DOI issue:
Nr. 3/4
DOI article:Piwocki, Ksawery: Prace polskich historyków sztuki w czasie wojny
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.37711#0153
(3)
Prace polskich historyków sztuki w czasie wojny
137
dowlanych nie trzyma pod korcem dla własnego użytku, lecz dopuszcza
do publicznej dyskusji nad pracami konserwatorskimi i ich wynikami dla
badań naukowych.
Fascynującym każdego Polaka zagadnieniem ruin na Ostrowiu jeziora
w Lednicy zajęli się ostatnio prof. Szyszko-Bohusz i Dalbor. Zmarły Ja-
rosław Wojciechowski chyba także wnikał w to zagadnienie w pracy
o „Pierwszych kościołach w Polsce“. Restauracja katedry gnieźnieńskiej
dała w wyniku impuls do badań Zachwatowicza nad pierwotną rotundą
romańską i do pracy Kępińskiego „O trzech katedrach romańskich
w Gnieźnie". Wielkie prace konserwatorskie w Tumie pod Łęczycą —
obok drukowanych już przed wojną — przynoszą nowe badania J. Wojcie-
chowskiego i Bohdziewicza, który portal tumu porównuje z jego — jak
sądzi Bohdziewicz — prototypem w Lund. Natomiast o wielkich robotach
wawelskich pisze tylko prof. Szyszko-Bohusz w dwóch pracach — druko-
wanych już przez PAU w r. 1946 — o romańskiej i gotyckiej katedrze wa-
welskiej. Ten ostatni badacz zajął się także „Tyńcem w epoce romań-
skiej ". Jak widzimy pokłosie prac z dziejów budownictwa romańskiego
jest wcale obfite, słabsze było zainteresowanie gotykiem.
Monografię ratusza toruńskiego napisał Chmarzyński, kościół późno-
gotycki w Hnieźnie opracował Jodkowski. Zajął się on również zamkiem
w Mirze i świątyniami obronnymi na ziemiach dawnego Wielkiego Księ-
stwa Litewskiego.
Nie zniszczone i gotowe bodaj do druku są dwie syntetyczne prace
o architekturze średniowiecznej w Polsce: Chmarzyńskiego „Architektura
kościołów halowych między Odrą a Bugiem“ i Kopery „Dzieje średnio-
wiecznej architektury w Polsce". Szkoda, że brak bliższych danych nie
pozwala mi na ich szersze omówienie. Szczególnie praca o kościołach ha-
lowych musi budzić zainteresowanie — zagadnienie to bowiem dojrzało
już chyba do syntetycznego ujęcia i może rzucić nieoczekiwane światło na
najdalej na wschód wysuniętą gałąź sztuki gotyckiej i jej ewentualne od-
rębności. Pozwolę sobie przypomnieć, że temat podany interesował już
Łuszczkiewicza, gdy kościołom halowym nadbałtyckim przeciwstawiał
„krakowską szkołą architektoniczną XIV wieku" i jej bazylikowy układ.
Jak wiadomo olbrzymia większość naszych historyków sztuki zajmuje
się stosunkiem naszej produkcji artystycznej do sztuki Zachodu. Tymbar-
dziej żałować wypada, że zaginęły prace poświęcone wschodnio-europej-
skim zagonom na teren dawnej Rzeczypospolitej. Mam tu na myśli prace
Jodkowski ego o cerkwi na Kołoży pod Grodnem, dającej zapewne nowe
zdobycze w związku z przeprowadzoną przed wojną jej konserwacją, oraz
rozprawy Markiewiczówny o „Dolnej cerkwi na zamku grodzieńskim"
i o „Średniowiecznych cerkwiach w granicach dawnej Rzeczypospolitej".
Również „Analecta Lublinensia" prof. Walickiego — będące rewizją jego
dawnej pracy o freskach w kościele św. Trójcy w Lublinie — niestety za-
Prace polskich historyków sztuki w czasie wojny
137
dowlanych nie trzyma pod korcem dla własnego użytku, lecz dopuszcza
do publicznej dyskusji nad pracami konserwatorskimi i ich wynikami dla
badań naukowych.
Fascynującym każdego Polaka zagadnieniem ruin na Ostrowiu jeziora
w Lednicy zajęli się ostatnio prof. Szyszko-Bohusz i Dalbor. Zmarły Ja-
rosław Wojciechowski chyba także wnikał w to zagadnienie w pracy
o „Pierwszych kościołach w Polsce“. Restauracja katedry gnieźnieńskiej
dała w wyniku impuls do badań Zachwatowicza nad pierwotną rotundą
romańską i do pracy Kępińskiego „O trzech katedrach romańskich
w Gnieźnie". Wielkie prace konserwatorskie w Tumie pod Łęczycą —
obok drukowanych już przed wojną — przynoszą nowe badania J. Wojcie-
chowskiego i Bohdziewicza, który portal tumu porównuje z jego — jak
sądzi Bohdziewicz — prototypem w Lund. Natomiast o wielkich robotach
wawelskich pisze tylko prof. Szyszko-Bohusz w dwóch pracach — druko-
wanych już przez PAU w r. 1946 — o romańskiej i gotyckiej katedrze wa-
welskiej. Ten ostatni badacz zajął się także „Tyńcem w epoce romań-
skiej ". Jak widzimy pokłosie prac z dziejów budownictwa romańskiego
jest wcale obfite, słabsze było zainteresowanie gotykiem.
Monografię ratusza toruńskiego napisał Chmarzyński, kościół późno-
gotycki w Hnieźnie opracował Jodkowski. Zajął się on również zamkiem
w Mirze i świątyniami obronnymi na ziemiach dawnego Wielkiego Księ-
stwa Litewskiego.
Nie zniszczone i gotowe bodaj do druku są dwie syntetyczne prace
o architekturze średniowiecznej w Polsce: Chmarzyńskiego „Architektura
kościołów halowych między Odrą a Bugiem“ i Kopery „Dzieje średnio-
wiecznej architektury w Polsce". Szkoda, że brak bliższych danych nie
pozwala mi na ich szersze omówienie. Szczególnie praca o kościołach ha-
lowych musi budzić zainteresowanie — zagadnienie to bowiem dojrzało
już chyba do syntetycznego ujęcia i może rzucić nieoczekiwane światło na
najdalej na wschód wysuniętą gałąź sztuki gotyckiej i jej ewentualne od-
rębności. Pozwolę sobie przypomnieć, że temat podany interesował już
Łuszczkiewicza, gdy kościołom halowym nadbałtyckim przeciwstawiał
„krakowską szkołą architektoniczną XIV wieku" i jej bazylikowy układ.
Jak wiadomo olbrzymia większość naszych historyków sztuki zajmuje
się stosunkiem naszej produkcji artystycznej do sztuki Zachodu. Tymbar-
dziej żałować wypada, że zaginęły prace poświęcone wschodnio-europej-
skim zagonom na teren dawnej Rzeczypospolitej. Mam tu na myśli prace
Jodkowski ego o cerkwi na Kołoży pod Grodnem, dającej zapewne nowe
zdobycze w związku z przeprowadzoną przed wojną jej konserwacją, oraz
rozprawy Markiewiczówny o „Dolnej cerkwi na zamku grodzieńskim"
i o „Średniowiecznych cerkwiach w granicach dawnej Rzeczypospolitej".
Również „Analecta Lublinensia" prof. Walickiego — będące rewizją jego
dawnej pracy o freskach w kościele św. Trójcy w Lublinie — niestety za-