej nie ma znaków szczególnych, jednak jej wypukłe
policzki, mały podbródek, wydłużony nos, mogą dać
złudzenie ujęcia portretowego.
Kolejna kwatera zawiera wyobrażenie frontalne
Św. Barbary. Trzy wcześniej omówione, zwrócone były
kolanami 3/4 w lewo od patrzącego, a głowami i torsami
na wprost, św. Barabara natomist potraktowana została
odmiennie, jakby w ćwierć uklęku w prawo. Jest to wy-
obrażenie korespondujące z przedstawieniami Marii.
Głowę świętej przykrywa korona królewska, spod której
w naturalnym układzie spływają falujące włosy na plecy,
ramiona przykryto płaszczem spiętym nad piersią piękną
zapinką w kształcie rozety. Spodnia suknia Barbary jest
mało widoczna spod płaszcza, który owalną linią z lewej
strony od patrzącego określa jej sylwetkę do miejsca
ugięcia kolan, a u dołu tworzy wachlarz z grubymi asy-
metrycznymi fałdami. Oblicze świętej zastygło w pół-
uśmiechu, podniesionym przez niezwykle wysokie czoło.
Święta w prawej ręce trzyma otwartą księgę, zaś lewą
uniesioną dłonią dotyka stojącej obok wielobocznej wieży.
Wieża ma cztery kondygnacje zaznaczone i oddzielone
gzymsami, najwyższa kondygnacja przypomina balkon
albo obejście, w którego narożach umieszczono dwie
zwisające wieżyczki. Przykrywa ją stożkowaty dach,
zwieńczony spłaszczoną kulą (il. 11).
5 O. GERTRUD, Die TJlmer Plastik der Spdtgotik..., Reutlingen 1927,
il. 127—128.
128
11.2. Chrzcielnica z zacementowaną podstawą i trzonem,
przykryta nieistniejącą już przykrywą (wygląd z 1930 r.),
wg L. Burgemeistra. (Repr. E. Ozgowicz)
szy. Ma ona kształt ośmioboku ściętego, w którego wnę-
trzu wydrążono półkolistą misę (ił. 4), boki czaszy na
zewnątrz mają formę prostokątnych wnęk z ramami
profilowanymi. Wieńczy ją silnie wyładowany gzyms.
Wklęsłą powierzchnię między górnymi ramami wnęk oraz
gzymsem wypełnia miejscami relief roślinny. Wielkość
wnęk mieści się w granicach 49 X 47 cm wysokości oraz
45 X 43 cm szerokości. We wnękach wydrążono w wy-
pukłym reliefie (o głębokości 5 do 11 cm) pięć postaci
siedzących frontalnie i jedną scenę z przedstawieniem
narracyjnym.
Wysoki relief wypełniający wnęki czaszy chrzciel-
nej — to płaskorzeźby, w których po atrybutach oraz
określonych średniowieczną konwencją typach przed-
stawień rozpoznajemy m.in. frontalne przedstawienie
siedzącej N. Panny Marii z Dzieciątkiem (il. 8). Maria
odziana jest w strój królewski, w koronie o kształcie
obręczy-diademu wysadzanego perłami, z ozdobnym
zwieńczeniem z motywami liściastymi. Długie włosy
opadają wzdłuż szyi, linii ramion okrytych płaszczem,
spiętym broszą pod brodą. Spod rozchylonego płaszcza
widać fałdowaną suknię, która razem z nim zlewa się na
kolanach, w głębokich załamaniach w miejscu ugięcia
rąk i kolan, opadają one na dolną płaszczyznę wnęki,
tworząc pasmo nieregularnych fałdowań zwanych rolle,
brucke, umschlag*.
Na lewym od patrzącego kolanie Marii siedzi pod-
trzymywane przez nią Dzieciątko Jezus o dużej główce.
Jezus patrzy przed siebie, a lewą wyciągniętą rączką
trzyma jabłko przy piersi Marii, prawą natomiast trzyma
na brzuszku. Należy zwrócić uwagę na formalną defor-
mację w tym przedstawieniu, gdzie obok przesadnie du-
żej głowy Dzieciątka, występuje równocześnie zbytnie
wydłużenie ręki z jabłkiem, jak również dłoń Marii po-
traktowana bardzo bezruchliwie i topornie.
