DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Ryszkiewicz, Andrzej: Z twórczości Franciszka Smuglewicza i jego kręgu: (portrety zbiorowe)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.41525#0020
ANDRZEJ RYSZKIEWICZ
II. 4. F. Smuglewicz, Przysięga Kościuszki. Muzeum Narodowe, Poznań. (Fot. PIS)
pobytu artysty w tym mieście, dokąd ściągnął go nie-
sławnej pamięci biskup Massalski42 43.
Inaczej niż Prozorowie zakomponowany jest por-
tret rodziny własnej artysty, malowany ponoć w ostat-
nim, wileńskim okresie jego działalności (to jest po
1797 r.). I na tym jednak chaotycznie zatłoczonym
płótnie ciąży przede wszystkim maniera i wprost oba-
wa naturalności, tak typowa dla Smuglewicza, które-
go pędzel zawsze krępowały, aprioryczne założenia
i surowe deprymujące nakazy teoretyczne, jakim ani
sprostać nie umiał jego pracowity, niezbyt oryginalny
talent, ani się wyłamać z nich nie potrafił skromny
temperament. Obraz, dziś już zaginiony, ocenić można
tylko na podstawie reprodukcji48, w jej zaś świetle
42 [Kondratowicz] F. K., Smuglewicz, światowid 1837, t. I,
s. 112. Obraz wymieniony jest u Rastawieckiego, jw., t. II,
s. 184, nr 135.
43 z wystawy Sztuka i Kultura Polska na Litwie i Rusi,
Tyg. Ulustrowany 1921, I półr. s. 56, jako Antonina Smuglewi-
czowa z dziećmi. O portrecie tym, stanowiącym wówczas włas¬
ność Jana Jelskiego, wspomina J. Salski (jw., s. 22); „Mały
nie pozostaje nic innego, jak powtórzyć niepochlebny
sąd Wasylewskiego: „smutna w bezruchu i szablonie
żona artysty z dziećmi, malowanymi surowo i twar-
do" 44.
Jeszcze dwa portrety rodzinne przyjdzie rozpatrzeć
jako ewentualne dzieła Smuglewicza. Oba po raz
pierwszy trafiają obecnie do literatury.
Pierwszy z wizerunków znany mi jest jedynie z fo-
tografii45 *. Ma pochodzić z dworu w Choceniu na Ku-
jawach i znajdować się w prywatnym posiadaniu (ro-
dziny Higersbergerów — jako portret rodzinny). Tra-
dycja związała ten obraz ze Smuglewiczem. Istotnie,
zastąpienie ruchu wprost gimnastyczną gestykulacją,
niczym właściwie nieumotywowaną, niezbyt czytelny
portret Antoniowej Smuglewiczowej z dziećmi, z błędami ry-
sunkowymi, lecz przyjemny w barwach".
44 Wasylewski St., Portret kobiecy w Polsce XVIII w. War-
szawa 1926 (Monografie artystyczne pod red. M. Tretera, t. I,
s. 21).
4ó Uzyskałem ją od prof. St. Narębskiego z Torunia.
10
II. 4. F. Smuglewicz, Przysięga Kościuszki. Muzeum Narodowe, Poznań. (Fot. PIS)
pobytu artysty w tym mieście, dokąd ściągnął go nie-
sławnej pamięci biskup Massalski42 43.
Inaczej niż Prozorowie zakomponowany jest por-
tret rodziny własnej artysty, malowany ponoć w ostat-
nim, wileńskim okresie jego działalności (to jest po
1797 r.). I na tym jednak chaotycznie zatłoczonym
płótnie ciąży przede wszystkim maniera i wprost oba-
wa naturalności, tak typowa dla Smuglewicza, które-
go pędzel zawsze krępowały, aprioryczne założenia
i surowe deprymujące nakazy teoretyczne, jakim ani
sprostać nie umiał jego pracowity, niezbyt oryginalny
talent, ani się wyłamać z nich nie potrafił skromny
temperament. Obraz, dziś już zaginiony, ocenić można
tylko na podstawie reprodukcji48, w jej zaś świetle
42 [Kondratowicz] F. K., Smuglewicz, światowid 1837, t. I,
s. 112. Obraz wymieniony jest u Rastawieckiego, jw., t. II,
s. 184, nr 135.
43 z wystawy Sztuka i Kultura Polska na Litwie i Rusi,
Tyg. Ulustrowany 1921, I półr. s. 56, jako Antonina Smuglewi-
czowa z dziećmi. O portrecie tym, stanowiącym wówczas włas¬
ność Jana Jelskiego, wspomina J. Salski (jw., s. 22); „Mały
nie pozostaje nic innego, jak powtórzyć niepochlebny
sąd Wasylewskiego: „smutna w bezruchu i szablonie
żona artysty z dziećmi, malowanymi surowo i twar-
do" 44.
Jeszcze dwa portrety rodzinne przyjdzie rozpatrzeć
jako ewentualne dzieła Smuglewicza. Oba po raz
pierwszy trafiają obecnie do literatury.
Pierwszy z wizerunków znany mi jest jedynie z fo-
tografii45 *. Ma pochodzić z dworu w Choceniu na Ku-
jawach i znajdować się w prywatnym posiadaniu (ro-
dziny Higersbergerów — jako portret rodzinny). Tra-
dycja związała ten obraz ze Smuglewiczem. Istotnie,
zastąpienie ruchu wprost gimnastyczną gestykulacją,
niczym właściwie nieumotywowaną, niezbyt czytelny
portret Antoniowej Smuglewiczowej z dziećmi, z błędami ry-
sunkowymi, lecz przyjemny w barwach".
44 Wasylewski St., Portret kobiecy w Polsce XVIII w. War-
szawa 1926 (Monografie artystyczne pod red. M. Tretera, t. I,
s. 21).
4ó Uzyskałem ją od prof. St. Narębskiego z Torunia.
10