W kolejnej wnęce (patrząc od strony Dzieciątka)
również frontalnie (il. 9) usytuowano grupę wyobrażającą
Św. Annę Samotrzeć. W poszerzonej kwaterze siedzą
Anna z Marią i Dzieciątkiem Jezus. Św. Anna ma na gło-
wie maforium opadające do połowy czoła, a układające
się miękkimi fałdami wzdłuż twarzy, podwinięte natural-
nymi zakładkami pod brodą. Twarz świętej nieco spłasz-
czona nosi znamię mieszczańskiego portretu. Maforium
opada na płaszcz, słabo zaznaczony na ramionach, obfity
w fałdy w miejscu ugięcia ręki, którą przytrzymuje duże
jabłko. Suknia suto marszczona, ściągnięta jest paskiem
z guzów w wysokiej talii. Płaszcz i suknia w miejscu
zgięcia kolan tworzą rozliczną mnogość fałdowań opada-
jąc aż do gzymsu wnęki. Wyobrażenie Marii z Dzieciąt-
kiem powtarza typ przedstawienia omówionego wcześ-
niej, z tą różnicą, że Maria trzyma jabłko w lewej ręce,
a fałdy jej sukni i płaszcza są regularniejsze. Przedstawie-
nie to charakteryzuje dysproporcja naiwna, widoczna
w miejscu, gdzie Anna zbytnio wydłużoną ręką przy-
trzymuje postać siedzącą Marii z Jezuskiem.
Następne z kolei jest frontalne wyobrażenie Św. Jadwigi
(il. 10). Głowę świętej okrywa maforium, na którym spo-
czywa korona książęca. Płaszcz kryjący ramiona oraz
suknia ściągnięta paskiem w talii opadają do dołu głębo-
kimi fałdami. Święta w lewej ręce trzyma różaniec,
a w prawej uniesionej i odchylonej — miniaturowy model
kościoła z transeptem oraz dwustrefową wieżą na skrzy-
żowaniu nawy i transeptu. Wieża modelu kościoła i koro-
na świętej wystają ponad ramę górną kwatery. Twarz
świętej nie ma znaków szczególnych, jednak jej wypukłe
policzki, mały podbródek, wydłużony nos, mogą dać
złudzenie ujęcia portretowego.
Kolejna kwatera zawiera wyobrażenie frontalne
Św. Barbary. Trzy wcześniej omówione, zwrócone były
kolanami 3/4 w lewo od patrzącego, a głowami i torsami
na wprost, św. Barabara natomist potraktowana została
odmiennie, jakby w ćwierć uklęku w prawo. Jest to wy-
obrażenie korespondujące z przedstawieniami Marii.
Głowę świętej przykrywa korona królewska, spod której
w naturalnym układzie spływają falujące włosy na plecy,
ramiona przykryto płaszczem spiętym nad piersią piękną
zapinką w kształcie rozety. Spodnia suknia Barbary jest
mało widoczna spod płaszcza, który owalną linią z lewej
strony od patrzącego określa jej sylwetkę do miejsca
ugięcia kolan, a u dołu tworzy wachlarz z grubymi asy-
metrycznymi fałdami. Oblicze świętej zastygło w pół-
uśmiechu, podniesionym przez niezwykle wysokie czoło.
Święta w prawej ręce trzyma otwartą księgę, zaś lewą
uniesioną dłonią dotyka stojącej obok wielobocznej wieży.
Wieża ma cztery kondygnacje zaznaczone i oddzielone
gzymsami, najwyższa kondygnacja przypomina balkon
albo obejście, w którego narożach umieszczono dwie
zwisające wieżyczki. Przykrywa ją stożkowaty dach,
zwieńczony spłaszczoną kulą (il. 11).
5 O. GERTRUD, Die TJlmer Plastik der Spdtgotik..., Reutlingen 1927,
il. 127—128.
128